Αμπέρτ Εκτύπωση E-mail

 

Αρ­μέν Γκρι­γκο­ριάν

Ιανουάριος - Μάρτιος 2014 Τεύχος 80

 

Το κά­στρο του Α­μπέρτ βρί­σκε­ται στη συμ­βο­λή των πο­τα­μών Α­μπέρ­τ και Αρ­κα­σέν (Αρ­χα­σάν), στις νότιες πλα­γιές του βου­νού Α­ρα­γκάτ­ς και λί­γο χα­μη­λό­τε­ρα α­πό τη λί­μνη Κα­ρί1 . Α­πο­τε­λεί­ται α­πό το πα­λά­τι, τον ο­χυ­ρω­μα­τι­κό πε­ρί­βο­λο, τα λου­τρά, τον να­ό, τα προ­τει­χί­σμα­τα και τον πλα­κό­στρω­το «κρυ­φό» δρό­μο προς τον πο­τα­μό Αρ­κα­σέν.

 

Ι­στο­ρί­α

Στη Λί­θι­νη Ε­πο­χή και στην Ε­πο­χή του Ο­ρεί­χαλ­κου στη θέ­ση του κά­στρου α­να­πτύ­χθη­καν προ­ϊ­στο­ρικοί οι­κι­σμοί, ε­νώ αρ­γό­τε­ρα στην Ου­ραρ­τα­ϊ­κή Ε­πο­χή χτί­στη­κε η πρώ­τη πό­λη-κά­στρο, η ο­ποί­α με την πά­ρο­δο του χρό­νου ε­ξε­λί­χθη­κε σε φρού­ριο που προ­στάτευε τους αρ­με­νί­ους άρ­χο­ντες α­πό τους Ρω­μαί­ους και τους Πάρ­θους.

Σύμ­φω­να με α­να­φο­ρές, το πα­λά­τι και έ­να μέ­ρος των τει­χών του ση­με­ρι­νού κάστρου εί­χαν ή­δη χτι­στεί τον 7ο αιώ­να, ό­ταν το Α­μπέρ­τ α­πο­τε­λού­σε θε­ρι­νή κα­τοι­κί­α των αρ­χό­ντων Καμ­σα­ρα­κάν. Έ­κτο­τε το Α­μπέρ­τ α­κο­λού­θη­σε τη μοί­ρα των υπο­λοί­πων κά­στρων και φρου­ρί­ων της ι­στο­ρι­κής Αρ­με­νί­ας.

Το 1050 μ.Χ. ο Γρη­γό­ριος ο Μά­γι­στρος Πα­χλα­βου­νί2  α­να­φέ­ρει ό­τι στο τέ­λος του 10ου αιώ­να μ.Χ. το κά­στρο με τα γύ­ρω κτί­σμα­τα πε­ρι­ήλ­θα­ν στην ι­διο­κτησί­α της αρ­χο­ντι­κής οι­κογε­νείας των Πα­χλα­βου­νί, α­ντα­γω­νι­στών της βα­σιλι­κής οι­κο­γε­νεί­ας των Μπα­γκρα­του­νί. Α­ξί­ζει να ση­μειω­θεί ό­τι πολ­λοί Κα­θο­λι­κοί και Πα­τριάρ­χες της Αρ­με­νι­κής Α­πο­στο­λι­κής Εκ­κλη­σί­ας προ­έρ­χο­νταν α­πό την οι­κο­γέ­νεια αυ­τή. Το Α­μπέρ­τ έ­γι­νε η έ­δρα των Πα­χλα­βού­νί, ε­νώ ο πρί­γκι­πας Βα­χράμ Πα­χλα­βου­νί ε­νί­σχυ­σε τον πε­ρί­βο­λο του κάστρου με πιο παχείς τοί­χους και πρό­σθεσε τρεις ο­χυ­ρώ­σεις στο χείλος του φα­ραγ­γιού του πο­τα­μού Αρ­κα­σέν, ε­νώ έ­χτι­σε και έ­ναν να­ό. Το γε­γο­νός αυ­τό μαρ­τυρεί­ται σε ε­πι­γρα­φή του 1026 μ.Χ. στην ε­σωτε­ρι­κή πλευ­ρά της θύ­ρας του να­ού αυ­τού.

