
Ζακ Νταματιάν Ιούλιος- Σεπτέμβριος 2019, τεύχος 101
Στις 25 Αυγούστου γιορτάστηκε με λαμπρότητα και επισημότητα η ημέρα της πόλης Γκιουμρί1 η οποία φημίζεται για την καλαίσθητη αρχιτεκτονική των κτιρίων της και την έντονη καλλιτεχνική ατμόσφαιρα. Η πρόσφατη ιστορία της πόλης συνδέεται στενά με το Μαύρο Κάστρο μια ιδιαίτερη αρχιτεκτονικά κατασκευή του 18ου αιώνα. Στον χώρο του κάστρου έχει ανακαλυφθεί και ο πρώτος προϊστορικός οικισμός της περιοχής. Μετά τον δεύτερο ρωσοπερσικό πόλεμο της περιόδου 1826-28, ο οποίος για μια ακόμη φορά έληξε με νίκη των Ρώσων, γεννιέται η ιδέα για τη δημιουργία μιας ισχυρής στρατιωτικής βάσης στο Γκιουμρί, ώστε να γίνει στρατιωτικό επιτελικό κέντρο σε περίπτωση που ξεσπάσει νέος πόλεμος με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η σύλληψη του σχεδίου για τη δημιουργία του Μαύρου Κάστρου ανήκει στον Ιβάν Νιπίτσιν, στρατιωτικό διοικητή της Τιφλίδας, ο οποίος είχε την γενική αρχηγία των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων της Υπερκαυκασίας. Η πρόταση εφαρμόζεται με σχετική επιστολή του. Το 1834, με απόφαση του τσάρου Νικόλαου Α΄, νότια του Γκιουμρί κατασκευάζεται ένα συγκρότημα κτιρίων για στρατιωτική χρήση, ενώ στον χώρο λειτουργεί και στρατιωτική φυλακή. Στο κεντρικό τμήμα βρίσκεται το οχυρό «Αλεξαντροπόλ» και μέσα σε αυτό συναντάται η σχηματική απεικόνιση του Ιερού Ναού της Αγίας Αλεξάνδρας. Η ρωσική εκκλησία της πόλης στεγάζεται στο Κόκκινο Κάστρο2, που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση, στα βόρεια της πόλης. Ο τσάρος Νικόλαος επισκέπτεται την περιοχή το 1837 και μετονομάζει το Γκιουμρί σε Αλεξαντροπόλ, προς τιμήν της συζύγου του. Τα δύο αυτά κτίσματα συνδέονται μεταξύ τους με υπόγεια διάβαση. Το Μαύρο Κάστρο με τον ίδιο τρόπο επικοινωνεί και με το Γερεβάν, όπου βρίσκεται σήμερα το άγαλμα της Μητέρας Αρμενίας. Στο αμυντικό σύστημα περιλαμβάνονται πολυβολεία κατασκευασμένα από ισχυρό μπετόν, ενώ στο κέντρο δεσπόζει ο πύργος, το υψηλότερο και πιο μεγαλοπρεπές κτίσμα του οικοδομήματος, με ανοίγματα για να μπορούν να τουφεκίζουν οι πολεμιστές. Έχουν προβλεφθεί μέχρι και αντιπλημμυρικά έργα. Λίγο έξω από το συγκρότημα υπάρχουν φυλάκια, τα οποία λειτουργούσαν ως οι πρώτες εστίες άμυνας. Το σχήμα του κάστρου είναι κυκλικό και τα επιβλητικά τείχη έχουν δομηθεί με μαύρο βασάλτη. Στο οχυρό είχαν τοποθετηθεί 100 κανόνια, ενώ ο αριθμός των στρατιωτών είχε φτάσει μέχρι και τις 8.000. Εντός των τοιχωμάτων υπήρχαν δάδες και η υδροδότηση γινόταν από πηγάδι βάθους 30 μέτρων. Το 1877-78 ξεσπά ο ρωσοτουρκικός πόλεμος. Τα τσαρικά στρατεύματα προελαύνουν προς τη δυτική Αρμενία και καταλαμβάνουν το Καρς. Το κάστρο της πόλης αυτής αποτελεί πλέον το κυρίαρχο στρατηγικό σημείο, και έτσι το Μαύρο Κάστρο υποβαθμίζεται και γίνεται αποθήκη πυρομαχικών. Λίγο πριν είχαν ξεκινήσει και οι πρώτες επιστημονικές έρευνες στην περιοχή. Στις συστηματικές ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν το 1900 από τον από τον Γερμανό αρχαιολόγο Γκέσνερ και το 1907-08 από το Χαραντιάντς, αποκαλύφθηκε ότι το σημείο αυτό ήταν το πρώτο που κατοικήθηκε στην πόλη του Γκιουμρί. Τα ευρήματα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς ανακαλύφθηκε οικισμός με θρησκευτικό ναό, μικρό άγαλμα, διάφορα αντικείμενα και νεκροταφείο με τάφους που χρονολογούνται από τον 8ο ως τον 6ο π.Χ. αιώνα. Εμφανίζονται και στοιχεία πολιτισμού από την Εποχή του Χαλκού μέχρι και την Εποχή του Σιδήρου. Μετά την πτώση της Ε.Σ.Σ.Δ. οι Ρώσοι παρέδωσαν το Μαύρο Κάστρο στο Αρμενικό Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Από το 2005 έχει περάσει σε χέρια ιδιωτών, ενώ έχει κηρυχθεί ως διατηρητέο από τους κρατικούς φορείς. Σήμερα λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο, ενώ κάποιοι χώροι πρόκειται να μετατραπούν σε ξενώνες, με τα δωμάτια να φέρουν τα ονόματα των χωρών που απέστειλαν βοήθεια στο σεισμό του 1988. Το 2016, με αφορμή την επίσκεψη του Πάπα της Ρώμης, τοποθετήθηκε σε ανοιχτό χώρο Αγία Τράπεζα και δημιουργήθηκε το ανάλογο ιερό. Για πολλούς το Μαύρο Κάστρο θεωρείται σύμβολο της πόλης Γκιουμρί. Οι υπεύθυνοι αντικρούουν τις απόψεις ότι το κτίσμα έχει υποστεί αλλοιώσεις, αντίθετα, υποστηρίζουν ότι οι παρεμβάσεις είναι σύννομες και αναδεικνύουν την πολιτιστική του κληρονομιά. Η υπέροχη θέα ενισχύει την τουριστική αξία του κάστρου, το οποίο, σε συνδυασμό με την επιβλητική του παρουσία, εξακολουθεί να αποτελεί πόλο έλξης για μελετητές και επισκέπτες.
1.Γκιουμρί: η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Αρμενίας, με περίπου 120.000 κατοίκους. Το 1837 μετονομάστηκε σε Αλεξαντροπόλ και με την εγκαθίδρυση του σοβιετικού καθεστώτος, Λενινακάν. Μετά την ανεξαρτητοποίηση, η πόλη υιοθέτησε την ιστορική της ονομασία. Το 1988, με το σεισμό στο Σπιτάκ υπέστη σοβαρές ζημιές και μέτρησε πολλά θύματα.
2. Κόκκινο Κάστρο: Σήμερα αποτελεί την έδρα της 102ης ρωσικής στρατιωτικής βάσης, που είναι η μεγαλύτερη της Αρμενίας.
|