Ρεμόν Χαρουτιούν Κεβορκιάν Εκτύπωση E-mail

Raymond Kevorkian sq

«Το μόνο εργαλείο που έχουμε αυτή τη στιγμή
είναι η μνήμη»

Συνέντευξη στις: Κουήν Μινασιάν και Άρντα Τζελαλιάν

Ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους μελετητές της Γενοκτονίας των Αρμενίων, ο δρ. Ρεμόν Κεβορκιάν, επισκέφθηκε την Αθήνα με αφορμή το Διεθνές Συνέδριο του Τμήματος Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του ΕΚΠΑ με τίτλο «Η Σμύρνη ως σύμβολο: Από τον 19ο αιώνα έως τον Σεπτέμβριο του 1922», το οποίο διεξήχθη στο διάστημα 11-13 Μαΐου 2023. Ύστερα από παρουσίαση του δρ. Ερβέ Ζωρζελέν, επίκουρο καθηγητή του ΕΚΠΑ και διοργανωτή του συνεδρίου, ο Κεβορκιάν έδωσε την κεντρική ομιλία με θέμα «Ολοκληρώνοντας μια γενοκτονία: Μουσταφά Κεμάλ και η εξάλειψη των Αρμενίων και Ελλήνων επιζώντων (1919-1922)». Με την αφορμή αυτή, δέχθηκε με ευχαρίστηση να παραχωρήσει μια άκρως ενδιαφέρουσα συνέντευξη για τους αναγνώστες του περιοδικού μας. Ενημερώθηκε επίσης για τις δραστηριότητες των «Αρμενικών», ενώ στο τέλος της ημέρας παρευρέθη στην προβολή του ντοκιμαντέρ «Η νέα πατρίδα».

Ο δρ. Ρεμόν Κεβορκιάν είναι Γαλλοαρμένιος ιστορικός, καθηγητής, ερευνητής και συγγραφέας. Είναι ιδιαίτερα γνωστός για τα βιβλία του «The Armenian Genocide: Complete History» (γαλλική έκδοση 2006, αγγλική έκδοση 2011, τουρκική έκδοση 2015), «Les Arméniens dans lEmpire ottoman à la veille du génocide» (συν-συγγραφέας με τον Πολ Παμπουτζιάν, 1992), ενώ έχει συγγράψει και περίπου τριάντα μονογραφίες καθώς και πληθώρα άρθρων.

Ο Κεβορκιάν ήταν επίτιμος διευθυντής έρευνας στο Γαλλικό Ινστιτούτο Γεωπολιτικής (Université ParisVIII: Vincennes - Saint-Denis), ενώ τώρα διατελεί πρόεδρος του Ιδρύματος- Μουσείου Γενοκτονίας των Αρμενίων στο Γερεβάν, όντας παράλληλα ενεργό μέλος της γαλλοαρμενικής κοινότητας. Μέχρι την πρόσφατη συνταξιοδότησή του ήταν διευθυντής της περίφημης Αρμενικής Βιβλιοθήκης Νουμπαριάν στο Παρίσι, όπου διατηρούνται έγγραφα σχετικά με τη Γενοκτονία.

Το 2010, ο Κεβορκιάν έλαβε το Προεδρικό Βραβείο από τον πρόεδρο της Αρμενίας Σερζ Σαρκισιάν ως αναγνώριση της τεράστιας συνεισφοράς του ως λόγιου. Το 2015 του αποδόθηκε το παράσημο της Γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής. Ακόμη, η έδρα Ρίτσαρντ Χοβανεσιάν (RichardHovannesian) της Σύγχρονης Αρμενικής Ιστορίας (Πανεπιστήμιο UCLA) έχει καθιερώσει μια ετήσια διάλεξη στη μνήμη της Γενοκτονίας των Αρμενίων η οποία πήρε το όνομά της από τον Ρεμόν Χαρουτιούν Κεβορκιάν, σε αναγνώριση της συνεισφοράς του στην αρμενική ιστορία.

