Ζακ Νταματιάν

Στο άρθρο-κατάθεση ψυχής που ακολουθεί, ο καθηγητής πανεπιστημίου Βαχέ Ταστσιάν καταγράφει τις εντυπώσεις του από την επίσκεψή του στην πόλη Γκέρλα, πρώην Αρμενόπολη, της Τρανσυλβανίας.

Οι ολιγάριθμοι πλέον Αρμένιοι της πόλης, συμβιώνοντας με άλλους λαούς, εξακολουθούν να διατηρούν την εθνική τους ταυτότητα. Γύρω στο 1700, στο Γκερλαχαντά της Τρανσυλβανίας, περιοχή που ανήκε στο βασίλειο της Ουγγαρίας, κάνει την εμφάνισή της ομάδα Αρμενίων εμπόρων. Αγοράζουν γη έκτασης περίπου 1 τετραγωνικού χιλιομέτρου, καταβάλλοντας 12.000 φλορίνια στον βασιλιά Λεοπόλδο Α΄, με σκοπό την ίδρυση μιας καινούργιας πόλης. Για να δοθεί η σχετική άδεια, απαιτείται από αυτούς να ασπαστούν τον καθολικισμό.

Τις διαπραγματεύσεις αναλαμβάνει ο επίσκοπος Οξέντιους Βριζρέσκου (Βρζαριάν), ο οποίος τελικά διορίζεται επικεφαλής της νεοσύστατης αρμενικής καθολικής επισκοπής και λαμβάνει τον κοσμικό τίτλο του βαρόνου.

Η πόλη ονομάζεται Χαϊακαγάκ, στα ελληνικά Αρμενόπολη, στα γερμανικά Αρμένιερσταντ. Στα ουγγρικά επίσημα έγγραφα αναγράφεται ως Σαμουσουιβάρ, δηλαδή Νέα Πόλη. Οι Αψβούργοι τής αποδίδουν τον χαρακτηρισμό «ελεύθερη βασιλική πόλη», παρέχοντας σε αυτή καθεστώς διοικητικής αυτονομίας. Η εσωτερική ζωή ρυθμίζεται με βάση το Βιβλίο Κρίσης, κώδικα νομοθετημάτων του Αρχιμανδρίτη Μχιτάρ Γκος, ενός από τους επτά σοφούς της μεσαιωνικής Αρμενίας. Η ανοικοδόμηση της πόλης γίνεται σε στιλ μπαρόκ, υπό τον Αρμένιο αρχιτέκτονα της Ρώμης Αλέξις. Ο ρυθμός αυτός επιλέγεται και για τον επιβλητικό αρμενικό καθολικό καθεδρικό ναό της Αγίας Τριάδας, η αποπεράτωση του οποίου ολοκληρώθηκε το 1776. Ανάμεσα στις αγιογραφίες ξεχωρίζει ο πίνακας του διάσημου Φλαμανδού ζωγράφου Ρούμπενς «Η αποκαθήλωση του Χριστού από τον σταυρό», δώρο του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Α΄ της Αυστροουγγαρίας ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την οικονομική στήριξη των Αρμενίων του τόπου προς τη βασιλική αυλή.

Η αρμενική παρουσία στην πόλη είναι πολύ έντονη, με δέκα καθολικές εκκλησίες, σχολεία, ορφανοτροφεία και μουσείο, με ξεχωριστή αίθουσα για την αρμενική κοινότητα. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για αρμενική πόλη, με αξιοσημείωτη οικονομική ανάπτυξη. Σε αυτό βοηθά ιδιαίτερα η γεωγραφική της τοποθεσία, κόμβος τριών εμπορικών δρόμων, Κλουζ-Μολδαβία, Μπρασόβ-Μαραμούρες, Ελλάδα-Πολωνία.

Ακόμη, η πόλη βρίσκεται στο επίκεντρο διακίνησης αγαθών, όπως κρασί, μετάξι από την Περσία, μπαχαρικά από την Ινδία κ.ά. Στα μέσα του 19ου αιώνα ξεκινά τη λειτουργία του και ο σιδηροδρομικός σταθμός. Μέχρι το 1918, όλοι οι δήμαρχοι της Αρμενόπολης ήταν Αρμένιοι. Τη χρονιά αυτή, με την κατάλυση της αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας, η πόλη περνά στη ρουμανική επικράτεια. Η παροικία συρρικνώνεται λόγω εξωτερικής μετανάστευσης. Στα χρόνια που ακολουθούν, η ύφεση συνεχίζεται. Το καθεστώς Τσαουσέσκου προχωρά σε οικοδομικές παρεμβάσεις, χωρίς όμως να αλλοιωθούν τα γενικά χαρακτηριστικά της πόλης. Η αρμενική κοινότητα αναβιώνει μετά το 1990. Τότε δημιουργείται το τοπικό παράρτημα της Ένωσης Αρμενίων της Ρουμανίας. Σύμφωνα με τον πρόεδρο Ιοάν Εστεγκάρ, σήμερα στην Γκέρλα κατοικούν περίπου 200 Αρμένιοι, οι οποίοι αποτελούν μέρος ενός παζλ εθνοτήτων: Ρουμάνοι, Μαγυάροι, Ρομά και ελάχιστοι Τρανσυλβάνιοι Σάξωνες, σε μια πόλη με πληθυσμό γύρω στις 20.000.

Η γιορτή του Αγίου Γρηγορίου του Φωτιστή τιμάται αδιάλειπτα επί τρεις αιώνες, τα τελευταία χρόνια παρουσία Αρμενίων και Ρουμάνων επισήμων. Τον Ιούλιο του 2024 πραγματοποιήθηκε φεστιβάλ αρμενικών χορών, με τη συμμετοχή του τοπικού συγκροτήματος και συνόλων από την Ευρώπη, μεταξύ των οποίων και από την Κομοτηνή. Οι τοπικοί παράγοντες φιλοδοξούν να το καθιερώσουν ως ετήσιο θεσμό. Η Αρμενόπολη, πλέον Γκέρλα, αποτελεί ένα ακόμη τρανό παράδειγμα ότι ο αρμενικός κόσμος, ως έννοια, έχει αέναη και κοσμοπολίτικη παρουσία.

Πηγές: hy.wikipedia.org. Πρεσβεία της Αρμενίας στη Ρουμανία, araratonline.com.1tv.am..
Φίλιπ Μάρσντεν, Αναζητώντας τους Αρμένιους σε Βαλκάνια, Μέση Ανατολή και Καύκασο, μετάφραση Σαρκίς Αγαμπατιάν.

Tweet

Share