Το «Ζαβαριάν» είναι κάτι παραπάνω από ένα σχολείο. Είναι ένα πολιτιστικό κέντρο, μία λέσχη αλλά και ένας τόπος συνάντησης. Ολοκληρώνοντας 90 χρόνια από την ίδρυσή του, εξακολουθεί να υπηρετεί τον μορφωτικό του χαρακτήρα και να συμβάλλει στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης των αρμενίων της Ελλάδας. Κατάφερε να επιβιώσει 90 ολόκληρα χρόνια, παρά τις όποιες ιστορικές καμπές, κοινωνικές αναταραχές, οικονομικές αντιξοότητες αλλά και την αμείλικτη επίδραση του χρόνου. Καταφέρνει να στέκει αγέρωχο, πιστό στο πνευματικό του έργο και τη ρήση του Σιμόν Ζαβαριάν -το όνομα του οποίου πήρε- ότι «δίχως πράξεις, τα λόγια είναι μάταια».

Μίκυ Μοβσεσιάν
Αύγουστος- Σεπτέμβριος 2018, τεύχος 98

Η θερμή, αδερφική αγκαλιά της Ελλάδας υποστήριξε τους πρόσφυγες της Γενοκτονίας των Αρμενίων το 1915 και της Μικρασιατικής Καταστροφής το 1922 τους έδωσε το δικαίωμα και τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν το όραμά τους, να χτίσουν ένα σχολείο που θα καλλιεργήσει την αρμενική ταυτότητα και θα διατηρήσει ζωντανή την ελπίδα για αναβίωση.
Έχοντας πλέον δύο πατρίδες, οι αρμένιοι της Ελλάδας άρχισαν να ενσωματώνονται στην ελληνική πραγματικότητα σεβόμενοι τη χώρα που τους υποδέχτηκε και συμβάλλοντας στην ανάπτυξη και πρόοδό της. Παράλληλα, δεν έπαψαν ποτέ να τιμούν και να υπηρετούν την πρώτη τους πατρίδα, αυτή που τους άρπαξαν με τη βία.
Η Ελλάδα έδωσε καταφύγιο σε περίπου 90.000 Αρμένιους πρόσφυγες , που είχαν την άμεση ανάγκη να ιδρύσουν σχολεία, εκκλησίες και συλλόγους, όπου θα μπορούσαν να ευδοκιμήσουν και να ανθίσουν τα συναισθήματά τους, το εθνικό τους φρόνημα και το θρησκευτικό τους κριτήριο. Έφεραν σε πέρας το απαιτητικό αυτό πόνημα βασιζόμενοι στην ψυχική τους δύναμη και την ασίγαστη πίστη τους, παρά την οικονομική αθλιότητα που έπρεπε καθημερινά να αντιμετωπίζουν, παρά την ίδια την πρόκληση της επιβίωσης που έστεκε μόνιμη απειλή πάνω από τα κεφάλια τους.
Με αυταπάρνηση και ζήλο, τα μέλη του Αρμενικού Κυανού Σταυρού της Περιφέρειας και του Σώματος¹ που έχει αναλάβει την ανοικοδόμηση του κτηρίου συγκεντρώνουν, με τη βοήθεια των συμπατριωτών τους, 750 δραχμές και ιδρύουν τον Σύλλογο – Σχολείο «Ζαβαριάν». Με την τεράστια συμβολή της νηπιαγωγού Χαϊαστάν Ουσακλιάν λειτουργεί, το φθινόπωρο του 1927, το Νηπιαγωγείο «Χριψιμιάντς», ενώ, σε ένα νοικιασμένο κτήριο, λειτουργεί παράλληλα το Δημοτικό Σχολείο «Ζαβαριάν», με 6 δασκάλους και 80 μαθητές, υπό τη διεύθυνση του Ζακάρ Ζακαριάν.
Μόλις την επόμενη σχολική χρονιά, 1928-29, νηπιαγωγείο και δημοτικό ενώνονται και τελείται η επίσημη έναρξη λειτουργίας του Σχολείου «Ζαβαριάν», με διευθυντή τον Σος Βανί (Οβαννές Καραμπετιάν) και 260 μαθητές, στον χώρο όπου και στέκει ακόμα. Αρχικά, πέραν του εκπαιδευτικού του ρόλου, το ίδρυμα λειτουργούσε και ως καταφύγιο, περιθάλποντας και βοηθώντας παιδιά άστεγα και ορφανά.
Στη συνέχεια, η ιστορία γράφει τις μαύρες σελίδες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι οποίες αναγκάζουν το «Ζαβαριάν» να αναστείλει τη λειτουργία του έως το 1945, οπότε και ανοίγει ξανά τις πόρτες του. Ο επαναπατρισμός χιλιάδων αρμενίων προς τη Σοβιετική Αρμενία και η μετανάστευση λόγω του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφύλιου Πόλεμου, προκάλεσαν την αισθητή μείωση των μαθητών του σχολείου. Ο Αρμενικός Κυανός Σταυρός συνεργάζεται με τον Φιλανθρωπικό Οργανισμό «Παρεκορτζαγκάν», με την ηθική και οικονομική υποστήριξη του οποίου ενώνονται τα δύο σχολεία «Αζκαΐν» και «Ζαβαριάν».
Αρχικά, τα σχολεία φιλοξενούνταν σε διαφορετικά κτήρια ώσπου, το 1960, το Ίδρυμα Καλούστ Γκιουλμπενκιάν ενίσχυσε την ανέγερση επιπλέον αιθουσών στο κτήριο δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Ιακώβου (Σουρπ Αγκόπ) στη Νίκαια.

