Ενός κακού, μύρια έπονται |
Νουνιά Γεραμιάν Στην ιστορία της Ελλάδας είναι γνωστό ως «Eπεισόδιο Τελίνι», το οποίο αφορά σε μια ακόμη δυσάρεστη και ταπεινωτική περιπέτεια που προστέθηκε στις σελίδες της. Για την Κέρκυρα είναι μια εξ’ ίσου δύσκολη και κυρίως άδικη τιμωρία, ενώ για τους άρτι αφιχθέντες στο νησί, το 1923, Μικρασιάτες πρόσφυγες μεταξύ των οποίων ήταν και Αρμένιοι, το τίμημα ήταν ο θάνατος δεκατεσσάρων εξ’ αυτών. Αναφερόμαστε στην δολοφονία του Ιταλού στρατηγού Ενρίκο Τελίνι, η οποία έγινε στις 27 Αυγούστου 1923. Τα γεγονότα έχουν εν συντομία ως εξής: Ήδη από τον 19ο αιώνα, υπήρχε η Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη, η οποία αποτελούσε ένα φόρουμ για την συζήτηση και την επίλυση των όποιων προβλημάτων και διαφορών προέκυπταν μεταξύ των κρατών της Ευρώπης. Το 1921, αποφασίστηκε να ορισθεί μια επιτροπή μεταξύ Ελλάδας-Ιταλίας και Αλβανίας για την χάραξη των ελληνοαλβανικών συνόρων. Η προεργασία των εργασιών-συζητήσεων ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο 1922, διεκόπη τον Δεκέμβριο 1922 και συνεχίστηκε την 1η Μαΐου 1923. Τον Αύγουστο 1923, έδρα της επιτροπής ορίστηκαν τα Ιωάννινα. Μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας ήταν ο αντισυνταγματάρχης Δήμος Νότης Μπότσαρης (πρόεδρος), ο ταγματάρχης Κοσμάς, οι λοχαγοί Λαμπρόπουλος, Παπαηλιού και Τσίγγανος καθώς και ο νομάρχης Κοζάνης Μόδης. Επικεφαλής τής ιταλικής αντιπροσωπείας και πρόδερος της επιτροπής ήταν ο στρατηγός Ενρίκο Τελίνι. Στις 27 Αυγούστου 1923, οι αντιπροσωπείες των τριών κρατών ξεκίνησαν για αναγνωρίσεις στην κοιλάδα του ποταμού Δρίνου. Πρώτη ξεκίνησε η αλβανική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον στρατηγό Κολόνε. Δεύτερη η ελληνική αντιπροσωπεία αποτελούμενη από τον αντισυνταγματάρχη Δήμο Νότη Μπότσαρη, τον λοχαγό Τσίγγανο και έναν στρατιώτη ως οδηγό του αυτοκινήτου τύπου Ford, και τρίτη ξεκίνησε η ιταλική αντιπροσωπεία. Στο 15ο χιλιόμετρο της διαδρομής, το αυτοκίνητο της ελληνικής αντιπροσωπείας έπαθε μια μηχανική βλάβη. Όταν έφθασε στο σημείο το αυτοκίνητο των Ιταλών, ο έλληνας στρατιώτης-οδηγός τους διαβεβαίωσε ότι ήταν ικανός να αποκαταστήσει μόνος του την βλάβη. Το αυτοκίνητο της ιταλικής αντιπροσωπείας συνέχισε την πορεία του και μετά την αποκατάσταση της βλάβης, ακολούθησε με κάποια καθυστέρηση το αυτοκίνητο της ελληνικής αντιπροσωπείας. Στο 54ο χιλιόμετρο του δρόμου Ιωαννίνων-Κακαβιάς-Αργυροκάστρου, στην θέση Ζέπι οι έλληνες αξιωματούχοι βρέθηκαν εμπρός σε ένα φρικτό θέαμα: Τα μέλη της ιταλικής αντιπροσωπείας είχαν δολοφονηθεί! Ο στρατηγός Τελίνι, ο επίατρος Κόρτι, ο οδηγός Φαρνέτι, ο υπασπιστής Μπονατσίνι και ο βορειοηπειρώτης διερμηνέας Αναστάσιος Γκαζίρης. Ο αντισυνταγματάρχης Μπότσαρης τηλεγράφησε τάχιστα για το συμβάν στην κυβέρνηση, στη γενική διοίκηση Ιωαννίνων και στο Ε΄ σώμα στρατού. Ο τότε υπουργός εσωτερικών Γεώργιος Παπανδρέου, διέταξε την άμεση μετάβαση αξιωματούχων στην Ήπειρο προς εξέταση και ενδελεχή έρευνα των συνθηκών της δολοφονίας των Ιταλών. Δυστυχώς, η Ελλάδα βρέθηκε σε δεινή θέση διότι η δολοφονία έγινε στο έδαφός της. Η Ιταλία απαίτησε απαράδεκτες, δυσβάστακτες και κυρίως ταπεινωτικές αποζημιώσεις από την Ελλάδα η οποία