Δρ Χρατς Τσιλινγκιριάν

Μετάφραση: Αραξή Απελιάν-Κολανιάν

Τα τελευταία χρόνια, το θέμα των δομών και της ηγεσίας της διασποράς έχει καταστεί ένα διαρκώς διογκούμενο και ανησυχητικό φαινόμενο. Το μέλλον διαφαίνεται αβέβαιο, ενώ η παρούσα κατάσταση είναι απογοητευτική. Σύμφωνα με τη διατύπωση του Καθολικού Πατριάρχη Αράμ Α΄ του Μεγάλου Οίκου της Κιλικίας, «Είμαστε στο χείλος της αβύσσου. Πρέπει να υιοθετήσουμε αντίστοιχες αποφάσεις και θέσεις, μακριά από οποιαδήποτε μη ρεαλιστική προσέγγιση και επιφανειακή κρίση».¹

Ήρθε η ώρα να διευρύνουμε το πεδίο της συζήτησης και να μιλήσουμε για ριζοσπαστικές λύσεις. Εκτός κάποιων εξαιρέσεων, οι «κλασικές» οργανώσεις της διασποράς θυμίζουν σήμερα εγκαταλελειμμένα κτίρια όπου φαίνεται ακόμα ξεκάθαρα η δόξα του παρελθόντος. Οι ιδιοκτήτες βρίσκονται ακόμα κάπου, αλλά οι ένοικοι που έχουν απομείνει είναι ελάχιστοι. Οι ηγέτες εξακολουθούν να είναι κάπου παρόντες, αλλά τα μέλη, και ειδικά η νεολαία, είτε απουσιάζουν είτε δεν συμμετέχουν. Η δυναμική τού να ζεις στο παρόν και να χτίζεις το μέλλον έχει αισθητά εξασθενίσει.

Μετά τη Γενοκτονία, οι οργανώσεις αυτές οικοδομήθηκαν σύμφωνα με τις απαιτήσεις της εποχής, όταν η διασπορά μόλις διαμορφωνόταν, όταν υπήρχε η ζωτική ανάγκη να ανασυγκροτηθούν οι αρμενικοί προσφυγικοί πληθυσμοί, να ξαναχτίσουν τη ζωή τους, να διατηρήσουν την ταυτότητά τους και να οργανωθούν. Ωστόσο, οι καιροί έχουν πλέον αλλάξει ενώ οι δομές όχι. Οι πάλαι ποτέ ακμαίες και δραστήριες αυτές δομές απαιτούν βαθιά ανανέωση και νέα πνοή, υπάρχει ωστόσο η αίσθηση ότι οι ηγέτες τους δεν έχουν σαφείς στόχους ούτε και επαρκή μέσα. Αντίθετα, συνειδητά ή ασυνείδητα, έχουν μετατρέψει τις οργανώσεις τους σε μουσεία που διατηρούν τη λάμψη των επιτευγμάτων του παρελθόντος για τον εαυτό τους και τους περαστικούς, αλλά χωρίς κανένα όραμα, ελπίδα ή σοβαρά σχέδια για το μέλλον.

Το θέμα της ηγεσίας δεν είναι μόνο θεωρητικό. Τα τελευταία χρόνια, έρευνες που έγιναν στη διασπορά έχουν επίσης αναδείξει αυτό το ζήτημα. Μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε αρμενικές κοινότητες της διασποράς αποκαλύπτουν σημαντικές ανησυχίες σχετικά με την ηγεσία. Η έλλειψη ισχυρής και με όραμα ηγεσίας θεωρείται ένα από τα πρωταρχικά προβλήματα στη ζωή της κοινότητας.² Η σύνδεση μεταξύ των ηγετών και των μελών της κοινότητας έχει διαρραγεί, και το χάσμα μέρα με τη μέρα βαθαίνει.

Η πραγματικότητα είναι ότι η διασπορά έχει μεταμορφωθεί δραματικά τον 21ο αιώνα, αλλά οι δομές μας δεν έχουν προσαρμοστεί σε αυτές τις μεταβολές. Σήμερα η διασπορά δεν διαθέτει ηγέτες που να μπορούν πραγματικά να ηγηθούν και να την αναδιοργανώσουν, σύμφωνα με τις ανάγκες της. Αν υπήρχαν τέτοιοι ηγέτες, δεν θα συζητούσαμε διαρκώς για αυτά τα θέματα σήμερα. Η ηγεσία δεν πρέπει να περιορίζεται στη διαχείριση της υπάρχουσας κατάστασης, αλλά οφείλει επίσης να σχεδιάζει και να διαμορφώνει το μέλλον, να σπέρνει τους σπόρους και να καλλιεργεί τα θεμέλια, διαφορετικά μετατρέπεται σε μια στείρα διοικητική υπηρεσία, χωρίς καμία βαθιά επιρροή.

