Πριν από λίγο καιρό, το αρχείο μας εμπλουτίστηκε με ένα τεύχος του γαλλικού περιοδικού L’ Illustration, τεύχος 3970, της 5ης Απριλίου του 1919. Το συγκεκριμένο τεύχος ήταν μέσα στη συλλογή παλαιών εφημερίδων και περιοδικών που δώρισε για το αρχείο των «Αρμενικών» η Αρμενική Καθολική Εκκλησία της Ελλάδας.

Το L’ Illustration ήταν ένα γαλλικό εβδομαδιαίο εικονογραφημένο περιοδικό που εκδιδόταν στο Παρίσι από το 1843 έως το 1944. Το εν λόγω τεύχος περιλαμβάνει ένα άρθρο του δημοσιογράφου Ζυλ Σανσέλ όπου αναφέρεται στις σφαγές που έγιναν το 1919 στο Χαλέπι με θύμα τον αρμενικό πληθυσμό της πόλης.

Η κεντρική φωτογραφία είναι αρκετά γνωστή, αλλά οι περισσότεροι δεν ξέραμε την ιστορία της. Συνήθως τη συναντάμε σε άρθρα και βιβλία με λεζάντες όπως «Σφαγιασθέντες Αρμένιοι το 1915» ή «Σφαγιασθέντες Έλληνες από τους Τούρκους» (λόγω του Έλληνα κληρικού που διακρίνεται στη φωτογραφία).

Από το περιοδικό μάθαμε την πραγματική προέλευση της διάσημης φωτογραφίας καθώς και άλλες πτυχές της ιστορίας, όπως τις κατέγραψε ο αρθρογράφος.

JulesChancel*
Μετάφραση από τα γαλλικά: Σαρκίς Αγαμπατιάν

Η Διάσκεψη Ειρήνης εξέφρασε την πρόθεση να στείλει μια διεθνή αποστολή στην Ανατολή για να μελετήσει επί τόπου τα προβλήματα που προέκυψαν από την διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η πρωτοβουλία αυτή προκάλεσε μεγάλη συγκίνηση στους λαούς του Λεβάντε, ιδίως στους Αρμένιους και τους Σύρους. Δεν θα μπορούσε να γίνει λόγος για τίποτα λιγότερο από την αναβολή για οκτώ ή δέκα μήνες της επίλυσης των ουσιωδών ζητημάτων που ο συριακός, ο αρμενικός, ακόμη και ο ελληνικός πληθυσμός ζητούν επειγόντως να διευθετηθούν. Η πορεία των γεγονότων δείχνει ότι αυτή η επείγουσα ανάγκη είναι επιτακτική.

Δεν είναι μόνο στη Γερμανία που ο εχθρός σηκώνει κεφάλι: τόσο στην ευρωπαϊκή Τουρκία όσο και στην Ανατολία, η «Επιτροπή Ένωση και Πρόοδος» έχει αναλάβει κρυφά τα ηνία της πολιτικής. Μια μυστική οργάνωση, η «NadielArab», προσχώρησε στη δράση της και την επέκτεινε πολύ μακριά στις περιοχές που απελευθερώθηκαν από τον οθωμανικό ζυγό. Όπως και στις πιο σκοτεινές μέρες, η τρομοκρατία άνθισε και πάλι. Παρά την έλλειψη πληροφοριών, οι πιο ανησυχητικές ειδήσεις έφτασαν σε εμάς από τη Θράκη, τα δυτικά βιλαέτια της Μικράς Ασίας, της Μεγάλης και της Μικρής Αρμενίας, από τον Καύκασο και τη βόρεια Συρία. Πριν από μερικές ημέρες, σημειώθηκαν σφαγές Ελλήνων στην περιοχή της Σμύρνης, αλλά πουθενά το χάος δεν έφτασε σε τέτοια κλίμακα όπως αυτή που ξέσπασε στο Χαλέπι στις 28 Φεβρουαρίου. Τα φωτογραφικά ντοκουμέντα που αναδημοσιεύουμε αρκούν για να απεικονίσουν αυτές τις σκηνές φρίκης.

Η διαταγή δόθηκε από τη «NadielArab». Εδώ και αρκετές ημέρες, ο αναβρασμός ήταν έκδηλος και οι Αρμένιοι, τα αιώνια θύματα, διαισθάνονταν ότι μια πολύ δύσκολη ώρα επρόκειτο να σημάνει γι’ αυτούς για άλλη μια φορά. Μια ελπίδα, ωστόσο, τους παρηγορούσε. Ποτέ άλλοτε το Χαλέπι δεν είχε αιματοκυλιστεί από τις τουρκικές υπερβολές. Μόνο το 1850 ένα κίνημα, που κατεστάλη γρήγορα, είχε προκαλέσει πέντε θύματα. Τα γεγονότα της 28ης Φεβρουαρίου επρόκειτο να είναι διαφορετικής κλίμακας και να πάρουν χαρακτήρα τρομερής αγριότητας. Ο αρμενικός πληθυσμός θρήνησε 50 νεκρούς και 150 τραυματίες σε λιγότερο από μία ώρα.

