|
Ζακ Νταματιάν
Οκτώβριος- Δεκέμβριος 2019, τεύχος 102
Η Αρμενία κρύβει «θησαυρούς» ακόμα και στα πιο απρόσμενα σημεία της, αυτά που δεν αποτελούν δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς. Μια τέτοια περίπτωση είναι και η πόλη Αποβιάν, με τη δική της ιδιαίτερη ιστορική και γεωγραφική θέση.
Η Αποβιάν, η μεγαλύτερη πόλη της περιφέρειας του Κοτάικ, εκτείνεται περίπου 10 χιλιόμετρα βορειανατολικά του Γερεβάν, σε υψόμετρο 1360 μέτρων. Βρίσκεται σε κομβική γεωγραφική τοποθεσία, καθώς από εκεί περνούν οι οδικοί άξονες που συνδέουν την πρωτεύουσα με τις πόλεις Ασταράκ και Χραζτάν, τοπικές οδοί για τα γύρω χωριά, καθώς και η σιδηροδρομική γραμμή Γερεβάν- Σεβάν. Γι’ αυτό αποκαλείται και «δορυφόρος» ή «πύλη» του Γερεβάν.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η Αποβιάν κατοικείται από τα τέλη της 4η χιλιετίας π.Χ. Καμάρι της πόλης θεωρείται το φρούριο Ελάρ Νταράν με τα κυκλώπεια τείχη του, που βρίσκεται πάνω στον ένα λόφο στην άκρη της πόλης και χρονολογείται από την 3η χιλιετία π.Χ. «Ελάρ» ήταν η ονομασία της πόλης μέχρι τη μετονομασία της σε Αποβιάν. Το φρούριο συνδέεται άμεσα με τον θρύλο του μυθικού βασιλιά Αρά Κεγετσίγκ (Αρά ο Όμορφος), που κατάγεται από το γενεαλογικό δέντρο του Γενάρχη Χάικ. Πατέρας του ήταν ο Αράμ, τον οποίο ο Μοβσές Χορενατσί συγχέει με τον βασιλιά Αραμάν των Γερβαντουνί.
Σύμφωνα με τον θρύλο, η βασίλισσα της Ασσυρίας Σεμίραμις ερωτεύεται παράφορα τον Αρά, αυτός όμως απορρίπτει τις προτάσεις της. Προτιμά να παραμείνει πιστός στη σύζυγό του Νβάρτ και το λαό του. Τυφλωμένη από το πάθος η Σεμίραμις ετοιμάζει εκστρατεία, με ρητή διαταγή να συλλάβουν ζωντανό τον Αρά.
Στη μάχη που διεξάγεται στην περιοχή Αποβιάν, ο Αρμένιος βασιλιάς πέφτει ηρωικά, υπερασπιζόμενος την πατρίδα του. Η Σεμίραμις, απελπισμένη, αναφώνησε «Ελ Αρ», δηλαδή «Σήκω, Αρά».
Σε κοντινή απόσταση, σε γεωγραφική αλληλουχία, βρίσκονται τα χωριά Αρζνί, γνωστό τουριστικό θέρετρο, Αρακιούγ (χωριό του Αρά), Αραμούς, Αραλέζ1 και Αραλέρ (βουνό του Αρά). Οι ντόπιοι συνδέουν τα τοπωνύμια αυτά με τον Αρά Κεγετσίγκ. Στην πραγματικότητα, ο μύθος έχει να κάνει με τους πολέμους των Αρμενίων εναντίον των Ασσυρίων προκειμένου να διατηρήσουν την ελευθερία τους.
Στη νότια πλευρά της πόλης συναντώνται οχυρωματικά έργα της 2ης χιλιετίας π.Χ., κυκλώπεια τείχη και αρχαίοι τάφοι. Έχουν ανακαλυφθεί ευρήματα της ουραρτινής περιόδου, όπως εργαλεία, όπλα και χρωματιστά στολίδια. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζει η σφηνοειδής επιγραφή του 8ου π.Χ. αιώνα, που ανήκει στον βασιλιά του Ουραρτού Αρκιστί Α’ και αποκαλεί την πόλη με το όνομα Νταρανί. Αντίγραφό της βρίσκεται στο Μουσείο Φιλίας του Αρμενικού και του Ρωσικού Λαού, στην Αποβιάν.
