Αγκόπ Μιζρακιάν

Στα πλαίσια έρευνας, για λογαριασμό του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, καταγράφηκαν και κατηγοριοποιήθηκαν με βάση τους αρχιτεκτονικούς τύπους του ιστορικού αρχιτέκτονα Τορός Τοραμανιάν, οι αρμενικοί Ιεροί Ναοί στην Καβάλα, Ξάνθη, Κομοτηνή και Αλεξανδρούπολη.

Οι ναοί ανεγέρθηκαν σε περιοχές στις οποίες κατοικούσε σημαντικός αριθμός Αρμενίων, αλλά και σε περιοχές που μετοίκησαν πρόσφυγες μετά την Μικρασιατική καταστροφή.

Κομοτηνή, Ιερός Ναός Αγίου Γρηγορίου Φωτιστού
(Σουρπ Κρικόρ Λουσαβορίτς)

Ο Ναός, σύμφωνα με τον κ. Δαγκαζιάν, αντικατέστησε τον προϋπάρχον ξύλινο Ναό, για τον οποίον υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες. Ολοκληρώθηκε με εράνους των Αρμενίων της Κομοτηνής και με τη συνδρομή τού τότε προέδρου και μέγα ευεργέτη Γιαγκούπ Γιακουπιάν.

Βρίσκεται στην περιοχή Αρμενιό, δυτικά του σημερινού Δημαρχείου Κομοτηνής και ανατολικά του Ξενοδοχείου «Ξενία», η οποία ονομασία προήλθε λόγω της κατοίκησης της περιοχής από την αρμενική κοινότητα.

Στον Ναό σώζεται η κτητορική επιγραφή, με χαραγμένο το έτος ανέγερσης 25-11-1834 και το ποσό που δαπανήθηκε, ενώ υπαγόταν διοικητικά στην Αρχιεπισκοπή Αδριανούπολης. Επίσης, είναι ο πρώτος Ναός στην Κομοτηνή, που του επέτρεψαν οι Οθωμανοί να ανεγερθεί πάνω από την επιφάνεια του εδάφους, εφόσον μερικά χρόνια πριν από τον Αρμενικό Ναό, χτίστηκε ο Ελληνικός Μητροπολιτικός Ναός της Παναγίας, μερικά σκαλοπάτια κάτω από το έδαφος.

Σύμφωνα με την αρμενική θρησκευτική παράδοση, στην Κομοτηνή υπήρξε επιδημία πανούκλας, και τότε έγινε παράκληση-τάμα στον Άγιο Ιάκωβο (Σουρπ Αγκόπ), με αποτέλεσμα η πανούκλα να παρέλθει. Έκτοτε, η κοινότητα διατήρησε ετήσιο «μαντάγ» (τάμα) στο σωτήριο Άγιο, αλλά όταν αργότερα το «μαντάγ» λησμονήθηκε, νέα επιδημία σάρωσε την Κομοτηνή. Οι πιστοί τότε επικαλέστηκαν εκ νέου τη βοήθεια του Αγίου, και σήμερα κάθε δεύτερη Κυριακή του Δεκέμβρη τιμάται στην εκκλησία ο Άγιος για τη σωτηρία της πόλης.

Στην εξωτερική πλευρά της κόγχης υπάρχει χαραγμένος στο σοβά, το σχήμα της σημερινής Αρμενίας και του Αρτσάχ και στην είσοδο υπάρχει κλειστός χώρος ως «πρόπυλο».

Το 1967 με την οικονομική συνδρομή του έτερου βαρυσήμαντου ευεργέτη Γκαρμπίς Ακτεριάν, ανεγέρθηκε στην πρόσοψη του Ναού το περίτεχνο κωδωνοστάσιο-ζανκαγκαντούν, του οποίου ο σχεδιασμός ακολουθεί τις αρχιτεκτονικές καταβολές της Αρμενικής ναοδομίας με τους κιονοστήρικτους, κωνικούς/πολυγωνικούς τρούλους.

