Ραγκίπ Ζαράκολου |
Στον Μάικ Τσιλιγκιριάν Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2012 τεύχος 74
“Είναι ηθική υποχρέωση για μας η σκληρή δουλειά για αναγνώριση, συγγνώμη και επανόρθωση μέχρι το 2015”
Άνθρωπος των γραμμάτων, υπέρμαχος της ελευθερίας του Tύπου και της έκφρασης. Εκδότης, συγγραφέας και υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δημοσιογράφος ο οποίος φυλακίστηκε από τις Αρχές. Για το ψυχικό του σθένος, την υπομονή, την πνευματική διαύγεια και την διαρκή μάχη για την κατάκτηση της πραγματικής δημοκρατίας, ο ίδιος έχει λάβει αρκετά βραβεία. Μεταξύ αυτών, το 2010 απέσπασε το Βραβείο της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Αρμενίας, ενώ έχει προταθεί για το Νόμπελ Ειρήνης 2012. Ο Ραγκίπ Ζαράκολου γεννήθηκε το 1948 στην Πρίγκηπο. Μεγάλωσε μεταξύ Ελλήνων και Αρμενίων και από τα νεανικά του χρόνια έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τους δύο αυτούς λαούς. Είκοσι χρονών άρχισε να αρθρογραφεί σε περιοδικά. Το 1977, μαζί με τη σύζυγό του, Αϊσέ Νουρ, ίδρυσαν τον εκδοτικό οίκο «Belge» με έδρα την Κωνσταντινούπολη και από τότε βρίσκεται σε διαρκές «φλερτ» με τους διάφορους εκδοτικούς περιορισμούς που υφίστανται γενικά στην Τουρκία. Επίσης, έχει γίνει το επίκεντρο κάθε τουρκικού νόμου περί λογοκρισίας λόγω της έκδοσης βιβλίων, μέσω των οποίων προκαλεί το κεμαλικό ταμπού, το στρατιωτικό καθεστώς, τα εθνικιστικά δόγματα στην Τουρκία. Με την έκδοση των πρώτων κιόλας βιβλίων, απαγγέλθηκαν κατηγορίες κατά του ζεύγους, οδηγήθηκαν στη φυλακή, έγινε κατάσχεση και καταστροφή των αντιτύπων, ενώ τους επιβλήθηκαν βαρύτατα πρόστιμα. Μέχρι σήμερα, έχει εκδόσει κείμενα Ελλήνων, Αρμενίων και Κούρδων συγγραφέων. Ο Ζαράκολου, χωρίς αμφισβήτηση, είναι ένας διεθνώς αναγνωρισμένος υπερασπιστής του δικαιώματος της ελευθερίας του λόγου και της ελευθεροτυπίας. Για περισσότερες από τρεις δεκαετίες, ο Ραγκίπ Ζαράκολου εργάστηκε σκληρά για να γκρεμίσει τα όποια εμπόδια της λογοκρισίας στην Τουρκία. Για πολλούς στην Τουρκία αλλά και στο εξωτερικό, ο Ραγκίπ Ζαράκολου είναι ένας ήρωας στον αγώνα για την ελευθερία της έκφρασης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στο τεύχος αυτό έχουμε την τιμή, να συζητήσουμε μαζί του εφ’ όλης της ύλης.
Πείτε μας πώς ξεκινήσατε να εργάζεστε ως εκδότης; Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε; Το 1977 ιδρύσαμε μαζί με τη μακαρίτισσα σύζυγό μου Αϊσέ Νουρ τον εκδοτικό οίκο Belge (στα τουρκικά σημαίνει ντοκουμέντο). Εκδόσαμε βιβλία ιστορικά, φιλοσοφικά, λογοτεχνικά και με θέματα που αφορούσαν ανθρώπινα δικαιώματα. Θίξαμε για πρώτη φορά ως τότε θέματα ταμπού στην Τουρκία, όπως τα δικαιώματα των μειονοτήτων, η γενοκτονία των Αρμενίων, εθνικές εκκαθαρίσεις στην Ανατολία, αλλά και κρατικά εγκλήματα, όπως βασανισμοί, παράνομες εκτελέσεις, πογκρόμ, η μοίρα των Ελλήνων του Πόντου, το κουρδικό ζήτημα, οι Ασσύριοι, οι Εβραίοι και ο αντισημιτισμός, το στρατιωτικό καθεστώς και το απολυταρχικό σύστημα της Τουρκίας. 40 από τα βιβλία που εκδόσαμε απαγορεύτηκαν και μας απαγγέλθηκαν κατηγορίες. Η σύζυγός μου φυλακίστηκε τέσσερεις φορές. Η κυκλοφορία των βιβλίων μας απαγορεύτηκε και αναγκαστήκαμε να χρεωκοπήσουμε.