Μία από τις πιο ουσιαστικές ευθύνες της ηγεσίας είναι να διασφαλίσει τη συνεχή ανανέωση και ζωτικότητα των δομών. Οι ηγέτες θα πρέπει πρώτα να θέσουν στον εαυτό τους κάποιες ερωτήσεις και να κοιτάξουν με ειλικρίνεια στον καθρέφτη: Ποια είναι η αποστολή της δομής ή του οργανισμού μου σήμερα; Ποιους στόχους πρέπει να επιτύχω, με ποιους τρόπους και με ποια μέσα; Τι ρόλο παίζει η νεολαία, και ποιες ευκαιρίες τής δίνονται; Πόσες γυναίκες μέλη υπάρχουν στα ανώτατα όργανα λήψης αποφάσεών μας; Πόσοι νέοι 25-35 ετών συμμετέχουν στην ηγεσία;

Αυτά και άλλα θεμελιώδη ερωτήματα δεν συνιστούν απλώς αντικείμενα τυπικής μελέτης αλλά υπαρξιακά προβλήματα που αν δεν βρουν τη λύση τους, οι δομές είναι καταδικασμένες σε σταδιακή κατάρρευση. Χωρίς ειλικρινή ενδοσκόπηση, «αυτοδιόρθωση» και εσωτερική «επανάσταση» είναι αδύνατο να δώσουμε κατεύθυνση και ελπίδα σε «οπαδούς» ή «ακολούθους», και το σημαντικότερο, να χαράξουμε έναν οδικό χάρτη για ένα προτιμότερο μέλλον.

Εκκλήσεις ή προτάσεις για ενότητα της διασποράς

Ένα από τα πιο ανησυχητικά φαινόμενα είναι ότι όταν γίνεται κουβέντα για πρωτοβουλίες υπέρ της διασποράς «συνολικά και ενιαία», για «ενοποιημένες» ή «ενωτικές» πρωτοβουλίες, συχνά αυτές παραμένουν ανέφικτες, κενά συνθήματα άνευ παραλήπτη. Ποιοι είναι οι αποδέκτες αυτών των δηλώσεων; Ποιο θρησκευτικό ίδρυμα, ποιο κόμμα, ποια οργάνωση ή δομή; Πολλοί ηγέτες που κάνουν τέτοιες εκκλήσεις επιδιώκουν στην πραγματικότητα να ενώσουν τις κοινοτικές οργανώσεις γύρω από τα δικά τους προγράμματα, χωρίς πραγματικό διάλογο, αμοιβαία κατανόηση ή σεβασμό. Δεν επιδιώκουν, δηλαδή, ανοιχτές συζητήσεις και συναινετικές λύσεις σε ζητήματα, αλλά προσπαθούν απλώς να φέρουν άλλους στο πλευρό τους, χωρίς ιδεολογικές ή τακτικές παραχωρήσεις ή προσαρμογές εκατέρωθεν. Συχνά, τέτοιες δηλώσεις είναι σημάδι αδυναμίας, που σημαίνει ότι δεν υπάρχει ούτε καλά μελετημένο και ανεπτυγμένο σχέδιο ούτε οι απαραίτητοι πόροι. Και οι οργανισμοί που έχουν ήδη κάνει την προεργασία και έχουν αποκτήσει πόρους προχωρούν στην πραγματοποίηση του έργου, χωρίς να περιμένουν την «ενότητα» ή τη «συνεργασία» άλλων δομών.

Πρόσφατα, σε κάποιο άρθρο³, ένας αποκαρδιωμένος και ανήσυχος κομματικός επεσήμανε το βασικό θέμα της οργάνωσής του:

«Η αποστασία των κομματικών μελών θα έπρεπε να ήταν και να είναι μια ευκαιρία […] για να αναθεωρήσουν και να συζητήσουν τη συνολική δομή του κόμματος, από την αρχή μέχρι τις μέρες μας. Και εδώ, λέγοντας δομή, πρέπει να ληφθεί υπόψη η ιστορία, η οργανωτική δομή, η κοσμοθεωρία, ο πολιτικός ρόλος, το πρόγραμμα, με άλλα λόγια, οτιδήποτε σχετίζεται με την οργάνωση, ως ιδέες και οργάνωση».

