Βαραζτάντ Χαμπαρτσουμιάν Εκτύπωση E-mail

Στον Ρι­κάρ­ντο Γερ­γκα­νιάν

«Aρμενικά» Απρίλιος - Ιούνιος 2014. Τεύχος 81

“Το χα­τσκάρ εί­ναι η σφρα­γί­δα

του Θε­ού πά­νω στην πέ­τρα”

Ο Βα­ραζ­τά­ντ Χα­μπαρ­τσου­μιάν γεν­νή­θη­κε το 1960 στο Ερε­βάν, ό­που ζει μέ­χρι σή­με­ρα. Εί­ναι πα­ντρε­μέ­νος και πα­τέ­ρας πέ­ντε παι­διών. Η ε­να­σχό­λη­σή του με την τέ­χνη του χα­τσκάρ ξε­κι­νά α­πό το 1988. Αν ε­ξαι­ρέ­σου­με τις εκ­κλη­σί­ες της Αρ­με­νί­ας και του Αρ­τσάχ, τα έρ­γα του εί­ναι δια­σκορ­πι­σμέ­να σε πολ­λές χώ­ρες ό­πως Η­ΠΑ, Ε­νω­μέ­να Α­ρα­βι­κά Ε­μι­ρά­τα, Κα­να­δάς, Ι­ταλί­α, Βέλ­γιο, Ολ­λαν­δί­α, Γαλ­λί­α, Ελ­βε­τί­α, Ελ­λά­δα, Τουρ­κί­α, Ρω­σί­α και Ου­κρα­νί­α. Έ­χει βρα­βευ­τεί στο Αρ­τσάχ, στην Αρ­με­νί­α και στη Βε­νε­τί­α.

Το να δεις έ­να χα­τσκάρ (σταυ­ρό­πε­τρα) στην Αρ­με­νί­α εί­ναι ί­σως το πιο συ­νη­θισμέ­νο πράγ­μα. Υ­πάρ­χουν πα­ντού, γνή­σια και αντί­γρα­φα.
Το να δεις, ό­μως, έ­να ε­ντε­λώς υπαί­θριο ερ­γαστή­ρι χα­τσκάρ σε έ­να δρό­μο στο κέ­ντρο του Ερε­βάν, εί­ναι κά­τι που δεν το πε­ρι­μέ­νεις…
Περ­πα­τώ­ντας στην ο­δό Α­ρα­μί (που φέρει το ό­νο­μα του ι­δρυ­τή της πρώ­της Δη­μο­κρα­τί­ας της Αρ­με­νί­ας το 1918, Α­ράμ Μα­νου­κιάν) στη δια­σταύ­ρω­ση με την Γιεζ­νίκ Κογ­πα­τσί, δια­κό­σια μό­λις μέ­τρα α­πό την πε­ρί­φη­μη και πα­νέ­μορ­φη κε­ντρι­κή πλα­τεί­α της Δη­μο­κρα­τί­ας- ξαφ­νι­κά βρε­θή­κα­με μπρο­στά του. Στην αρ­χή δεν α­ντι­λη­φθή­κα­με ό­τι ε­πρό­κει­το για ερ­γα­στή­ρι: α­πλά κά­ποια χα­τσκάρ δε­ξιά και α­ρι­στε­ρά μας τρά­βη­ξαν την προσο­χή.
Την ε­πο­μέ­νη μέ­ρα βρή­κα­με ε­κεί τρεις - τέσ­σε­ρις νέ­ους που πά­λευαν μέ­σα στη σκό­νη και με διά­φο­ρα ερ­γα­λεί­α την πέ­τρα που θα γι­νό­τα­νε χατσκάρ. Έ­νας α­πό αυ­τούς, ο Χα­μπαρ­τσούμ, χα­μο­γελα­στός, μας χαι­ρέ­τη­σε. «Ε­δώ φτιά­χνουμε τα χα­τσκάρ μας. Ε­λά­τε να τα δεί­τε». Κυ­ριο­λε­κτι­κά πά­νω στο δρό­μο, χω­ρίς πόρτες και πα­ρά­θυ­ρα, με έ­να α­πλό μου­σα­μά α­πό πά­νω για προ­στα­σί­α και κά­τι ξύ­λι­να δο­κά­ρια στα πλα­ϊ­νά, η πα­λιά τέ­χνη του χατσκάρ α­πλω­νό­ταν μπρο­στά στα μά­τια μας, στα μά­τια ό­λων των πε­ρα­στι­κών.
«Ο βαρ­μπέτ (μά­στο­ρας) εί­ναι ο πα­τέ­ρας μου, ε­μείς εί­μα­στε μαθη­τές του», ε­ξή­γη­σε ο ει­κο­σά­χρο­νος. Δύ­ο μέ­ρες με­τά, κα­θό­μα­σταν μπρο­στά στον Βαραζ­τά­ντ Χα­μπαρ­τσου­μιάν, διά­ση­μο μά­στο­ρα χα­τσκάρ, βρα­βευ­μέ­νο το 2010 με το χρυ­σό με­τάλ­λιο του Υ­πουρ­γεί­ου Πο­λι­τι­σμού της Αρ­με­νί­ας και συ­ζη­τά­με πί­νο­ντας έναν κα­φέ «σο­βο­ρα­κάν» (κα­νο­νικό -το α­ντί­στοι­χο του ελ­λη­νι­κού), σε έ­να μα­γα­ζί με γε­ωρ­για­νή κου­ζί­να, λί­γα μέ­τρα μα­κριά α­πό το ερ­γα­στή­ρι και το σπί­τι του.