Δυ­στυ­χώς, το 1070 μ.Χ. οι Σελτζού­κοι κα­τα­λαμ­βά­νουν το Α­μπέρτ και το χρη­σι­μο­ποιούν ως βά­ση των ε­πι­δρομών τους. Α­πε­λευ­θε­ρώ­νε­ται ω­στό­σο το 1196 α­πό τα αρ­με­νο-γε­ωρ­γιανά στρα­τεύ­μα­τα του στρα­τη­γού Ζα­κα­ρέ Ζα­κα­ριάν, ο ο­ποί­ος βρι­σκό­ταν στην υ­πη­ρε­σί­α της γε­ωρ­για­νής βα­σί­λισ­σας Τα­μάρα (Θά­μαρ). Αρ­γό­τε­ρα, δό­θη­κε στους Ζα­κα­ριάν, βρέ­θη­κε μά­λι­στα κτί­σμα του 1215 μ.Χ. το ο­ποί­ο α­νή­κε στον Βα­τσέ Βα­τσου­τιάν, πρά­κτο­ρα των Ζα­κα­ριάν. Το κά­στρο υ­πήρ­ξε διοι­κη­τι­κό κέ­ντρο της πε­ριο­χής μέ­χρι την ει­σβολή των Μογ­γό­λων το 1236 μ.Χ.

Έ­ως τις αρ­χές του 20ου αιώ­να το Α­μπέρ­τ πα­ρέ­μει­νε ε­γκα­τα­λε­λειμ­μέ­νο. Σή­με­ρα, έ­χει α­να­κα­τα­σκευα­στεί έ­να μέ­ρος του, ό­πως και ο να­ός, ε­νώ συ­νε­χί­ζο­νται οι α­να­σκαφές. Το ι­στο­ρι­κό μνη­μεί­ο του Α­μπέρτ κιν­δυνεύ­ει με κα­τάρ­ρευ­ση ε­άν δεν γί­νουν ά­με­σα τα κα­τάλ­λη­λα έρ­γα.

Το 2006, στο Α­μπέρ­τ γυ­ρί­στη­κε η ται­νί­α «Σβό­λο­τσι» (Οι α­λή­τες), του αρ­με­νι­κής κα­τα­γω­γής ρώ­σου σκη­νο­θέ­τη Α­λέ­ξαν­δρου Α­τα­νε­σιάν, η ο­ποί­α εί­ναι α­φιε­ρω­μέ­νη στη εκ­παί­δευ­ση των παι­διών - κα­τα­δρο­μέ­ων στα χρό­νια του Β΄ Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου α­πό τον Σο­βιε­τι­κό στρα­τό.

 

Ο­χυ­ρω­μα­τι­κοί τοί­χοι

Τα βα­θιά φα­ράγ­για προ­στά­τευαν το κά­στρο α­πό τις τρεις πλευ­ρές και μό­νο η βό­ρεια πλευ­ρά του ήταν ε­κτε­θει­μέ­νη. Α­πό την πλευ­ρά του πο­τα­μού Α­μπέρ­τ ο­χυ­ρώ­σεις χρειά­ζο­νταν μό­νο στα χα­μη­λό­τε­ρα ση­μεί­α. Ω­στό­σο, α­πό την πλευ­ρά του Αρ­κα­σέν, το φα­ράγ­γι δεν ή­ταν τε­λεί­ως α­προ­σπέ­λα­στο ο­πό­τε υ­πήρ­χαν και ε­κεί τοί­χοι. Οι τοί­χοι εί­ναι χτι­σμέ­νοι α­πό βα­σάλ­τη και έ­χουν κλί­ση, ού­τως ώ­στε να δυ­σκο­λεύ­ουν τον ε­χθρό. Η βό­ρεια πλευ­ρά ή­ταν ε­νι­σχυ­μέ­νη με πύρ­γους, ε­νώ προ­στέ­θη­κε και δεύ­τε­ρη σει­ρά τοί­χων, οι πύρ­γοι των ο­ποί­ων εί­χαν ύ­ψος 12-13 μέ­τρα.

Το πα­λά­τι βρι­σκό­ταν στο πιο ψη­λό βο­ρει­νό ση­μεί­ο του κά­στρου. Υ­πήρ­χαν δύ­ο εί­σο­δοι α­πό την βό­ρεια και βορειο-δυ­τι­κή πλευ­ρά.

Το πα­λά­τι

Το τριώ­ρο­φο κτί­ριο του πα­λα­τιού έ­χει έ­κτα­ση 1500 τε­τρα­γω­νι­κά μέ­τρα. Οι ό­ρο­φοι στη­ρί­ζο­νταν με δο­κά­ρια.