Ο αρθρογράφος επισημαίνει επίσης ένα άλλο σημαντικό σημείο, το ότι το κόμμα του —εγώ θα πρόσθετα και άλλες «κλασικές» δομές της διασποράς— έχει «μυθοποιήσει» την ιστορία και τον ρόλο του, και ως εκ τούτου έχει εξασφαλίσει το «ανεξέλεγκτο». Η «αγιοποίηση» αυτή, που είναι ιδιαίτερα φανερή μεταξύ των μελών των οργανώσεων της Μέσης Ανατολής, έχει δημιουργήσει με τον καιρό μια «νοοτροπία ξενοφοβίας» εντός των δομών.

Για τη συζήτησή μας, δεν έχει σημασία για ποιο κόμμα μιλάμε, καθώς αυτό ισχύει για όλες τις «κλασικές» δομές της διασποράς. Το μέλλον της διασποράς θα καθοριστεί όχι μόνο από τα επιτεύγματα του παρελθόντος αλλά από ένα τολμηρό και διορατικό όραμα του μέλλοντος. Τώρα είναι πλέον η ώρα όχι μόνο να μιλήσουμε για «ενότητα της διασποράς», αλλά να κάνουμε πραγματικά, πρακτικά βήματα, με νέο όραμα, νέες μεθόδους και νέους ηγέτες.

Για να αναζωογονηθούν οι οργανώσεις της διασποράς, είναι απαραίτητο να υιοθετήσουμε την αυτοκριτική καθώς και να αναθεωρήσουμε τις μεθόδους και το στιλ εργασίας.

Οι δομές της διασποράς πρέπει να ξεκαθαρίσουν την αποστολή και τους στόχους τους, δημιουργώντας πλατφόρμες για ανοιχτό διάλογο μεταξύ ηγετών και μελών. Η προσέλκυση των νέων πρέπει να καταστεί προτεραιότητα, με τη συμμετοχή τους στα όργανα λήψης αποφάσεων και τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών για την προσέγγισή τους. Η εμπλοκή και η ένταξη των γυναικών στην ηγεσία, η υιοθέτηση δικτυακών και ευέλικτων μεθόδων διαχείρισης, καθώς και η δοκιμή και εφαρμογή νέων μορφών συνεργασίας για τους κοινοτικούς οργανισμούς μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία πιο σύγχρονων και βιώσιμων δομών.

Η ιδεολογία πρέπει να είναι πρακτική και εφαρμόσιμη, και όχι απλώς «δόγμα». Η επίγνωση των λαθών του παρελθόντος και η υιοθέτηση μιας κριτικής προσέγγισης, η αποκόμιση διδαγμάτων και η εισαγωγή νέων προσεγγίσεων μπορούν να επιτρέψουν στις δομές να απελευθερωθούν από τους άκριτους μύθους και να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του 21ου αιώνα.

Τέλος, η εκπαίδευση νέων ηγετών, η υιοθέτηση και η προσαρμογή επιτυχημένων παραδειγμάτων από άλλες δομές της διασποράς μπορούν να διαμορφώσουν μια προσανατολισμένη στο μέλλον, βιώσιμη και αποτελεσματική ηγεσία.

*Δρ. Χρατς Τσιλινγκιριάν (www.hratch.info): κοινωνιολόγος, μελετητής της Διασποράς, δημιουργός και στέλεχος του αρμενικού θεσμικού προγράμματος καινοτομίας.
1. Το μήνυμα του Παναγιώτατου Καθολικού Πατριάρχη Αράμ Α΄, που αναγνώστηκε στο Γερεβάν, «Γεργκίρ» 26 Φεβρουαρίου 2025. https://yerkir.am/hy/article/2025/02/26/287852
2. Έρευνα Αρμενικής Διασποράς (2019, 2021, 2022), βλ: www.armeniandiasporasurvey.com
3. «Νορ Χαράτς», 6 Φεβρουαρίου 2025, σελ.6.

Tweet

Share