Μι­λά­ει αρ­γά και στα­θε­ρά, ε­νώ ο κα­πνός του τσι­γά­ρου υ­ψώ­νε­ται και περ­νά­ει μπρο­στά α­πό τα με­γά­λα και εκ­φραστι­κά του μά­τια. Δια­κρί­νεις α­μέ­σως την α­φοσί­ω­ση και το πά­θος για τη δου­λειά του, αλ­λά και κά­ποιο πό­νο στα λό­για και τη φω­νή του.

«Η ε­πι­θυ­μί­α να φτιά­χνει κα­νείς χα­τσκάρ στην Αρ­με­νί­α βρί­σκεται μέ­σα στον άν­θρω­πο, μέ­σα του γεν­νιέται η α­νά­γκη να το κά­νει, δεν εί­ναι α­πλά γλυ­πτι­κή. Γι’ αυ­τό το έ­χουν κά­νει άν­θρω­πο δια­φο­ρε­τι­κών ει­δι­κο­τή­των. Ο κά­θε Αρ­μέ­νιος έ­χει την ε­πι­θυ­μί­α να κά­νει έ­στω έ­να… Το χα­τσκάρ εί­ναι για μας η σφρα­γί­δα του Θε­ού πά­νω στην πέ­τρα, σε έ­ναν τό­πο σφρα­γι­σμέ­νο α­πό πέ­τρα».

Ζη­τά­με πε­ραι­τέ­ρω εξη­γήσεις για τη ση­μα­σί­α των χα­τσκάρ. Για το θρη­σκευ­τι­κό κομ­μά­τι και για την ψυ­χο­σύν­θε­ση του αρ­με­νι­κού λα­ού.

«Με­ρι­κές φο­ρές το χα­τσκάρ α­ντι­κα­θι­στά τον κλη­ρι­κό: ο Αρ­μέ­νιος μπο­ρεί να ντρα­πεί να ε­ξο­μο­λο­γη­θεί στον ιε­ρέ­α, θα ε­ξο­μο­λο­γη­θεί ό­μως μπρο­στά στο χα­τσκάρ. Για το λα­ό μας εί­ναι η πέ­τρα που με­σο­λα­βεί με­τα­ξύ Θε­ού και αν­θρώ­που».

Ο λό­γος του πα­ρα­μέ­νει δυ­να­μικός. Δεν προ­σπα­θεί να σου κά­νει κή­ρυγ­μα. Α­πλά νιώ­θει βα­θιά αυ­τά που λέ­ει.

«Δεν κά­νου­με γλυ­πτά με τον Χρι­στό σταυ­ρω­μέ­νο πά­νω στην πέ­τρα. Ο σταυ­ρός εί­ναι η α­πόδειξη της νί­κης του Χρι­στού. Το χα­τσκάρ εκφρά­ζει το δρό­μο προς τον πα­ρά­δει­σο. Και κα­νέ­να χατσκάρ δεν εί­ναι πα­νο­μοιό­τυ­πο, ό­πως η ζω­ή του κα­θε­νός που εί­ναι δια­φο­ρε­τι­κή. Το χα­τσκάρ εί­ναι η προ­σευ­χή των προ­γό­νων μας. Εί­ναι το πρό­σω­πό μας, η μοί­ρα μας, ο δρό­μος που βα­δί­σα­με και το βλέμ­μα της ψυ­χής μας».

Για το πό­τε ξε­κί­νη­σε αυ­τή η τέ­χνη και πό­τε έ­φτα­σε στο α­πό­γειό της, ο Βαρ­μπέντ μας ε­ξή­γη­σε:

«Από τα στοι­χεί­α που έ­φτα­σαν ως ε­μάς, τα πρώτα χα­τσκάρ δη­μιουρ­γή­θη­καν τον τέ­ταρ­το αιώ­να. Εί­ναι α­πλά, χω­ρίς πο­λύ ε­πε­ξερ­γασί­α, με έ­να σταυ­ρό μό­νο σκα­λι­σμέ­νο πά­νω στην πέ­τρα. Α­πό τον έ­βδο­μο αιώ­να, τα έρ­γα ο­μορ­φαί­νουν και παίρ­νουν πιο σύν­θε­τη μορ­φή, ε­νώ το α­πο­κο­ρύ­φω­μα εί­ναι το δω­δέ­κα­το αιώνα με τους γνωστούς γλύ­πτες Μο­μίκ και Μπο­γός».