δεν τις δέχθηκε αρνούμενη την εμπλοκή ελλήνων στην εκτέλεση των Ιταλών αξιωματούχων. Ο Μπενίτο Μουσολίνι όμως - ο οποίος ήταν πρωθυπουργός από τον Οκτώβριο 1922 - σε ένδειξη πυγμής, διέταξε την κατάληψη της Κέρκυρας. Στις 31 Αυγούστου 1923, 20-25 ιταλικά πλοία με επικεφαλής τον ναύαρχο Σολάρι έφθασαν στο νησί. Οι Ιταλοί, με επικεφαλής τον πλοίαρχο Φορτσίνι αποβιβάστηκαν στο νησί και ζήτησαν από τον νομάρχη Πέτρο Ευριπαίο την άμεση παράδοση της Κέρκυρας. Ακολούθησαν αναποτελεσματικές διαβουλεύσεις οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τον αναπάντεχο βομβαρδισμό του Παλαιού καθώς και του Νέου φρουρίου στο οποίο υπήρχαν εγκαταστάσεις και μαθητές της Σχολής της Αστυνομίας πόλεων. Τελικός απολογισμός 14-15 νεκροί, περισσότεροι από 30 τραυματίες -άλλες αναφορές μιλούν για 200 τραυματίες- κυρίως γυναικόπαιδα. Στην συνέχεια ακολούθησε η χωρίς αντίσταση κατάληψη του νησιού, ενώ στις επόμενες ημέρες οι Ιταλοί κατέλαβαν τους Παξούς, Αντίπαξους και τα Διαπόντια νησιά (Ερείκουσα, Μαθράκι, Οθωνοί). Το «Επεισόδιο Τελίνι», συνέπεσε με την χρονιά όπου έφθασαν στην Κέρκυρα Μικρασιάτες πρόσφυγες, μεταξύ των οποίων και 2500 έως 3000 Αρμένιοι διπλά κατατρεγμένοι! Στον αριθμό αυτό συμπεριλαμβάνεται και το ορφανοτροφείο της αγγλικής φιλανθρωπικής εταιρίας προσφύγων «Lo-rd Mayor’s Fund» το οποίο περιέθαλψε - όπως και άλλες φιλανθρωπικές οργανώσεις - μέρος των εκατοντάδων χιλιάδων ορφανών εξ’ αιτίας της Γενοκτονίας των Αρμενίων (1915-1918). Το ορφανοτροφείο εγκαταστάθηκε μέσα στο παλαιό φρούριο Κερκύρας, καθώς και μέρος των ελληνικών και αρμενικών προσφυγικών οικογενειών (κατά κύριο λόγο μονογονεϊκών). Για το λόγο αυτό τα 14 από τα 15 θύματα ήταν πρόσφυγες. Από αυτούς οι 11 ήταν Έλληνες Μικρασιάτες και οι τρεις Αρμένιοι: Καραμπέτ Οτογιάν 55 ετών Αρμένιος Γιάννωφ Ναζαριάν 32 ετών Αρμένιος Χα(τ)σίκ Χαστριάν 6 ετών Αρμένιος Ο ομαδικός τάφος τους βρίσκεται στο Α’ Δημοτικό Νεκροταφείο Κερκύρας, αριστερά της κεντρικής εισόδου στο βάθος. Στην επιτάφια στήλη είναι γραμμένα τα ονόματά τους και η πόλη καταγωγής τους: π.χ. ΙΚΟΝΙΟ. Για όσους δεν γνώριζαν αυτό το στοιχείο, για μεν τους Έλληνες έχει γραφεί: ΑΠΟ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ, για δε τους 3 Αρμένιους απλώς: ΑΡΜΕΝΙΟΣ. Το 15ο θύμα ήταν η εξάχρονη Μαρίκα Βρυώνη, η οποία ετάφη στον οικογενειακό τάφο των Βρυώνη στο αυτό νεκροταφείο. Η Ελλάδα κατέφυγε στην Κοινωνία των Εθνών. Τελικώς μετά από διαβουλεύσεις συμφωνήθηκε μια συμβιβαστική λύση, η οποία μεταξύ άλλων προέβλεπε την καταβολή του ποσού των 50.000.000 λιρετών (120.000.000 δραχμών) στην Ιταλία. Πάντως, ο άδικος και άνανδρος βομβαρδισμός των δυο φρουρίων της Κέρκυρας καθώς και ο θάνατος αθώων αμάχων συγκλόνισε την κοινή γνώμη της υφηλίου, απλοί πολίτες των χωρών της οποίας, αντέδρασαν έντονα. Στις 27 Σεπτεμβρίου 1923, οι Ιταλοί αποχώρησαν από την Κέρκυρα. Σημείωση: Βασική πηγή του παρόντος κειμένου αποτελεί η δημοσίευση της PRONEWS με τίτλο «Το πρόσχημα της δολοφονίας του στρατηγού Ενρίκο Τελίνι για την κατάληψη της Κέρκυρας από τους Ιταλούς» (21/04/2018) και την κοινοποίησή της εκ μέρους του Γιάννη Καλαϊτζόγλου στην ομάδα του F.B. «Κερκυραϊκός Πολιτιστικός Ορίζοντας» (28/08/2021). |