---

Πρόκειται για την πρώτη φορά που επισκέπτεστε την Ελλάδα με επιστημονικό-ακαδημαϊκό ρόλο. Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από αυτό το συνέδριο;

Ο Ερβέ Ζωρζελέν κατέχει καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση του συγκεκριμένου συνεδρίου. Γνωριζόμαστε χρόνια, και έχουμε συνεργαστεί στενά στο παρελθόν.

Σε γενικές γραμμές, φαίνεται πως η στάση της Ελλάδας απέναντι στην Αρμενία έχει κατά κάποιον τρόπο επιρροή και στους ακαδημαϊκούς της κύκλους. Από τη Γαλλία είμαστε δύο οι καλεσμένοι: ο Χαμίτ Μποζαρσλάν και εγώ. Ας πούμε πως, σε βάθος χρόνου, αυτό που παράγει ένας άνθρωπος είναι και αυτό που τον αντιπροσωπεύει.

Πείτε μας λίγα λόγια για τη Μικρασιατική Καταστροφή και τα επακόλουθά της.

Όταν έγινε η ανταλλαγή πληθυσμών, εδώ, όπως ήταν φυσικό, υποδέχθηκαν τους Έλληνες πρόσφυγες από τις περιοχές του Αιγαίου, του Πόντου, κλπ. Φαίνεται πως η κυβέρνηση θέλησε να ομογενοποιήσει τους πρόσφυγες, και για πολλές δεκαετίες δεν δόθηκε η σωστή διάσταση της ιστορικής πραγματικότητας.

Οι Πόντιοι διατήρησαν τη συλλογική τους μνήμη και οργανώθηκαν σταδιακά. Οι Αρμένιοι έμειναν κάπως στην αφάνεια, αλλά η περίπτωσή τους είναι διαφορετική: δεν είχαν πολιτική οντότητα, ήταν απλώς μια κοινότητα με εσωτερική δομή. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρήθηκε και σε άλλες χώρες της Διασποράς. Η διανόηση ήταν μόνο αρμενόγλωσση, και δεν υπήρχε η δυνατότητα προβολής της προς τα έξω, εξαιτίας κοινωνικών παραγόντων και διαφορετικότητας. Η διανόηση «δυτικού τύπου» διαφάνηκε στους Αρμένιους της δεύτερης γενιάς και έπειτα.

Εμείς έχουμε διαμορφωθεί ως αρμενική κοινότητα από το 1922, ως αποτέλεσμα όχι μίας αλλά αλλεπάλληλων γενοκτονιών. Θα μπορούσατε να μας κάνετε μια μικρή αναφορά στο έργο και στο βιβλίο σας σχετικά με τη Γενοκτονία και τις συνέπειές της στη Διασπορά;

Ας το δούμε από τη σκοπιά της ιστοριογραφίας. Ξεκίνησα τις πρώτες εργασίες μου τις δεκαετίες 1960-1970. Ερεύνησα και χρησιμοποίησα γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά κ.ά. αρχεία και πηγές με συστηματικό τρόπο. Αναμφίβολα, το πρόσωπο που έβαλε τις βάσεις σε αυτού του τύπου τις έρευνες ήταν ο Βαχάκν Νταντριάν.

Η δική μου εργασία διαφοροποιείται από εκείνη του Νταντριάν με τον εξής τρόπο: εγώ έφτιαξα τη «γεωγραφία της Γενοκτονίας», δηλαδή μια «μικρο-ιστορία» που έλαβε χώρα από επαρχία σε επαρχία.

Αντίθετα από τον Νταντριάν, εγώ χρησιμοποίησα τις μαρτυρίες των επιζώντων. Πρώτα από όλα, ήθελα να περιγράψω στη νεότερη γενιά τι ακριβώς συνέβη στους τόπους των προγόνων τους. Έπειτα, με τις «μικρο-ιστορίες» είναι πιο εύκολο να κάνεις μια σοβαρότερη γενική ανάλυση και να φτάσεις σε πιο απτά συμπεράσματα. Για παράδειγμα, ως προς τους στρατευμένους μεταξύ είκοσι και σαράντα ετών, οι γενικές έρευνες έδειχναν πως όλοι σκοτώθηκαν ή πήγαν στα τάγματα εργασίας.