Βά­σει των α­να­σκα­φών θε­ω­ρεί­ται πως εί­χε πλού­σια ε­σω­τε­ρι­κή δια­κόσμη­ση. Οι δύ­ο πρώ­τοι ό­ρο­φοι εί­χαν πέ­ντε δω­μά­τια.

Τα δω­μά­τια του τρί­του ο­ρόφου προ­ο­ρί­ζο­νταν για την υ­πο­δο­χή των κα­λε­σμέ­νων, α­πό τα πα­ρά­θυ­ρα των ο­ποίων ξε­τυ­λι­γόταν το πα­νό­ρα­μα του Α­ρα­ράτ.

Το πα­λά­τι πυρ­πο­λή­θη­κε κα­τά τις μογ­γο­λι­κές ε­πι­δρο­μές και έ­κτο­τε ε­γκα­ταλεί­φτη­κε.

 

Η ύ­δρευ­ση

Η πα­ρο­χή πό­σι­μου νερού ή­ταν ζω­τι­κής ση­μα­σί­ας. Το νε­ρό πα­ρο­χε­τευόταν δια­μέ­σου πή­λι­νων σω­λήνων. Ε­πί­σης υ­πήρ­χαν στέρ­νες μέ­σα στο κά­στρο και στο πα­λά­τι.

Το νε­ρό συ­γκεντρω­νό­ταν α­πό τα χιό­νια που έ­λιω­ναν και α­πό τις πη­γές γύ­ρω α­πό το κά­στρο. Αξί­ζει να ση­μειω­θεί πως υ­πήρ­χαν ξε­χω­ρι­στές στέρ­νες για τα ζώ­α και μά­λι­στα έ­χει δια­τη­ρη­θεί μί­α α­πό αυ­τές. Ε­πί­σης υ­πήρ­χε έ­νας πλα­κό­στρω­τος «κρυ­φός» δρό­μος α­πό το κά­στρο προς το πο­τα­μό Αρ­κα­σέν για να μπο­ρούν να με­τα­φέ­ρουν νε­ρό σε πε­ρί­πτω­ση πο­λιορ­κί­ας.

 

Τα λου­τρά

Τα λου­τρά εί­χαν χτιστεί προ­φα­νώς τον 10ο-11ο αιώ­να. Ή­ταν έ­να σκε­πα­στό πέ­τρι­νο κτί­ριο με μι­κρό προ­θά­λα­μο και σχε­τι­κά με­γά­λη αί­θου­σα. Το κρύ­ο νε­ρό έ­μπαι­νε στο μπά­νιο μέ­σω πή­λι­νων σω­λή­νων, ε­νώ το ζε­στό α­πό σι­δε­ρέ­νιους. Ως σύ­στη­μα θέρ­μαν­σης χρησι­μο­ποι­ή­θη­κε το γνω­στό σύ­στη­μα υ­πό­καυ­στου (ό­πως στα κά­στρα του Γκαρ­νί, Λορί-Περ­τ κ.ά.). Στο κά­τω μέ­ρος των λου­τρών έ­και­γε φω­τιά, με τον α­τμό να περ­νά δια­μέ­σου σω­λή­νων που διέ­τρε­χαν τους τοί­χους, ζε­σταί­νο­ντας έ­τσι την αί­θου­σα.

Το σύ­στη­μα αυ­τό έγι­νε γνω­στό στους Αρ­με­νί­ους α­πό την Αρ­χαί­α Ρώ­μη και χρη­σι­μο­ποιού­ταν συστη­μα­τι­κά στα σπί­τια των πλου­σί­ων και στα κά­στρα.

 

Η ζω­ή στο κά­στρο 

Η ζω­ή στο κά­στρο δεν διέ­φε­ρε ου­σια­στι­κά α­πό την υ­πό­λοι­πη με­σαιω­νι­κή Αρ­με­νί­α. Στην πραγ­μα­τικό­τη­τα ή­ταν δύ­σκο­λη α­κό­μα και για τον ί­διο τον α­φέ­ντη του κά­στρου. Υ­πήρ­χε μια με­γά­λη ε­στί­α φω­τιάς για τον α­φέ­ντη και την οι­κο­γέ­νειά του. Οι υ­πη­ρέ­τες και οι στρα­τιώ­τες εί­χαν στη διά­θε­σή τους κε­ριά και μι­κρά τζά­κια.