Τον 13ο αιώνα, όπως αναφέρει ο ιστορικός και αρχιεπίσκοπος Στεπανός Ορπελιάν (1250-1303), μετά από συμφωνία με τον Αταπέγκ2 Ιβανέ Ζακαριάν (1212-1227), το Ελάρ περνάει στη διοικητική δικαιοδοσία του Λιμπαρίντ Ορπελιάν. Ο Ιβανέ έφερε και τον τίτλο του αμιρσμπασαλάρ, δηλαδή αρχιστράτηγου, στο Βασίλειο της Γεωργίας, έχοντας υπό τις διαταγές του και πολλούς Αρμένιους. Εκείνη την περίοδο πολλά αρμενικά πριγκηπάτα απολαμβάνουν ένα καθεστώς ιδιότυπης αυτονομίας υπό την προστασία του Οίκου των Ζακαριάν, μέχρι τη μογγολική εισβολή στα μέσα του αιώνα.
Στον έτερο λόφο της νότιας πλευράς χτίζεται το 1851 η εκκλησία του Σουρπ Στεπανός (Αγίου Στεφάνου), ένα από τα σπουδαιότερα αξιοθέατα της πόλης. Η θέα είναι πανοραμική. Την περίοδο αυτή το Ελάρ είναι ένα χωριό με λίγες εκατοντάδες κατοίκους. Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, ανακαλύφθηκε σε διπλανό χώρο νεκροταφείο αιχμαλώτων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο πληθυσμός του Ελάρ σταδιακά αυξάνεται, με αποτέλεσμα το 1963 να αναβαθμιστεί σε πόλη με την ονομασία «Αποβιάν», προς τιμήν του σπουδαίου ακτιβιστή και δημοτικιστή συγγραφέα του 19ου αιώνα.
Παράλληλα, παρουσιάζεται και οικονομική ανάπτυξη. Το 1974 ιδρύεται το περίφημο εργοστάσιο παραγωγής μπύρας, που φέρει το όνομα της επαρχίας, Κοτάικ.
Γλυπτή απεικόνιση της κεφαλής του Χατσαντούρ Αποβιάν κοσμεί τo δενδρόφυτο πάρκο που βρίσκεται απέναντι από το Δημαρχείο. Στην προέκταση του χώρου, πίσω από τους πίδακες και μπροστά στην είσοδο του αντίστοιχου μουσείου, εμφανίζεται ένα ζεύγος αγαλμάτων που συμβολίζει την αρμενορωσική φιλία. Το μουσείο ιδρύθηκε το 1982 και περιλαμβάνει εκατοντάδες εκθέματα, ενώ η πλειονότητά τους υπάρχει και σε ψηφιακή μορφή. Το 1989, όταν ξέσπασε ο πόλεμος Αρμενίων και Αζέρων στο Αρτσάχ (Ναγκόρνο Καραμπάχ), σχηματίζεται ο «Λόχος Εθελοντών του Αποβιάν», που μετείχε σε πολλές μάχες με διοικητή τον Τζ. Μανουκιάν. Η ομάδα είχε μία απώλεια, ενώ μέλη της τιμήθηκαν με μετάλλια ανδρείας.
Στο κέντρο της πόλης συναντάται η «Διασταύρωση του Κινηματογράφου». Μετά τη διάλυση της Ε.Σ.Σ.Δ., η αντίστοιχη αίθουσα μετατράπηκε σε λαϊκή αγορά. Στην παλαιότερη συνοικία με το ιστορικό όνομα Ελάρ κατοικούν κυρίως ντόπιοι. Περίπου το 1/3 των κατοίκων είναι επαναπατρισμένοι Αρμένιοι από το Ιράν και τη Συρία. Υπάρχουν και ελάχιστοι Ρώσοι, Κούρδοι, Γεζίντι και Μολοκανοί. Ο πληθυσμός της πόλης το 1989 αριθμούσε περίπου 60.000 κατοίκους, αλλά λόγω των δύσκολων οικονομικών συνθηκών άρχισε να ελαττώνεται. Σήμερα υπολογίζεται στις 45.000.
Τα σημεία των καιρών, όπως ήταν φυσικό, έγιναν ορατά και στη «Βόρεια Πύλη του Γερεβάν». Πρόκειται για μια πόλη που συνήθως δεν περιλαμβάνεται στις τουριστικές περιηγήσεις. Όμως, με την τοποθεσία του, την ιστορία, την ωραία φύση και τα αξιοθέατά του, η Αποβιάν κρύβει τη δική του γοητεία, κατέχοντας την ιδιαίτερη θέση και αξία του στον αρμενικό χώρο.
1. Αραλέζ ή Χαραλέζ: Μυθικά σκυλόμορφα όντα που συνδέονται με τη λατρεία του Αρά Κεγετσίγκ. Είχαν την ιδιότητα να επαναφέρουν στη ζωή τους σκοτωμένους πολεμιστές γλείφοντας τις πληγές τους.
2. Αταπέγκ: Στα τουρκικά ατά= πατέρας και πεγκ= φύλαρχος. Φεουδαρχικός τίτλος των Σελτζούκων.
|