Αναλύοντας τα ιστορικά γεγονότα από εγγύτερη σκοπιά, ανακάλυψα πως χάθηκαν όλοι οι στρατευμένοι του Τρίτου Στρατού, ενώ τα στρατεύματα που προέρχονταν από τα δυτικά (Σμύρνη, Προύσα, Άγκυρα) στάλθηκαν στον Τέταρτο Στρατό, στο μέτωπο της Παλαιστίνης, όπου αργότερα απορροφήθηκαν από ντόπιες οικογένειες. Επίσης, κατάφερα να εξακριβώσω την πορεία 306 καραβανιών μελετώντας τις ημερομηνίες αναχώρησης και άφιξής τους, ενώ για πολλά από αυτά επιβεβαίωσα πόσα άτομα έφτασαν στον προορισμό τους, παραδείγματος χάριν στο Χαλέπι της Συρίας.

Όταν μπαίνεις σε τέτοιες λεπτομέρειες, καθίσταται αδύνατη η άρνηση. Έτσι, μέσω γραπτών αποδείξεων κατάφερα να δώσω τις δέουσες απαντήσεις στην «τουρκική σχολή» του αρνητισμού.

Οι νεότεροι επιστήμονες της σημερινής επιστημονικής κοινότητας τουρκικών σπουδών δείχνουν μεγάλο σεβασμό και έχουν κατανοήσει την αλήθεια· πολλοί μάλιστα έχουν μετανιώσει που υπήρξαν αρνητές.

Υπάρχει πράγματι μεγάλη απόκλιση μεταξύ των Τούρκων ακαδημαϊκών της Τουρκίας και του εξωτερικού;

Σε ακαδημαϊκό επίπεδο, στη Δύση το θέμα θεωρείται λήξαν, ο «πόλεμος» έχει τελειώσει. Υπάρχουν πλέον ελάχιστες φωνές στην Αμερική που προσπαθούν να θολώσουν τα νερά. Όσο για το εσωτερικό της Τουρκίας, αναμφίβολα το θέμα του Χραντ Ντινκ αφύπνησε κάποιο τμήμα της διανόησης.

Από το 2008 δημιουργήθηκε μια νέα γενιά πολύ μορφωμένη, ειδικότερα από το Πανεπιστήμιο του Μπογαζίτς (Boğaziç), αποτελούμενη από ακαδημαϊκούς, συγγραφείς και ερευνητές.

Αντιμετώπισαν την ιστορία χωρίς να επηρεάζονται από την κρατική προπαγάνδα, και με το έργο τους κατάφεραν να αλλάξουν πολλά, ακόμη και στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Ωριμάζει πλέον η ιδέα πως ένα έθνος που ιδρύθηκε πάνω σε ένα έγκλημα δεν μπορεί να ακολουθήσει υγιή και δημοκρατική κοινωνικοπολιτική πορεία.

Μέχρι το πραξικόπημα του 2016 είχαμε αρκετές συνεργασίες με τους εν λόγω διανοουμένους.

Ως ιστορικός, εργάζομαι σε θέματα του μεταπολέμου. Το βασικό ζήτημα που θίγω είναι: «Υπάρχει συνέχεια ή όχι μεταξύ Νεότουρκων και κεμαλιστικού κινήματος;». Και η απάντηση, η οποία θα διευκρινιστεί καλύτερα στο νέο μου βιβλίο που θα κυκλοφορήσει τον Σεπτέμβριο στο Παρίσι, είναι: «Ναι, υπάρχει συνέχεια. Ο Μουσταφά Κεμάλ ήταν ένας από τους ηγέτες-γενοκτόνους που αποτελείωσε το εγκληματικό έργο». Θέλω να τονίσω το εξής: η ατιμωρησία των εγκλημάτων από την πλευρά της Τουρκίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη σημερινή της πολιτική. Και πάλι, εάν υπάρξει σοβαρή πρόθεση απολογίας εκ μέρους της Τουρκίας, με αλλαγές στο εκπαιδευτικό της σύστημα και στον τρόπο αντιμετώπισης των Αρμενίων, είμαστε ανοιχτοί να την ακούσουμε.