Καβάλα, Ιερός Ναός Τιμίου Σταυρού (Σουρπ Χατς)

Το 1932 αγοράστηκε ο Ιερός Ναός Αγίου Παύλου από τους Αρμένιους της περιοχής και βρισκόταν περίπου στο μέσον του σημερινού οικοπέδου. Το 1945 στην περιοχή απαριθμούνταν περίπου 1500 Αρμένιοι κάτοικοι, αλλά από την Καβάλα το 1946–1947 δύο καραβάνια, κατευθύνθηκαν προς την Σοβιετική Αρμενία και το 1947 δύο καραβάνια κατευθύνθηκαν προς την Αργεντινή και τον Καναδά, μειώνοντας τον αριθμό των Αρμενίων. Το 1979 κατέρρευσε η στέγη του ναού από χιονόπτωση και κατόπιν το 1980 αποφασίστηκε να δοθεί το οικόπεδο του ναού αντιπαροχή, με αντάλλαγμα να παραδοθεί στην παροικία η ισόγεια αίθουσα και δύο διαμερίσματα.

Το μπροστινό τμήμα της ισόγειας αίθουσας, διαχωρίζεται με μεταλλικά κιγκλιδώματα και χρησιμοποιείται ως Ιερός Ναός, ενώ το υπόλοιπο τμήμα της αίθουσας, μπορεί επιπλέον να χρησιμοποιηθεί ως χώρος εκδηλώσεων της παροικίας. Εντός του χώρου του Ιερού Ναού, υπάρχει ο σολέας, το μαρμάρινο βαφτιστήρι, μία ημικυκλική αψίδα και δύο πύλες εκατέρωθέν της.

Υπάρχουν ομοιότητες μεταξύ των αρμενικών Ιερών Ναών Κομοτηνής, Ξάνθης, και Αλεξανδρούπολης ως εξής: Οι ναοί, αρχιτεκτονικά μπορούν να χαρακτηριστούν, ως ξυλόστεγη βασιλική, λιθόκτιστη, μονόχωρη, χωρίς τρούλο. Οι αρμενικοί Ιεροί Ναοί στην Ελλάδα δεν έχουν τρούλους, εκτός από την, χρονολογικά νεότερη, Αρμενική Ιερά Μητρόπολη Αθηνών, πιθανόν λόγω του ότι δεν είχαν επιχορηγήσεις από κρατικούς φορείς, καθώς και ότι στηρίζονταν μόνο στην προσφορά είτε της χρηματικής, είτε της προσωπικής εργασίας των Αρμενίων της διασποράς που διέμεναν σε κάθε περιοχή. Στην ανατολική πλευρά των Ναών, βρίσκεται υπερυψωμένη ημικυκλική αψίδα, ως Ιερό Βήμα, με δύο κλίμακες εκατέρωθεν, η οποία καλύπτεται στην πρόσοψη από το υφασμάτινο τέμπλο-(βαραγκούιρ). Επίσης, στο μέσον υπάρχει η ξύλινη Αγία Τράπεζα, με την εικόνα της Βρεφοκρατούσας Παναγίας-Αστβατζαμόρ πάνω της. Ενώ, στον Ναό της Κομοτηνής και της Αλεξανδρούπολης υπάρχει μία κόγχη εξωτερικά, όπου εσωτερικά σχηματίζεται ημικυκλική αψίδα.

Μπροστά από το Ιερό Βήμα υπάρχει ο σολέας, χώρος ο οποίος οριοθετείται με ξύλινα κιγκλιδώματα με τον υπόλοιπο Ναό. Στην βόρεια πλευρά του σολέα, υπάρχει, ενσωματωμένο στον τοίχο μαρμάρινο βαπτιστήριο, χωρίς παροχή ύδατος αλλά με απορροή προς τα θεμέλια του Ναού.

Στην δυτική πλευρά του Ναού της Κομοτηνής και της Αλεξανδρούπολης υπάρχει ξύλινο υπερώο-εξώστης-(βερναντούν) για την εκκλησιαστική χορωδία.

