|
Ζακ Νταματιάν
Μάιος- Ιούλιος 2018, τεύχος 97
Η ιστορία ενός τραγουδιού
«Ένας ήχος ακούστηκε από τα αρμένικα βουνά του Ερζερούμ».
Το 1878 σχηματίστηκαν μικρές ομάδες, με σκοπό τη μετάδοση των ιδεών του διαφωτισμού, όπως «Θεατρική Εταιρία» και «Βαρτανάνκ»1.
Η πρώτη επαναστατική οργάνωση στο Ερζερούμ ιδρύθηκε το Μάιο του 1881. Ήταν η «Προστάτιδα Αρμενίων», γνωστή και ως «Μυστική Οργάνωση Υψηλών Αρμενίων». Χρησιμοποιούσαν και την ονομασία «Γεωργική Εταιρία», για λόγους κάλυψης. Ηγετικές μορφές της οργάνωσης ήταν ο Χατσαντούρ Κερεκτσιάν και ο Γκαραμπέτ Νισκιάν. Αμφότεροι ταξίδεψαν στη Ρωσία, προς αναζήτηση βοήθειας. Ο πρώτος συναντήθηκε εκεί με τον Αρτζρουνί, εκδότη της εφημερίδας «Μσακ» (Καλλιεργητής) και στο Βαν με τον Χριμιάν Χαϊρίκ (Πατέρα)2.
Από τους πρώτους μήνες η οργάνωση αριθμούσε ήδη μερικές εκατοντάδες μέλη, που δρούσαν σε ομάδες δέκα ατόμων, με σκοπό τη διακίνηση όπλων και πολεμοφοδίων, για την προστασία του αρμενικού πληθυσμού της περιοχής. Τα πάντα λειτουργούσαν με απόλυτη μυστικότητα, χωρίς κανένα γραπτό στοιχείο.
Αργότερα όμως, το κείμενο του όρκου τυπώθηκε και διαμοιράστηκε ανάμεσα στα μέλη, χωρίς τις απαιτούμενες προφυλάξεις, με αποτέλεσμα να φτάσει στα χέρια της Οθωμανικής Διοίκησης, με τη βοήθεια και αρμενίων κατασκόπων. Ως συνέπεια, ακολούθησε κύμα συλλήψεων.
Το 1883 πραγματοποιήθηκε η πρώτη πολιτική δίκη Αρμενίων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία με πάνω από 70 κατηγορούμενους, σε μια ακροαματική διαδικασία που κράτησε πολλούς μήνες, με αντίκτυπο που ξεπέρασε τα όρια της τουρκικής επικράτειας και έγινε σημείο αναφοράς στον Ευρωπαϊκό Τύπο.
Καταδικάστηκαν οι 40, σε ποινές φυλάκισης από 5 έως 15 χρόνια. Οι ποινές ήταν σχετικά ήπιες, για να απορροφηθούν οι διεθνείς αντιδράσεις. Οι Αρμένιοι αφυπνίστηκαν.
Στο Γκαρίν (Ερζερούμ) τον Ιούνιο του 1890 επικρατεί λαϊκός ξεσηκωμός.
Η κυβέρνηση με το πρόσχημα να βρεθούν κρυμμένα όπλα και πολεμοφόδια αποστέλλει στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις, για να διεξάγουν έρευνες στην αρμενική εκκλησία και την Έδρα της Αρχιεπισκοπής. Οι αγριότητες και οι βεβηλώσεις εξώθησαν τους Αρμένιους σε οργισμένη αντίδραση απέναντι στις κυβερνητικές δυνάμεις.
Αυτή ήταν η πρώτη παλλαϊκή διαμαρτυρία αρμενίων ενάντια στην τουρκική αυταρχικότητα. Η κίνηση αυτή λειτούργησε ως πηγή έμπνευσης για το «Ένας ήχος ακούστηκε από τα αρμενικά βουνά του Ερζερούμ», το πρώτο αρμενικό επαναστατικό τραγούδι.
Σύμφωνα με ορισμένες πηγές αυτό το τραγούδι ήταν αφιερωμένο στην «Προστάτιδα Αρμενίων».
Ένας ήχος ακούστηκε από τα αρμενικά βουνά του Ερζερούμ,
με θάρρος βγήκαν αρμενικές καρδιές από τον κρότο του όπλου.
Ο Αρμένης χωρικός εδώ και αιώνες σπαθί, όπλο δεν έχει δει,
άφησε τον αγρό και αντί για φτυάρι πήρε το τουφέκι.
…Η ήρεμη ζωή φάνταζε βαριά για την αρμένισσα δεσποινίδα,
με το όπλο στο χέρι παροτρύνει τους γενναίους των αρμενίων.
…Χαίρε Μητέρα Αρμενία, οι γιοι σου ενώθηκαν,
οκτώ αιώνων πένθος και θλίψη για πάντα λησμόνησαν.
ՇԱՐԺՈՒՄ ՀԱՅՐԵՆԵԱՑ ԿԱՐՆՈՅ
Ձայն մը հնչեց Էրզըրումի հայոց լեռներէն,
Թունդ-թունդ ելան հայի սրտեր զէնքի շաչիւնէն:
Հայ գիւղացին դարուց ի վէր սուր, զէնք չէր տեսած,
Դաշտը թողուց՝ սուր, հրացան բահի տեղ առած:
…Քնքոյշ կեանքը ծանր է թւում հայ օրիորդին,
Զէնքն ի ձեռին՝ սիրտ է տալիս հայոց քաջերին:
…Ուրախացաւ մայր Հայաստան, ելաւ կանգնեցաւ,
Հին դարերու սուգ, տառապանք մի քիչ մեղմացաւ:
1-Βαρτανάνκ: To 451 μ.Χ. οι Αρμένιοι, πολιτικά υπόδουλοι της Περσίας, αντιδρούν δυναμικά στην απόφαση του πέρση βασιλιά να ασπαστούν το ζωροαστρισμό. Σε μια άνιση μάχη, μαχόμενοι με γενναιότητα ηττώνται. Ωστόσο διατηρούν το δικάιωμα να παραμείνουν χριστιανοί, καθώς οι πέρσες, λόγω των απωλειών τους, εγκαταλείπουν το αρχικό τους σχέδιο. Ηγέτης των Αρμενίων ήταν ο αρχιστράτηγος Γενναίος Βαρτάν.
2-Χριμιάν Χαϊρίκ (1820-1907): Πατριάρχης, με έντονη πνευματική, συγγραφική, φιλανθρωπική και πολιτική δραστηριότητα, πάντα στο πλευρό του απλού αρμενικού λαού, ενάντια στις αυθαιρεσίες της οθωμανικής (κυρίως) και τσαρικής εξουσίας. Το 1878 τίθεται επικεφαλής της Αρμενικής αντιπροσωπείας στην Εθνοσυνέλευση του Βερολίνου, που με αδιάσειστα γραπτά ντοκουμέντα καταγγέλει την τουρκική καταπίεση στους αρμενικούς πληθυσμούς. Επιστρέφει απογοητευμένος από την απόλυτα ωφελιμιστική στάση των Μεγάλων Δυνάμεων.
Στο ιστορικό του κύρηγμα, με ευφυείς συμβολισμούς, μεταξύ άλλων αναφέρει τα εξής: «Μας έφεραν ένα μεγάλο καζάνι γεμάτο σούπα. Εμείς όμως δεν μπορέσαμε να φάμε, γιατί είχαμε χάρτινα κουτάλια (έγγραφα). Έφαγαν μόνο αυτοί που είχαν σιδερένια κουτάλα (όπλο)».
|
