|
Λιλίτ Βαρτανιάν
Ιανουάριος- Μάιος 2020, τεύχος 103
Στα ιστορικά γεγονότα που έπληξαν τη δημογραφική εικόνα της Αρμενίας περιλαμβάνονται εκτός των άλλων, ο σεισμός στο Σπιτάκ το 1988, ο πόλεμος στο Αρτσάχ (Ναγκόρνο Καραμπάχ) το διάστημα 1988-1994 και η οικονομική κρίση που ακολούθησε μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Σήμερα η Αρμενία κατατάσσεται στις χώρες με «γερασμένο» πληθυσμό. Σύμφωνα με τον ορισμό του ΟΗΕ, «γερασμένος» θεωρείται ο πληθυσμός μιας χώρας όταν πάνω από το 7% έχει την ηλικία άνω των 65 ετών. Στη χώρα μας το ποσοστό αυτό ανέρχεται στα 11.2%.
Από τη σοβιετική περίοδο και μέχρι το 2017, οι περισσότερες γέννες στην Αρμενία έχουν καταγραφεί την περίοδο 1985-1990, με τον αριθμό να φτάνει στα 400.000 παιδιά, τα οποία έφτασαν στην αναπαραγωγική ηλικία το 2005-2010. Αντιθέτως, μείωση στη γεννητικότητα θα έχουμε μετά το 2020 και έως το 2060, ως αποτέλεσμα των προαναφερθέντων πολλαπλών προβλημάτων μετά το 1990.
Η δημογραφική εικόνα κάθε χώρας επηρεάζεται από συγκεκριμένες παραμέτρους, όπως η γεννητικότητα, η θνησιμότητα, οι γάμοι και τα διαζύγια, τα ποσοστά μετανάστευσης, οι φυσικές καταστροφές, οι πολεμικές συρράξεις, η κοινωνικοοικονομική κατάσταση της χώρας. Εξετάζοντας αυτές τις παραμέτρους, μπορούμε να ισχυριστούμε -χωρίς να υπερβάλλουμε- ότι η κατάσταση στην Αρμενία είναι κρίσιμη.
Την περίοδο 2010-2016 ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε κατά 8.5%. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΗΕ, που δημοσιεύτηκαν πριν από μερικά χρόνια, το 2030 ο πληθυσμός της Αρμενίας θα μειωθεί στα 2.993.000 άτομα. Ωστόσο, την 1η Απριλίου του 2018 καταγράφηκαν ήδη 23.000 άτομα λιγότερα από αυτό που έχει προβλέψει ο ΟΗΕ για το 2030. Αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, ο πληθυσμός της Αρμενίας ανέρχεται στους 2.970.000.
Στις αιτίες που προκαλούν δημογραφική κρίση συμπεριλαμβάνεται και το χαμηλό αναπαραγωγικό ποσοστό του πληθυσμού.
Για να παραμείνει σταθερό το επίπεδο ενός πληθυσμού κάθε γυναίκα πρέπει να γεννήσει 2,1 παιδιά, ενώ στην Αρμενία το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 1,6. Οι έρευνες που έχουν διεξαχθεί στα νέα ζευγάρια δείχνουν πως η πλειονότητα των ερωτηθέντων (81%) θα ήθελε να έχει δύο ή τρία παιδιά, όμως το 74% απ’ αυτούς έχει ένα ή δύο, ενώ μόνο το 6% έχει τρία παιδιά. Ο δείκτης αναπαραγωγής είναι συνυφασμένος με την πορεία του αριθμού των γάμων, η οποία είναι αρνητική. Το 2015 έως το 2017 οι γάμοι μειώθηκαν κατά 13.6%, ενώ τα διαζύγια αυξήθηκαν κατά 7.4%.
Ακόμη ένας παράγοντας που εντείνει το δημογραφικό πρόβλημα είναι η τεχνητή διακοπή της κύησης με σκοπό την επιλογή του φύλου του παιδιού. Από τη δεκαετία του 1990 στην Αρμενία έχει αλλάξει η αναλογία των φύλων των νεογνών: 113 αγόρια ανά 100 κορίτσια, ενώ η φυσιολογική αναλογία είναι 102-106 αγόρια ανά 100 κορίτσια.
Οι αρμόδιες υπηρεσίες του ΟΗΕ για τον πληθυσμό, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας της Αρμενίας, παρακολουθούν με ανησυχία αυτή την απαράδεκτη πρακτική, που φέρνει τη χώρα μας στην 3η θέση της παγκόσμιας κατάταξης, μετά το Λίχτενσταϊν και την Κίνα.
Από δημογραφική άποψη αυτό σημαίνει ότι, αν το φαινόμενο συνεχιστεί με αυτούς τους ρυθμούς, η Αρμενία μέχρι το 2060 θα χάσει περισσότερες από 90 χιλιάδες γυναίκες, με ότι αυτό συνεπάγεται.
Μετανάστευση
Η μετανάστευση είναι η διαδικασία αλλαγής μόνιμου τόπου κατοικίας μέσα στα σύνορα της ίδιας χώρας (εσωτερική μετανάστευση) ή εκτός των συνόρων της (εξωτερική μετανάστευση).
