FranceArménie, 2025

Mετάφραση: Σουζάνα Απαρτιάν

Προπύργιο του χριστιανισμού, η Αιθιοπία είναι μια συναρπαστική χώρα για όσους παθιάζονται με την ιστορία – και ειδικότερα την ιστορία της αρμενικής διασποράς που χρονολογείται στη χώρα εδώ και πολλούς αιώνες.

Η Αιθιοπία προσφέρει μια ποικιλομορφία τοπίων από τα πιο εντυπωσιακά της αφρικανικής ηπείρου. Από τις ορεινές κορυφές που φτάνουν πάνω από τα 3.000 μέτρα υψόμετρο, έως τη χαμηλότερη περιοχή της Αφρικής, την κοιλάδα Ντανάκιλ, η χώρα φανερώνει στον επισκέπτη έναν απαράμιλλο γεωγραφικό πλούτο. Ανάμεσα στα δύο τοπία, καταπράσινα οροπέδια, έρημος, στέπες και φαράγγια συγκροτούν το σκηνικό της ιστορίας της.

Η χώρα υπήρξε λίκνο της ανθρωπότητας, με ίχνη των πρώτων Homo sapiens (ανθρωποειδών) από τηΜέση Παλαιολιθική εποχή, περίπου 200 000 χρόνια πριν. Είναι επίσης ένα από τα πρώτα χριστιανικά έθνη. Έτσι εξηγείται και ο συνδετικός κρίκος μεταξύ Αρμενίων και Αιθιόπων που χρονολογείται από τους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού και συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας.

Ήδη από τον 16^ο αιώνα (το 1512), η βασίλισσα Ελένη αποφάσισε να στείλει έναν Αρμένιο (Mateos Armenawi) ως πρέσβη της Αιθιοπίας, για να διαπραγματευτεί συμμαχία με την Πορτογαλία ενάντια στις μουσουλμανικές δυνάμεις.

Πράγματι, η ιστορία του χριστιανικού βασιλείου σημαδεύεται από τον διαρκή αγώνα του για ανεξαρτησία – πρώτα ενάντια στους μουσουλμάνους κατακτητές και κατόπιν ενάντια στους Ευρωπαίους.

Στα τέλη του 19^ου αιώνα, ο αυτοκράτορας Νεγκούς Μενελίκ II¹ δημιουργεί μια νέα πόλη στους πλαγιές του βουνού Έντοτο, την Αντίς Αμπέμπα (νέο λουλούδι στα Αμχαρικά), η οποία εξελίσσεται γρήγορα σε πρωτεύουσα της Αιθιοπίας. Για να πραγματοποιήσει αυτό το έργο, καλεί, μεταξύ άλλων και έναν Αρμένιο αρχιτέκτονα, τον Μινάς Χερμπεκιάν. Στους λίγους Αρμένιους που ήταν από τους πρώτους κατοίκους, προστέθηκαν αρκετές εκατοντάδες, πολλοί από τους οποίους είχαν κατορθώσει να διαφύγουν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Τα πιο διάσημα παιδιά είναι τα Arba Lijoch, (Σαράντα Παιδιά), τα 40 ορφανά που επέζησαν της Γενοκτονίας και τα οποία υιοθέτησε ο Χαϊλέ Σελασιέ, ο μελλοντικός αυτοκράτορας (Ras Täfäri) όταν τα συνάντησε στο αρμενικό μοναστήρι του Αγίου Ιακώβου της Ιερουσαλήμ. Εντυπωσιάστηκε από το μουσικό ταλέντο τους και πήρε άδεια από το Αρμενικό Πατριαρχείο να τα υιοθετήσει για να τα πάρει μαζί του στην Αιθιοπία. Φτάνοντας στην Αντίς Αμπέμπα το 1924, τα παιδιά αφού μυήθηκαν στη μουσική παιδεία σχημάτισαν την επίσημη αυτοκρατορική φιλαρμονική χάλκινων πνευστών υπό τη διεύθυνση του συνθέτη Κεβόρκ Ναλμπαντιάν ο οποίος και συνέθεσε τον εθνικό ύμνο της Αιθιοπίας.

Στα μέσα του 20^ου αιώνα (1941), και για 33 χρόνια, μέχρι το 1974, η αρμενική παροικία της Αιθιοπίας έφτασε στο απόγειό της.

Αριθμούσε περίπου 3.000 Αρμένιους, αλλά αρκετά κύματα μετανάστευσης στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αυστραλία και τον Καναδά μείωσαν σημαντικά τον αριθμό τους. Το πραξικόπημα του 1974 που έφερε στην εξουσία μια φιλοσοβιετική στρατιωτική χούντα επέφερε ένα σοβαρό πλήγμα στην κοινότητα. Σχεδόν όλοι οι Αρμένιοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα αφού κατασχέθηκαν οι περιουσίες τους.