Με την πρώτη είδηση της σφαγής, ο Ύπατος Αρμοστής μας στη Συρία, GeorgesPicot, έφυγε από τη Βηρυτό με αυτοκίνητο και ταξίδεψε στο Χαλέπι, συνοδευόμενος από μερικούς αξιωματικούς. Με τη γρήγορη άφιξη και τη σθεναρή στάση του, απέτρεψε την εξάπλωση των ταραχών, ηρέμησε τον πληθυσμό, παρείχε την απαραίτητη φροντίδα στους τραυματίες και ένιωσε την ικανοποίηση ότι η Γαλλία επιδοκίμασε την αποτελεσματικότητα των ενεργειών του. Τα τραγικά γεγονότα στο Χαλέπι δεν είναι λιγότερο διδακτικά. Οποιαδήποτε καθυστέρηση στη διευθέτηση των ανατολικών ζητημάτων μεταφράζεται σε διπλασιασμό του θράσους των Νεότουρκων και των ακολούθων τους.

Αν η κατάσταση είναι λιγότερο σοβαρή στην κεντρική Συρία, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, από τις 6 Οκτωβρίου του περασμένου έτους, όταν τα στρατεύματά μας αποβιβάστηκαν στη Βηρυτό, η επιρροή της Γαλλίας έγινε άμεσα και γρήγορα αισθητή. Όταν φτάσαμε, δεν υπήρχε τίποτα πιο θλιβερό από την εικόνα που παρουσίαζαν οι δρόμοι της Βηρυτού. Πραγματικά φαντάσματα έσβηναν μπροστά στο κατώφλι των σπιτιών τους. Πιο αδυνατισμένοι κι από εκείνους τους Ινδούς που τους κατέτρωγε η πείνα και των οποίων το τρομακτικό θέαμα απεικονιζόταν κάποτε στην Εικονογράφηση, αποστεωμένα παιδιά που πάλευαν πάνω από τις κοπριές των ζώων για να αποσπάσουν λίγο κριθάρι... Ο αγώνας άρχισε αμέσως. Μέσα σε μια μόνο ημέρα, η Ύπατη Αρμοστεία μας συγκέντρωσε 1.800 δυστυχείς, οι οποίοι νοσηλεύτηκαν σε ένα παλιό επιταγμένο εργοστάσιο, όπου όλοι τους επανήλθαν στη ζωή. Στον Λίβανο, επαναλαμβανόταν το συγκινητικό θέαμα της Βηρυτού. Ενώ η κοιλάδα της Μπεκάα ξεχείλιζε από δημητριακά, οι Τούρκοι είχαν σχηματίσει έναν κλοιό πείνας γύρω από το βουνό. Τίποτα δεν μπορούσε να περάσει. Ό,τι δεν τόλμησαν να κάνουν με τη βία, το εμπιστεύτηκαν στον αργό θάνατο. Μόνο σε ένα μεγάλο χωριό, ο πληθυσμός έπεσε από τους 2.300 κατοίκους στους 700.

Η συνολική θνησιμότητα ξεπέρασε τις 100.000. Μέσα σε λίγες μέρες, οι γαλλικές αρχές παρείχαν τροφή σε 120.000 κατοίκους. Έκτοτε, ένα έξυπνο σύστημα δελτίου τροφίμων εξασφάλισε την ομαλή διανομή του αλευριού αποτρέποντας τη συσσώρευση. Η κανονική ζωή επέστρεψε σύντομα, αλλά καθώς απομακρυνόμασταν από την ακτή, αυξανόταν η ανασφάλεια και η αβεβαιότητα. Η δράση των μυστικών επιτροπών γινόταν αισθητή.

Είναι σημαντικό να εξαλειφθούν οι κάθε είδους ανακριβείς πληροφορίες και η Γαλλία να λάβει, το συντομότερο δυνατό, την οριστική εντολή που της ζήτησε ομοφώνως το Διοικητικό Συμβούλιο του Λιβάνου, αδιακρίτως δόγματος ή θρησκείας.

Όσο διατηρείται το πολιτικό στάτους κβο, η κατάσταση των χριστιανικών πληθυσμών του Λεβάντε δεν μπορεί παρά να επιδεινωθεί ραγδαία. Από τη Διάσκεψη Ειρήνης περίμεναν τη διαβεβαίωση ότι τα κοσμικά τους βάσανα θα έπαιρναν τέλος. Θα απογοητευτούν αφάνταστα όταν βρεθούν μπροστά σε μια ακόμη αναβολή.

* Ο Ζυλ Σανσέλ (1867-1944) ήταν Γάλλος δημοσιογράφος και συγγραφέας παιδικών βιβλίων.

Tweet

Share