Η πλειονότητα των μεταναστών από την Αρμενία, περίπου το 56%, έχει εγκατασταθεί στη Ρωσική Ομοσπονδία. Στην Ευρώπη βρήκε μόνιμη κατοικία ένα ποσοστό γύρω στο 15%, στις ΗΠΑ και τον Καναδά 9.5%, ενώ το 19.5% μετανάστευσε σε άλλες χώρες. Η τάση για μετανάστευση υπάρχει έντονα και στη σημερινή γενιά των νέων Αρμενίων.
Με τη μετανάστευση στο εξωτερικό οι Αρμένιοι επιδιώκουν δύο βασικούς στόχους: βελτίωση της ποιότητας ζωής μέσω της μόνιμης επαγγελματικής απασχόλησης και απόκτηση καλύτερης εκπαίδευσης για τα παιδιά τους.
Η πλειονότητα των Αρμενίων μεταναστών προτιμά να μεταναστεύσει στη Ρωσία. Επιθυμητοί προορισμοί επίσης είναι και οι ΗΠΑ, Γαλλία, Αγγλία, Γερμανία, ενώ προτιμώνται χώρες όπου υπάρχει οργανωμένη αρμενική κοινότητα.
Για τη δημογραφική κατάσταση στη Ρωσία και τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ έχει καταγραφεί μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον Ρώσο δημογράφο Βλαντιμίρ Τιμακόφ*, ο οποίος ισχυρίζεται ότι αν η ΕΣΣΔ δεν είχε καταρρεύσει, ο πληθυσμός της τώρα θα άγγιζε τα 320 εκατ. ανθρώπους. «…Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης επέστρεψαν στη Ρωσία περίπου 10 εκατ. Ρώσοι οι οποίοι επαναπατρίστηκαν και μαζί τους μετανάστευσαν στη χώρα αρκετοί λαοί. Η μείωση του πληθυσμού της Αρμενίας δε σχετίζεται με την υπογεννητικότητα στη χώρα αλλά με το γεγονός ότι μεγάλος αριθμός μετανάστευσε στη Ρωσία».
Ο δημογράφος θεωρεί ότι ένας βασικός λόγος για την υπογεννητικότητα είναι η εκκοσμίκευση της κοινωνίας. «Όσο λιγότεροι πιστεύουν στον Θεό, τόσο λιγότερα παιδιά γεννιούνται». Η Γεωργία, η Ουκρανία, η Μολδαβία και οι Δημοκρατίες της Βαλτικής είχαν μείωση του πληθυσμού της τάξης από 14% έως 26%. «…Αυτό σχετίζεται περισσότερο με τη φυγή των ανθρώπων για μια καλύτερη ζωή στην Ευρώπη. Οι πολίτες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης προσπαθούν να μιμηθούν με κλειστά μάτια τις «ευρωπαϊκές αξίες», όπως ο άθρησκος τρόπος ζωής, έξω από την παραδοσιακή οικογένεια, που προβάλλεται τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα, οι «διαφορετικές» μορφές των σεξουαλικών επαφών μειώνουν τη γεννητικότητα.
Η Ευρώπη βιώνει μια βαθιά οικογενειακή και δημογραφική κρίση. Ακόμη μια αιτία για την υπογεννητικότητα είναι η μείωση της παιδικής θνησιμότητας. Όταν επί δυο γενιές συνεχόμενα μειώνεται η παιδική θνησιμότητα, οι άνθρωποι βλέπουν ότι τα παιδιά δεν πεθαίνουν και θεωρούν ότι δύο μόνο απόγονοι τους είναι αρκετοί».
Στα μέτρα για την αλλαγή της κατάστασης ο Ρώσος δημογράφος προτείνει να ληφθούν περισσότερα ενθαρρυντικά μέτρα, όπως κίνητρα για την γέννηση τρίτου παιδιού σε κάθε οικογένεια.
«…Χωρίς αυτό δε θα υπερβούμε την κρίση της δεκαετίας του ’90. Θεωρώ ότι θα πρέπει να δοθούν οικονομικά κίνητρα από τις κυβερνήσεις για δεύτερο και τρίτο παιδί και παράλληλα να στηριχθούν οι πολύτεκνες οικογένειες. Οι μισθοί και οι συντάξεις θα πρέπει να προσαρμόζονται στον αριθμό των μελών της κάθε οικογένειας.
Συνηθίσαμε να συσσωρεύουμε πλούτο για την απόκτηση υλικών αγαθών, ενώ για το μεγαλύτερο αγαθό, τη γέννηση του ανθρώπου, δίνουμε ψίχουλα».
Πηγή: https://ampop.am/demographic-crisis-in-armenia/
https://www.kp.ru/aily/26910/3956112/
*Ο Βλαντιμίρ Τιμακόφ είναι δημογράφος. Αποφοίτησε από τη Σχολή Βιολογίας του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας του Λομονόσωφ, έδρα γενετικής και αναπαραγωγής, με ειδίκευση στη δημογραφική γενετική. Ασχολείται με δημογραφικές μελέτες στο Κέντρο Εμπειρογνωμόνων της Παγκόσμιας Ρωσικής Λαϊκής Συνέλευσης.
|
