Ο Όμπρεϊ Χέρμπερτ, Βρετανός διπλωμάτης, αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών και μέλος του Κοινοβουλίου, πήρε μια σπάνια συνέντευξη από τον Ταλαάτ Πασά, τον Φεβρουάριο του 1921, λίγες μέρες πριν την εκτέλεσή του στο Βερολίνο από τον Σογομόν Τεχλιριάν.

Χαρούτ Σασουνιάν
The California Courier
Μετάφραση : Σαρκίς Αγαμπατιάν
Ιανουάριος- Μάρτιος 2016, τεύχος 88

Ο πανίσχυρος Μεγάλος Βεζύρης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δεσποτικός ηγέτης και ιθύνων νους της Γενοκτονίας των Αρμενίων,  Ταλαάτ είχε διαφύγει από την Τουρκία τον Νοέμβριο του 1918 για να αποφύγει τη δίωξη από το νέο καθεστώς. Η εκτενής συνέντευξη 23 σελίδων με τον Ταλαάτ δημοσιεύθηκε το 1924 (Λονδίνο) και το 1925 (Νέα Υόρκη) στα απομνημονεύματά του Χέρμπερτ με τίτλο, «Το ταξίδι μου στην Ανατολία».

Ο Χέρμπερτ συνάντησε τον Ταλαάτ για πρώτη φορά το 1908, την περίοδο που υπηρετούσε στη βρετανική πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη. Έντεκα χρόνια αργότερα, ο Χέρμπερτ έλαβε μια απρόσμενη επιστολή από τον Ταλαάτ που του ζητούσε να συναντηθούν «σε μια οποιαδήποτε ουδέτερη χώρα».

Προσπαθώντας απεγνωσμένα να αποκαταστήσει τη διαβολική εικόνα του στη Δύση, ο Ταλαάτ υποστήριζε ότι «δεν ήταν υπεύθυνος για τις αρμενικές σφαγές, ότι θα μπορούσε να το αποδείξει και ανησυχούσε γι’ αυτό». Ο Χέρμπερτ απέρριψε το αίτημα του Ταλαάτ γράφοντας: «Ήμουν πολύ ευτυχής που άκουσα ότι δεν ήταν αυτός που έφταιγε για τις αρμενικές σφαγές, αλλά δεν πίστευα ότι θα εξυπηρετούσε κάποιο σκοπό η συνάντησή μας εκείνη την περίοδο».

Ωστόσο, ο Χέρμπερτ άλλαξε γνώμη τον Φεβρουάριο του 1921, όταν ο σερ Μπάζιλ Τόμσον, Διευθυντής των Βρετανικών Μυστικών Υπηρεσιών, του έδωσε εντολή να φύγει αμέσως για τη Γερμανία και να συναντήσει τον Ταλαάτ. Η μυστική συνάντηση πραγματοποιήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου, στη μικρή γερμανική πόλη Χαμ.

Ο Ταλαάτ επανέλαβε στον Χέρμπερτ ότι «ο ίδιος ήταν πάντοτε εναντίον της απόπειρας εξόντωσης των Αρμενίων». Το απίστευτο είναι ότι ο Ταλαάτ υποστήριξε ότι «είχε διαμαρτυρηθεί δύο φορές εναντίον της πολιτικής αυτής, αλλά οι Γερμανοί την είχαν απορρίψει».

Ξεχνώντας τους ισχυρισμούς του περί αθωότητας στις σφαγές, ο Ταλαάτ δικαιολόγησε τις μαζικές δολοφονίες, κατηγορώντας τους Αρμένιους για πισώπλατη μαχαιριά στη χώρα του κατά τη διάρκεια του πολέμου. Αντιφάσκοντας και πάλι, ο Ταλαάτ εξέφρασε την υποστήριξή του στους Αρμένιους ισχυριζόμενος ότι «ήταν υπέρ της χορήγησης ευρείας αυτονομίας στις μειονότητες και ότι θα εξέταζε ευχαρίστως οποιαδήποτε πρόταση του γινόταν».