Α­πό το πρω­ί οι υ­πη­ρέ­τες ε­τοί­μα­ζαν το φα­γη­τό, ο δε­σπό­της του κά­στρου πή­γαι­νε με την οι­κο­γέ­νειά του και τους συμ­βού­λους του στην εκ­κλη­σί­α, ε­νώ με­τά α­κο­λουθού­σε το κυ­νή­γι.

Οι εκ­κλη­σια­στι­κοί προ­σεύ­χο­νταν και α­σχο­λού­νταν με το διδα­κτι­κό έρ­γο, οι σι­δη­ρουρ­γοί σφυ­ρη­λα­τού­σαν τα ό­πλα και τις πα­νο­πλί­ες και πε­τά­λω­ναν τα ά­λο­γα, τα παι­διά έ­παι­ζαν, οι στρα­τιώ­τες α­σκού­νταν…

 

 1 Κα­ρί λι­τζ («η λί­μνη της πέ­τρας») βρί­σκε­ται στο βου­νό Α­ρα­γκάτ­ς στο υ­ψό­με­τρο 3207 μέ­τρων. Έ­χει βά­θος 9 μέ­τρα και έ­κτα­ση 0,12 τ.χμ. Η λα­ϊ­κή πα­ρά­δο­ση θε­ω­ρεί πως η λί­μνη τρέ­φε­ται με «πέ­τρι­να πο­τά­μια», ε­ξού και η ο­νο­μα­σί­α της. Η λί­μνη τρο­φο­δο­τεί­ται α­πό τα χιό­νια και τους πα­γε­τώνες γι’ αυ­τό και το νε­ρό εί­ναι πα­γω­μέ­νο. Α­πό τη λί­μνη πηγά­ζει ο πο­τα­μός Αρ­κα­σέν. Στις ό­χθες της βρί­σκε­ται ο σταθ­μός κα­τα­γρα­φής και έ­ρευ­νας κο­σμι­κής α­κτι­νο­βο­λί­ας, ο ο­ποί­ος θε­με­λιώ­θη­κε το 1942 α­πό τους α­δελ­φούς Αρ­τέμ Α­λι­χα­νιάν και τον Α­πρα­χάμ Α­λι­χά­νοβ.

 2 Ο Γρηγό­ριος ο Μά­γι­στρος Πα­χλα­βου­νί (990 - 1058/59 μ.Χ.), Αρ­μέ­νιος πρί­γκι­πας και Αρχι­μανδρί­της της πό­λης Α­νί, ε­πι­στή­μο­νας, συγ­γρα­φέ­ας, με­τα­φραστής της «Γε­ω­με­τρί­ας» του Ευ­κλείδη (1051 μ.Χ.), σχο­λια­στής του Πλά­τω­να, παι­δα­γω­γός, κα­θη­γη­τής της Α­κα­δη­μί­ας του μο­ναστηρίου του Σα­να­χίν, αλ­λά και στρα­τιω­τι­κός, ο ο­ποί­ος υπηρέ­τησε στο στρα­τό του βυ­ζα­ντι­νού αυτο­κρά­το­ρα Κων­στα­ντί­νου Θ΄ Μο­νο­μά­χου. Στρα­τη­γός του βυ­ζα­ντι­νού στρα­τού κατά τις εκ­στρα­τεί­ες ε­να­ντί­ον του αι­ρε­τι­κού κι­νή­μα­τος Το­ντρα­κιάν, το ο­ποί­ο κα­τέ­στει­λε ο Δού­κας του Τα­ρόν, του Βα­σπου­ρα­κάν και της Με­σο­πο­τα­μί­ας, ο ο­ποίος το 1049 μ.Χ. α­ντι­με­τώ­πι­σε νι­κη­φό­ρα ε­πι­δρο­μή των Σελ­τζού­κων στα ε­δά­φη του.

 

Share
 

Για να εξασφαλίσουμε τη σωστή λειτουργία του ιστότοπου, μερικές φορές τοποθετούμε μικρά αρχεία δεδομένων στον υπολογιστή σας, τα λεγόμενα «cookies». Οι περισσότεροι μεγάλοι ιστότοποι κάνουν το ίδιο. Περισσότερα...

"Δέχομαι"


ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΩΝ


διαφήμιση στο αρμενικά

armenian community

Online Επισκέπτες

Έχουμε 30 επισκέπτες συνδεδεμένους