Γράφει ο Colin Shindler* 

«The Jewish Chronicle»

Οι Benny Morris και Dror Ze’evi έρχονται να ταράξουν για τα καλά τα «ήρεμα» νερά με τη φρέσκια αρχειακή τους δουλειά! Το αξιόλογο βιβλίο των δύο εξεχόντων Ισραηλινών ιστορικών «Τριακονταετής γενοκτονία. Ο αφανισμός των χριστιανικών μειονοτήτων της Τουρκίας, 1894-1924» (Harvard University Press) φέρνει στη μνήμη τη σφαγή των Αρμενίων από τους Τούρκους κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σφαγή που συντελέστηκε στο ευρύτερο πλαίσιο του τρόπου με τον οποίο οι Τούρκοι αντιμετώπισαν τις μειονότητες.

Οι συγγραφείς παρατήρησαν ότι το διάστημα 1894-1924 οι Τούρκοι εξολόθρευσαν τέσσερα εκατομμύρια χριστιανούς (Αρμένιους, Έλληνες, Ασσύριους) στη Μικρά Ασία σε τρία διαδοχικά κύματα εκκαθαρίσεων. Το πρώτο ήταν επί εποχής σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ, το δεύτερο από τους Νεότουρκους και το τρίτο από τον Κεμάλ Ατατούρκ. Τον Δεκέμβριο του 1895 σφαγιάστηκε ένας στους δύο Αρμένιους της πόλης Ούργα ως δήθεν απάντηση σε ψευδείς ειδήσεις περί σφαγιασμού μουσουλμάνων από Αρμένιους. «Εβραίοι και γαϊδούρια» χρησιμοποιήθηκαν για να απομακρύνουν τους νεκρούς. Μετά από ισχυρές πιέσεις από Βρετανούς και Ρώσους κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Τούρκοι θεωρούσαν τους Αρμένιους ως μια πέμπτη φάλαγγα, αλλά ακόμα και πριν από την έναρξη του πολέμου είχαν ήδη εκδιωχθεί οι Έλληνες στα Δαρδανέλια.

Οι συγγραφείς πιστεύουν ότι οι συστηματικές δολοφονίες του 1915 ήταν «μια κρυσταλλωμένη πολιτική της αυτοκρατορίας για ευρύτερους στοχευμένους σκοτωμούς όχι τυχαία». Οι Αρμένιοι ήταν «μια ασθένεια που άξιζε και απαιτούσε εξάλειψη».

Οι Morris και Ze’evi ανακάλυψαν ότι από τα τουρκικά αρχεία είχαν ήδη εξαφανιστεί τα αποκαλυπτικά έγγραφα προτού τα αρχεία αυτά ανοίξουν τη δεκαετία του 1980. Υπήρξε μια συγκάλυψη, και έτσι οι τρομερές σφαγές μεταμορφώθηκαν σε απολογία, κάνοντας λόγο για «ακατάλληλη μεταχείριση».

Ωστόσο, οι εκθέσεις ξένων διπλωματών που δεν ήταν υπέρ των Αρμενίων δεν ήταν δυνατόν να λογοκριθούν. Σε αυτές περιλαμβάνονταν εκθέσεις Γερμανών και Αυστροούγγρων διπλωματών, που τότε ήταν σύμμαχοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας-Τουρκίας. Οι εν λόγω διπλωμάτες (αν και σύμμαχοι των Τούρκων) χρησιμοποιούσαν ακριβώς την ίδια γλώσσα με τους Βρετανούς και τους Γάλλους ομολόγους τους για να περιγράψουν τη φρίκη όλων αυτών στους προϊσταμένους τους σε Βερολίνο και Βιέννη αντίστοιχα.

Μετά την κατάληψη της Σμύρνης από τον Ατατούρκ τον Σεπτέμβριο του 1922, τα ελληνικά και αρμενικά σπίτια καταστράφηκαν από πυρκαγιά, όπως επίσης και τα εβραϊκά και χριστιανικά νεκροταφεία.

Οι υπόλοιποι 4.500 Ασσύριοι έπεσαν θύματα διώξεων. Μπορεί οι Τούρκοι να επικαλέστηκαν το τζιχάντ, αλλά οι συγγραφείς πιστεύουν ότι ο μουσουλμανικός νόμος συχνά χρησιμοποιούνταν προκειμένου να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους. Ένας αξιωματικός του βρετανικού ναυτικού διερωτήθηκε μάλιστα εάν όλα αυτά ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθούν χωρίς την πλήρη γνώση των τουρκικών αρχών.

Οι συγγραφείς συγκρίνουν και αντιπαραβάλλουν τις δολοφονίες με εκείνες των Εβραίων κατά τη διάρκεια της εβραϊκής Σόχα. Για παράδειγμα, το να ασπαζόταν ένας Εβραίος τον χριστιανισμό στη ναζιστική Γερμανία δεν θα τον γλίτωνε. Αντίθετα, δεκαετίες νωρίτερα, ο εξισλαμισμός στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μπορούσε να είναι σωτήριος για τη ζωή των μη μουσουλμάνων που αλλαξοπιστούσαν.

Μπορεί οι Τούρκοι να σκότωσαν λιγότερους απ’ ό,τι οι Γερμανοί επί ναζιστικής περιόδου, αλλά η φύση των τουρκικών δολοφονιών σοκάρει: κορίτσια που φιμώθηκαν και βιάστηκαν και χριστιανοί κληρικοί που σταυρώθηκαν! Όπως γράφουν οι Morris και Ze’evi: «Όσον αφορά στη συμπεριφορά των δραστών σε επίπεδο μεμονωμένων ενεργειών, η τουρκική σφαγή των χριστιανών ήταν πολύ πιο σαδιστική από τη ναζιστική δολοφονία των Εβραίων». Μια προειδοποίηση, ίσως, από την ιστορία ότι αυτή η επιμελής δουλειά μάς μεταφέρει σε εκείνες τις μέρες των πολιτικών ταραχών.

*Ο Colin Shindler είναι ομότιμος καθηγητής Ισραηλινών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.

Tweet

Share