Στην νότια πλευρά, υπάρχει δωμάτιο-χώρος προσκολλημένος στο Ναό, προσπελάσιμος από το σολέα, ο οποίος χρησιμοποιείται ως βεστιάριο-αρχείο καθώς και για την φύλαξη των ιερών σκευών, διακονικό-παστοφόρια-(αβάν-ταντουνέρ).

Οι ναοί δεν έχουν τοιχογραφίες, όπως προστάζει η Αρμενική Ναοδομία, παρά μόνο κατά περίπτωση οροφογραφίες, στην οροφή της αψίδας του Ιερού Βήματος.

Ξάνθη, Ιερός Ναός Αγίας Παναγίας Θεοτόκου
(Σουρπ Ασβατζατζίν)

Το 1922, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή περίπου 3.000 Αρμένιοι πρόσφυγες έφθασαν στην πόλη και στις γύρω περιοχές και αμέσως προσπάθησαν να δημιουργήσουν μία εκκλησία για τις θρησκευτικές τους ανάγκες. Η πλειοψηφία αυτών σύμφωνα με κάποια ενδεικτικά στοιχεία που καταγράφονται σε βιβλία δαμαλισμού μαθημάτων της αρμενικής κοινότητας των ετών 1929 και 1930, κατάγονταν από τις περιοχές Γενή Σεχίρ, Ερζερούμ, Εσκή Σεχίρ, Ικόνιο, Κιουτάχεια, Μάλγαρα, Νικομήδεια, Προύσα, Σεβάστεια, Σαμπίν Καραχισάρ, Κεμάχ, Ανδριανούπολη, Σμύρνη και Κωνσταντινούπολη.

Το 1923 έκαναν αίτηση προς την Ελληνική Κυβέρνηση, η οποία τους είχε ήδη παραχωρήσει τροφή, ρούχα και σπίτια για τη διαμονή τους, να τους παραχωρήσει ένα κτίριο προκειμένου να δημιουργήσουν έναν λατρευτικό χώρο. Η απάντηση ήταν απροσδόκητα αρνητική, αλλά ο καπνέμπορος Τακβόρ Τακβοριάν, παραχώρησε ένα χώρο στις δικές του καπναποθήκες (οδό Καπνεργατών) ώστε να χρησιμοποιηθεί για το σκοπό αυτό. Επίσης, δώρισε στην Αρμενική κοινότητα της Ξάνθης το ποσό των 10.000 δραχμών ως ετήσια συνεισφορά. Η πρώτη λειτουργία αυτού του Ναού πραγματοποιήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 1923, παραμονή των Χριστουγέννων, από τον ιερέα Μαργκός Τοβαγιμιάν.

Το 1924 (σύμφωνα με την επιγραφή), η αρμενική κοινότητα αγόρασε το οικόπεδο στην οδό Χατζησταύρου, στο όνομα του Αγκόπ Παπαζιάν, επειδή ήταν ο πιο σεβαστός Αρμένιος της κοινότητας. Τον Ιανουάριο του 1925 συγκροτήθηκε επιτροπή με σκοπό την συλλογή χρημάτων, για την ανέγερση του ναού και του σχολείου. Κατόπιν, στις 2 Οκτωβρίου 1925 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος και στις 30 Μαρτίου 1926 τελέσθηκαν τα θυρανοίξια και η πρώτη θεία λειτουργία, ενώ τα επίσημα εγκαίνια έγιναν στις 17 Απριλιου 1927, Κυριακή των Βαΐων. Σύμφωνα με επιγραφή, ανοικοδομήθηκε το Ιερό Βήμα και το δάπεδο του ναού με την συνδρομή του Ανδριανουπολίτη οδοντίατρου Χαρουτιούν Πασματζιάν, ενώ ο υπόλοιπος ναός με χρήματα των Αρμενίων της Ξάνθης. Η λειτουργία του, με εξαίρεση κάποια δυσάρεστα γεγονότα κατά την γ’ βουλγαρική κατοχή του 1941-1944, είναι αδιάλειπτη. Αρχικά είχε μόνιμο ιερέα, ενώ από το 1957 και εφεξής έχει περιοδεύοντα ιερέα, ο οποίος λειτουργεί μια φορά το μήνα.

Tweet

Share