Στο παρελθόν, όταν οι συνθήκες για την ελευθερία του λόγου στην Τουρκία ήταν πολύ πολύ πιο δύσκολες, επιλέξατε ν’ασχοληθείτε με ένα ευαίσθητο αλλά συγχρόνως επικίνδυνο ζήτημα που θεωρείτο ταμπού: τη γενοκτονία των Αρμενίων. Ποιο ήταν το ερέθισμα και το κίνητρο για μια τέτοια απόφαση που “σφράγισε” τη ζωή σας από τότε; Καθώς πραγματευόμασταν ζητήματα ανθρώπινων δικαιωμάτων, έπρεπε ν’αναλύσουμε τη δομή του τουρκικού κράτους, και είδαμε το εξαιρετικά απολυταρχικό καθεστώς που είχε εγκαθιδρυθεί στην Τουρκία από το κόμμα Ιττιχάτ ακριβώς πριν τη γενοκτονία των Αρμενίων. Η αντίληψη του εσωτερικού εχθρού συνεχίστηκε αργότερα και για άλλες μειονότητες όπως οι αριστεροί ή οι Κούρδοι. Ήταν ένας δύσκολος αγώνας αυτός που κάναμε τα τελευταία 20 χρόνια. Είμασταν μόνοι μας στην αρχή, αλλά από το 2005 οι υποστηρικτές των ανθρώπινων δικαιωμάτων άρχισαν να διοργανώνουν Ημέρες Μνήμης κάθε χρόνο στις 24 Απριλίου. Το Δεκέμβριο του 1994 ο εκδοτικός μας οίκος βομβαρδίστηκε. Εμείς γλυτώσαμε, αλλά τα γραφεία μας καταστράφηκαν ολοσχερώς. Δεχθήκαμε απειλές και τα ονόματά μας μπήκαν σε μαύρη λίστα. Το κίνητρό μας δεν ήταν μόνο η ηθική αντιμετώπιση της ιστορίας, αλλά και η αποφυγή νέων εκτοπίσεων, εθνικών εκκαθαρίσεων ή γενοκτονιών.
Πόσες εκδόσεις έχετε σχετικά με το αρμενικό ζήτημα και τη γενοκτονία των Αρμενίων; Σε πόσες γλώσσες έχετε εκδόσει τα έργα σας; Οι εκδόσεις μας για τη γενοκτονία έχουν γίνει χωρίς λογοκρισία ή αυτολογοκρισία. Έχουμε εκδόσει περισσότερα από 30 βιβλία για το αρμενικό ζήτημα και τη γενοκτονία. Έχουμε εκδόσει το βιβλίο του Τεοντίκ «Μνημείο 11ης Απριλίου» στα αρμενικά, τα τουρκικά και τα αγγλικά. Έχουμε, επίσης, εκδόσει το βιβλίο του Κεβόρκ Αμπντουλάχ για τη γερμανική διασύνδεση με τις εκτοπίσεις των Αρμενίων στα γαλλικά και τα τουρκικά. Το βιβλίο είχε πρωτοκυκλοφορήσει στην Κωνσταντινούπολη το 1919.
Πρόσφατα η αστυνομία κατέσχεσε όλα τα χειρόγραφά σας. Συλληφθήκατε και φυλακιστήκατε. Ποιοι ήταν οι λόγοι της σύλληψής σας και ποιες κατηγορίες σας απαγγέλθηκαν; Συλλήφθηκα ως Τούρκος διανοούμενος, παραδειγματικά, για να αποτραπούν όλοι οι δημοκράτες διανοούμενοι ν’ ασχοληθούν με το αρμενικό, το κουρδικό ή ζητήματα άλλων μειονοτήτων. Τους ασκήθηκε τρομοκρατία μετά τη σύλληψή μου. Υπήρξε όμως μια δυναμική εκστρατεία αλληλεγγύης για εμένα και τον καθηγητή Bursa Ersanli, διεθνώς αλλά και στην Τουρκία. Αναγκάστηκαν να μας αφήσουν ελεύθερους. Υπάρχουν ωστόσο άλλοι άνθρωποι στις φυλακές τώρα. Κατ’ αρχάς ο γιος μου, Ντενίζ, που είναι μελετητής πολιτικών επιστημών. Στους επόμενους μήνες θα εκδόσουμε το βιβλίο του για την πολιτική θεωρία του Hobbes. Έχουμε εκδόσει βιβλίο του Aziz Tunc που αποτελεί την πρώτη έρευνα για τη σφαγή των Αλαουιτών στην πόλη Μαράς το 1978 επί κυβέρνησης Ετζεβίτ. Το βιβλίο αυτό επελέγη από το τουρκικό κέντρο ΡΕΝ ως “βιβλίο του μήνα”. Ο Tunc βρίσκεται στη φυλακή τώρα. Το ίδιο και ο ιστορικός Ayse Berktay. Ή ο Dursun Yilmaz, που έγραψε βιβλίο για την εναλλακτική παιδαγωγική και την πολιτική ανυπακοή. Ή ο κουρδολόγος Mulazim Ozcan από το πανεπιστήμιο της Ουψάλα. Ο Ozcan ήταν δάσκαλός μου στα κουρδικά, καθώς είμασταν στην ίδια φυλακή. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι στη φυλακή τώρα. Χρειαζόμαστε μια δυναμική εκστρατεία αλληλεγγύης γι’ αυτούς.