Τι σκέφτεστε για τον αρμενισμό και το μέλλον αυτού, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την πατρίδα Αρμενία και τη Διασπορά;

Βλέπω το μέλλον του αρμενισμού συσπειρωμένο γύρω από την Αρμενία. Η χώρα πρέπει να οχυρωθεί και να ενδυναμωθεί. Απαιτείται διπλωματία, χωρίς αυτό να σημαίνει υποταγή αλλά ενίσχυση, ώστε η χώρα να θεωρηθεί υπολογίσιμη δύναμη, χωρίς αυτό να σημαίνει πόλεμο.

Υπάρχει ένα περίπλοκο θέμα κυριαρχίας μετά από διακόσια χρόνια στο ρωσικό καθεστώς και πρέπει να γίνει μια προσπάθεια, έστω και παρακινδυνευμένη, για αυτονομία. Παρατηρούμε παράλληλα ότι η οικονομική ανάπτυξη της Αρμενίας είναι άριστη και ο πληθυσμός της δημιουργικός και δραστήριος. Όσο η χώρα αποκτά πόρους τόσο θα ανεβαίνει και το επίπεδο βιωσιμότητας.

Είμαστε λαός που έχει υποφέρει. Αυτός ο πόνος και η ανησυχία μοιάζει σαν να «κληροδοτείται» στις νεότερες γενιές.

Θα μπορέσει ποτέ να μειωθεί ο πόνος, διατηρώντας ταυτόχρονα τη μνήμη; Ως πότε θα μεταφέρεται αυτό το βάρος;

Υπάρχουν διάφορες οπτικές που καλύπτουν το συγκεκριμένο θέμα. Το μόνο εργαλείο που έχουμε αυτή τη στιγμή είναι η μνήμη. Με αυτό θα ασκήσουμε πίεση στην Τουρκία, και πρέπει να συνεχίσουμε να το χρησιμοποιούμε. Έπειτα πρέπει να καταλάβουμε πως η καταγραφή και κατανόηση της ιστορίας μας με διαύγεια συνιστά σημάδι υγείας και ζωτικότητας. Υπάρχουμε ακόμη, και αποτελούμε παγκόσμιο παράδειγμα με την πίστη στη μνήμη και στους προγόνους μας.

Από πλευράς ψυχανάλυσης, η Γαλλική Σχολή (να αναφέρω επίσης τη Γαλλοαρμένισσα Ζανίν Αλτουνιάν, που ειδικεύεται στο θέμα) επικεντρώνεται σε δύο ομάδες: στους Εβραίους και στους Αρμένιους. Και είναι αλήθεια πως το τραύμα διαιωνίζεται. Αν και δεν είμαι ψυχολόγος, πιστεύω πως με τις επιτυχίες μας θα μπορέσουμε να το ξεπεράσουμε.

Τη δύναμη θα τη βρούμε μέσα μας. Και έχουμε πολλή δουλειά να κάνουμε!

Share
 

Για να εξασφαλίσουμε τη σωστή λειτουργία του ιστότοπου, μερικές φορές τοποθετούμε μικρά αρχεία δεδομένων στον υπολογιστή σας, τα λεγόμενα «cookies». Οι περισσότεροι μεγάλοι ιστότοποι κάνουν το ίδιο. Περισσότερα...

"Δέχομαι"

Kantsaran Banner

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΩΝ

typografia


διαφήμιση στο αρμενικά

armenian community

Online Επισκέπτες

Έχουμε 9 επισκέπτες συνδεδεμένους