Το «Ζαβαριάν» αποκτά το καινούργιο του σπίτι

Το 1992, μετά από τις επισταμένες ενέργειες και την αφοσιωμένη δουλειά της επιτροπής που συστάθηκε για τον σκοπό αυτό, ολοκληρώνεται το νέο κτήριο που στεγάζει και σήμερα το Ίδρυμα «Ζαβαριάν». Οι καταστροφές που υπέστη το παλαιό κτήριο μετά από τον σεισμό του 1981 αλλά και οι αυξημένες ανάγκες της νέας εποχής δίνουν το έναυσμα για αυτό το μεγαλόπνοο σχέδιο. Πρωτεργάτες στάθηκαν παλαιοί απόφοιτοι του σχολείου, ο πολιτικός μηχανικός Χαρουτιούν Γεζεκελιάν και ο αρχιτέκτονας μηχανικός Σαχάν Φαρατζιάν, που δούλεψαν ανιδιοτελώς, έχοντας στο πλευρό τους την Επιτροπή², τον Αρμενικό Κυανό Σταυρό και τη συμπαράσταση των αρμενίων της Ελλάδας. Έτσι, το σχολείο επιστρέφει στο χώρο του, στον πρώτο όροφο του νέου κτηρίου, με όλες τις ανέσεις και προδιαγραφές ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού ιδρύματος.
Δεκαεπτά χρόνια μετά, το 2010, ανοικοδομείται στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας του Αγίου Ιακώβου Νικαίας και το καινοτόμο νηπιαγωγείο «Χαϊαστάν Ουσακλιάν», δωρεά του Αντρανίκ Τσακαλιάν, που ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της σύγχρονης παιδαγωγικής.
Στο ημερήσιο πρόγραμμα του σχολείου, παράλληλα με την ελληνική παιδεία, το πρόγραμμα της οποίας είναι κοινό με αυτό των ελληνικών σχολείων, δίνεται βάση και στην προάσπιση και προώθηση της αρμενικής παιδείας. Οι μαθητές, μέσα από τις αρμενικές τέχνες και τη λογοτεχνία, διδάσκονται και εξοικειώνονται με την αρμενική γλώσσα και ιστορία.
Αγέρωχος συμπαραστάτης στον αδιάλειπτο αγώνα της αρμενικής παροικίας να συντηρήσει και να αναπτύξει το Ίδρυμα «Ζαβαριάν» ήταν και συνεχίζει να είναι η ελληνική πολιτεία, και κυρίως οι εκάστοτε υπουργοί Παιδείας, με τη μέριμνα των οποίων τόσο οι έλληνες όσο και οι αρμένιοι εκπαιδευτικοί συμπεριλαμβάνονται στον οικονομικό προϋπολογισμό του Υπουργείου. Το φιλικό
προς το αρμενικό στοιχείο πνεύμα της Ελλάδας δίνει τη δυνατότητα στο «Ζαβαριάν» να συνεχίσει το ιερό του έργο, την ανάδειξη άξιων πολιτών αρμενικής καταγωγής. Μαθητές του σχολείου «Ζαβαριάν» είναι σήμερα καταξιωμένοι επιστήμονες, επιτυχημένοι επιτηδευματίες, ταλαντούχοι καλλιτέχνες αλλά και στελέχη των διαφόρων σωματείων της αρμενικής κοινότητας της Ελλάδας, ταγμένων στη διαφύλαξη και εξάπλωση των πνευματικών και πολιτιστικών αξιών και των δύο πατρίδων.
Στη συμβολή των οδών Νίκου Μπελογιάννη και Μυλάσσων υψώνεται το λευκό κτήριο με τα διακοσμητικά κίτρινα τούβλα, ορόσημο των Αρμενίων της Νίκαιας και ένας από τους πυλώνες -εδώ και 90 χρόνια- του αρμενισμού στην Ελλάδα.

1. Σώμα Ανοικοδόμησης και Ίδρυσης του «Ζαβαριάν»: Αλμουχανιάν Μάικλ, Αρσαγκουνί Γιεγιά, Αβεντικιάν Τακβόρ, Αβσαριάν Βαχάν, Εοντεμισιάν Κρικόρ, Γκιουριουνλιάν Αρακέλ, Γαζαροσιάν Ραμέλα, Μανγκογιάν Οβαννές και Ντερκρικοριάν Σαρκίς.
2. Επιτροπή Ανοικοδόμησης Νέου «Ζαβαριάν»: Αταμιάν Μηνάς, Αβακιάν Κεβόρκ, Κρικοριάν Μπέρτζ, Ελμασιάν Βαρουζάν, Μανγκογιάν Αρά, Οβακιμιάν Γκάρο, Νατζαριάν Χαρουτιούν, Σανγκαγιάν Οννίκ και Σιλντιριάν Μπαγντίκ.

Tweet

Share