Σήμερα, αριθμεί λιγότερους από εκατό Αρμένιους, αλλά πολλές περιοχές εξακολουθούν να μαρτυρούν την πολύχρονη παρουσία τους.

Τα ίχνη της αρμενικής παροικίας της Αντίς Αμπέμπα τα βρίσκουμε στην Piassa ή Piazza. Η συνοικία πήρε το όνομά της από τους Ιταλούς που κατέλαβαν τη χώρα τη δεκαετία του 1930. Η αρμενική εκκλησία Σουρπ Κεβόρκ βρίσκεται κάτω από τον λόφο Piassa.

Ο θεμέλιος λίθος της τέθηκε το 1928 παρουσία του Χαϊλέ Σελασιέ και εγκαινιάστηκε το 1935. Σήμερα ο ναός δεν έχει ιερέα, αλλά κάθε Κυριακή τελείται λειτουργία από τον Διάκονο Βαρτκές Ναλμπαντιάν.

Δίπλα από την εκκλησία στεγαζόταν η Αρμενική Σχολή Κεβορκόφ, η οποία δυστυχώς έχει κλείσει. Σε κοντινή απόσταση, ο σύλλογος Αραράτ φιλοξενεί τις αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες της κοινότητας από τη δεκαετία του 1920. Το εστιατόριό του, ανοιχτό στο κοινό, σερβίρει αρμενικά παραδοσιακά εδέσματα. Υπάρχουν ακόμη λίγοι Αρμένιοι έμποροι στην Piassa, όπως ο κοσμηματοπώλης Παρσεγκιάν, ο υποδηματοποιός Αρσλανιάν Shoa Shoes καθώς και ο ταπητουργός Καριμπιάν.

Μια μικρή ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: περνώντας μπροστά από τη Νέα Εθνική Βιβλιοθήκη, μπορούμε να δούμε τη λέξη իմաստութիւն (σοφία στα αρμενικά) να εμφανίζεται σκαλισμένη σε κάθε κολόνα του κτιρίου στην αρμενική αλφάβητο!

Στα βόρεια της πρωτεύουσας, στη συνοικία Gulele, βρίσκεται το ιστορικό αρμενικό κοιμητήριο που αποτελεί μέρος του επονομαζόμενου «Ferenji» ή «Κοιμητήριο των ξένων» όπου σώζονται 459 μνήματα Αρμενίων.

Στο κέντρο της πόλης μπορείτε επίσης να επισκεφτείτε μια από τις εκκλησίες που φέρουν το όνομα Αγία Αρσεμά, μία αγία ιδιαίτερα αγαπητή για τους Αιθίοπες: η Αρσεμά είναι το αμχαρικό όνομα της Αγίας Χριψιμέ, που υπήρξε μια από τις πρώτες χριστιανές που μαρτύρησαν στην Αρμενία. Η επιρροή της αρμενικής παροικίας επεκτείνεται επίσης στην αρχιτεκτονική, την ιατρική όπως επίσης και την éthio -jazz στην οποία έχουν συνεισφέρει Αρμένιοι μουσικοί(Tezeta-Αρμένιοι της Αιθιοπίας /Թեզետա, եթովպացի հայերը)².

Έξω από την Αντίς Αμπέμπα, λίγα τα ίχνη που μαρτυρούν το πέρασμα των Αρμενίων, όπως η αναμνηστική μαρμάρινη πλάκα που εγκαινιάστηκε το 2022 στο πρώην αρμενικό παρεκκλήσι του Αγίου Μινάς στην πόλη DireDawa, το οποίο χρονολογείται από το 1928.

1. Ο Νεγκούς Μενελίκ ο 2^oς : ο αυτοκράτορας που από το 1889 έως το θάνατό του το 1913 πέτυχε να εκσυγχρονίσει την Αιθιοπία και να αποκτήσει χαρακτηριστικά ενιαίου κράτους και εθνική ταυτότητα.
2. Το μουσικό ταξίδι του ντοκιμαντέρ Tezeta (οι Αρμένιοι της Αιθιοπίας) του Αρμένιου Αραμάζντ Καλαϊτζιάν (AramazdtKalaydjian) προβλήθηκε πρόσφατα στο Εθνικό Θέατρο της Αιθιοπίας: https://www.youtube.com/watch?v=23eQhB1TE0I&t=46s
* Ένα πολύ αξιόλογο βιβλίο για την ιστορία των Αρμενίων στην Αιθιοπία: LaFanfareduNégusτου BorisAdjemianαπό τις εκδόσεις EHESS (École des Hautes Études en Sciences Sociales) – 2013.
* Για την Αιθιοπία μπορείτε επίσης να διαβάσετε σε προηγούμενα τεύχη του Περιοδικού «ΑΡΜΕΝΙΚΑ» Νουνιά Γεραμιάν: Μάϊος-Ιούνιος 2009 και Σαρκίς Αγαμπατιάν: Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2019, τεύχος 102.

Tweet

Share