Θα λέγατε ότι οι εκδόσεις σας από τη δεκαετία του 1970 και μετά, έχουν συμβάλει στην προσέγγιση των Τούρκων πολιτών στα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μειονοτήτων, καθώς και στο ευαίσθητο θέμα της γενοκτονίας των Αρμενίων; Υπάρχει μια βιομηχανία άρνησης στην Τουρκία, η οποία χρηματοδοτείται από τον κρατικό κορβανά. Η κυβέρνηση Ετζεβίτ, φοβούμενη τις εκδόσεις μας αποφάσισαν να συστήσουν μια ειδική επιτροπή ως μέρος του εθνικού συστήματος ασφαλείας για να πολεμήσει το ζήτημα της γενοκτονίας των Αρμενίων. Διοργάνωσαν σειρά διαλέξεων για ακαδημαϊκούς, κρατικούς λειτουργούς και φοιτητές. Ωστόσο υπάρχουν τώρα πολλοί έντιμοι κι ενάρετοι άνθρωποι, που παραδέχονται την αλήθεια και συμμετέχουν σε εκδηλώσεις μνήμης. Το κίνημα των “Μητέρων του Σαββάτου” που ασχολείται με αγνοούμενους, διαδήλωσαν με τις φωτογραφίες των ποιητών Σιαμαντό, Ρουπέν Σεβάκ, Κρικόρ Ζοχράπ και άλλων οι οποίοι συλλήφθηκαν, βασανίστηκαν και θανατώθηκαν στη γενοκτονία των Αρμενίων.
Προταθήκατε για το βραβείο Νόμπελ από τη σουηδική ακαδημία. Πρόσφατα σας τίμησε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας της Αρμενίας για το έργο σας αναφορικά με τη γενοκτονία των Αρμενίων. Σας δίνουν οι πρωτοβουλίες αυτές δύναμη για να συνεχίσετε το δύσκολο έργο σας; Πράγματι ήταν σημαντικές εκδηλώσεις υποστήριξης στον αγώνα μας για την ειρήνη, την αλήθεια και τη δικαιοσύνη.
Οι Έλληνες γνωρίζουν καλά το έργο σας ως ακτιβιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Έχετε βραβευτεί στη Λευκάδα, έχετε δώσει διαλέξεις στην Αθήνα καθώς και σε άλλες πόλεις. Πώς θα περιγράφατε αυτού του είδους τις επαφές; Πραγματευτήκαμε την ελληνική πραγματικότητα στην Ανατολία από παλιά. Εκδόσαμε περισσότερα από 50 βιβλία, λογοτεχνικά και ιστορικά, ήδη από τη δεκαετία του 1970. Το πρώτο ήταν το 1973, σχετικά με τους βασανισμούς από το στρατιωτικό καθεστώς στην Ελλάδα. Ήταν αδύνατο να εκδόσουμε αντίστοιχο βιβλίο στην Τουρκία εξ αιτίας της τουρκικής χούντας, έτσι το κάναμε “μέσω” Ελλάδας. Το 1982 εκδόσαμε τα «Ματωμένα Χώματα» της Διδώς Σωτηρίου. Απαγορεύτηκε από το στρατιωτικό καθεστώς. Αργότερα ακολούθησαν και άλλοι τίτλοι. Η τελευταία δίκη της συζύγου μου ήταν για ένα βιβλίο για τον πολιτισμό και τη γλώσσα του Πόντου. Η κατηγορία της απαγγέλθηκε μια εβδομάδα πριν το θάνατό της. Δεν είναι μόνο το αρμενικό ζήτημα θέμα ταμπού για την Τουρκία, αλλά και το ποντιακό. Ένας από τους πιο δημοφιλείς έλληνες συγγραφείς, ο Γιώργος Ανδρεάδης, είναι persona non grata στην Τουρκία από το 1998 ως σήμερα.
Ποιοι σας υποστήριξαν όλα αυτά τα χρόνια σκληρής δουλειάς και αγώνα; Οι αναγνώστες μας, οι ενώσεις συγγραφέων και εκδοτών, οι οργανώσεις υπεράσπισης ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Το 2015 είναι σημαδιακή χρονιά για τους Αρμενίους, καθώς συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γενοκτονία. Θα θέλατε ν’ απευθύνετε το λόγο στους αναγνώστες μας με αυτή την αφορμή; Εμείς θα συνεχίσουμε να εκδίδουμε τίτλους για τη γενοκτονία των Αρμενίων. Είναι ηθική υποχρέωση για μας η σκληρή δουλειά για αναγνώριση, συγγνώμη και επανόρθωση μέχρι το 2015. |