Α­πο­ρού­με: το δω­δέ­κα­το αιώ­να, ό­ταν οι Μογγόλοι εί­χαν κα­τα­λά­βει τη χώ­ρα μας;

«Ναι. Μέ­χρι και οι Μογ­γό­λοι μα­γεύ­τη­καν α­πό την ο­μορ­φιά τους και μας πή­ρα­νε το χα­τσκάρ του Μπο­γός α­πό το μο­να­στή­ρι του Κο­σα­βάν­κ! Με­τά το ε­πέ­στρε­ψαν… Τα χα­τσκάρ έ­χουν ιδιαί­τε­ρη δύ­να­μη. Υ­πάρ­χει έ­να στο Κε­γάρ­τ, μπρο­στά στο οποί­ο μπο­ρώ να στέ­κο­μαι ώ­ρες και να το κοι­τά­ω…».

Ό­λοι θυ­μό­μα­στε την κα­τα­στρο­φι­κή μα­νί­α με την ο­ποί­α, χρό­νια πριν, ο α­ζε­ρι­κός στρατός ε­ξα­φά­νι­σε α­πό προ­σώ­που γης έ­να ο­λό­κληρο αρ­με­νι­κό νε­κροτα­φεί­ο στο Τζου­γά του Να­χι­τσε­βάν. Τό­τε κα­τα­γρά­φη­κε η με­γα­λύ­τε­ρη μα­ζι­κή κα­τα­στρο­φή χατσκάρ, γύ­ρω στα δέ­κα χι­λιά­δες κομ­μά­τια…

«Ο σκο­πός τους ή­ταν ξε­κά­θα­ρος: να ε­ξα­φα­νί­σουν ο­τι­δή­πο­τε α­πο­δει­κνύ­ει ό­τι πρό­κει­ται για αρ­με­νι­κό έ­δα­φος. Το ί­διο έ­χουν κά­νει στο Μπα­κού και σε άλ­λα νε­κρο­τα­φεί­α Ρώ­σων και Ευ­ρω­παί­ων. Θέ­λουν να ε­ξαφα­νί­σουν τα α­πο­τυ­πώ­μα­τα… Ευ­τυ­χώς, κα­τα­φέ­ραμε να σώ­σου­με α­ντί­γρα­φα α­πό τα κα­λύ­τε­ρα χα­τσκάρ του Τζου­γά, πά­νω α­πό 35, που σή­μερα εί­ναι το­πο­θε­τη­μέ­να σε αυ­λές εκ­κλη­σιών, ε­νώ με­ρι­κά α­πό αυ­τά τα έ­χου­με στεί­λει στη δια­σπο­ρά».

Οι νέ­οι α­σχο­λού­νται σή­με­ρα με την τέ­χνη του χατσκάρ; Έ­χει συ­νέ­χεια στην πρά­ξη;

«Ε­δώ και 10 -15 χρό­νια πα­λεύ­ω για να πεί­σω ό­τι πρέ­πει να έ­χου­με έ­να σχο­λεί­ο για τα νέ­α παι­διά. Για να μά­θουν οι νέ­οι του­λά­χι­στον να ζω­γρα­φί­ζουν τα μο­τί­βα. Χρειά­ζε­ται υ­πο­στή­ρι­ξη α­πό την πο­λι­τεί­α ή από την ι­διω­τι­κή πλευ­ρά. Έρχο­νται τα παι­διά σε μέ­να και μου ζη­τά­νε να μά­θουν την τέ­χνη. Ο χώ­ρος ό­μως του ερ­γα­στη­ρί­ου δεν ε­παρ­κεί, εί­ναι μό­νο 35 τε­τρα­γω­νι­κά. Και δε θε­ω­ρώ σω­στό να βά­λου­με τα παι­διά α­πό τό­σο νω­ρίς μέ­σα στις πέ­τρες και τη σκό­νη. Πρέ­πει, πρώ­τα απ’ ό­λα, να μά­θουν να ζω­γρα­φί­ζουν. Αν χα­θεί η τέ­χνη του χα­τσκάρ, θα χα­θεί έ­να μέ­ρος της ταυ­τό­τη­τάς μας».

Share
 

Για να εξασφαλίσουμε τη σωστή λειτουργία του ιστότοπου, μερικές φορές τοποθετούμε μικρά αρχεία δεδομένων στον υπολογιστή σας, τα λεγόμενα «cookies». Οι περισσότεροι μεγάλοι ιστότοποι κάνουν το ίδιο. Περισσότερα...

"Δέχομαι"


ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΩΝ


διαφήμιση στο αρμενικά

armenian community

Online Επισκέπτες

Έχουμε 39 επισκέπτες συνδεδεμένους