Στη συνέχεια ο Ταλαάτ έριξε το φταίξιμο στους Βρετανούς για τις σφαγές των Αρμενίων: «Εσείς οι Άγγλοι δεν μπορείτε να αποποιηθείτε την ευθύνη σας σε αυτό το θέμα. Εμείς οι Νεότουρκοι πρακτικά προσφέραμε την Τουρκία σε σας κι εσείς αρνηθήκατε.

Μια αδιαμφισβήτητη συνέπεια ήταν η καταστροφή των χριστιανικών μειονοτήτων, τις οποίες ο πρωθυπουργός σας επέμεινε να αντιμετωπίζει ως συμμάχους σας. Αν οι Έλληνες και οι Αρμένιοι είναι σύμμαχοί σας, όταν είμαστε σε πόλεμο με σας, δεν μπορείτε να περιμένετε από την τουρκική κυβέρνηση να τους αντιμετωπίσει ως φίλους».

Κατόπιν, ο Χέρμπερτ και ο Ταλαάτ αποφάσισαν να μετακινηθούν στο Ντίσελντορφ, στη Γερμανία, όπου συνέχισαν τη διακριτική συζήτησή τους για δυο μέρες ακόμη. Ο Χέρμπερτ αναφέρθηκε στην παράδοξη προσπάθεια του Ταλαάτ να καλύψει τον ρόλο του στη Γενοκτονία των Αρμενίων, δικαιολογώντας το αποτρόπαιο αυτό έγκλημα.

Ο Ταλαάτ δήλωσε ότι «είχε γράψει ένα υπόμνημα σχετικά με τις αρμενικές σφαγές για τις οποίες ήταν πολύ ανήσυχος όταν οι Βρετανοί πολιτικοί θα το διάβαζαν. Στις αρχές του πολέμου, το 1915, οι Αρμένιοι είχαν οργανώσει ένα στρατό, και είχαν επιτεθεί στους Τούρκους, οι οποίοι ήταν σε πόλεμο με τους Ρώσους. Είχαν συμμετάσχει τρεις Αρμένιοι βουλευτές. οι υποτιθέμενες σφαγές των μουσουλμάνων που είχαν λάβει χώρα, συνοδεύτηκαν από θηριωδίες εναντίον των γυναικών και των παιδιών. Είχε εναντιωθεί δύο φορές στην αναγκαστική μετακίνηση και ήταν ο συντάκτης μιας έρευνας που οδήγησε στην εκτέλεση Κούρδων και Τούρκων ενόχων».

Κατά τρόπο ειρωνικό, ο Ταλαάτ τόλμησε να πει στον Χέρμπερτ ότι δεν φοβόταν ότι θα δολοφονηθεί. «Είπε ότι ποτέ δεν σκέφτηκε κάτι τέτοιο. Γιατί θα πρέπει κάποιος να τον αντιπαθεί; Του είπα ότι οι Αρμένιοι θα μπορούσαν κάλλιστα να επιθυμούν εκδίκηση, μετά από όλα όσα είχαν γραφτεί εναντίον του στις εφημερίδες. Ο ίδιος το αντιπαρήλθε».

Δύο βδομάδες αργότερα, ο Ταλαάτ εκτελέστηκε στο Βερολίνο από τον Σογομόν Τεχλιριάν!

Κλείνοντας τη συνέντευξή του με τον Ταλαάτ, ο Χέρμπερτ παρατήρησε: «Τον καταράστηκαν και τον μίσησαν όσο κανέναν άλλο της εποχής του. Ίσως να ήταν έτσι όπως τον είχαν περιγράψει – Δεν μπορώ να πω τίποτα. Ξέρω όμως ότι είχε μια σπάνια δύναμη και έλξη. Δεν γνωρίζω αν ήταν υπεύθυνος ή όχι για τις αρμενικές σφαγές».

Μόνο οι ειδικοί της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου μπορούν να επιβεβαιώσουν την αυθεντικότητα και την ακρίβεια αυτής της συνέντευξης. Αν αυτό αληθεύει, ποιοι ήταν ακριβώς οι στόχοι του Ταλαάτ όταν πρότεινε «μια αγγλο-τουρκική συμμαχία» και γιατί η βρετανική κυβέρνηση ήθελε να μιλήσει μαζί του;

Tweet

Share