Ένα άγνωστο ντοκουμέντο για την αντι-αρμενική πολιτική της Τουρκίας |
Του Σαρκίς Αγαμπατιάν Απρίλιος - Ιούνιος 2015, τεύχος 85
Το Τουρκικό Κράτος από την επομένη της επανασύστασής του το 1923, συνέχισε την πολιτική διώξεων εναντίον των μειονοτήτων που είχαν κορυφωθεί την περίοδο 1914-1923 με τη Γενοκτονία των Αρμενίων,* των Ελλήνων Ποντίων και των Ασσυρίων. Πριν από μερικά χρόνια αποκαλύφθηκε ένα καινούργιο έγγραφο στα αρχεία του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών, μια επιστολή του αμερικανού πρέσβη στην Άγκυρα Ρόμπερτ Σκίνερ την προπολεμική περίοδο με ημερομηνία 2 Μαρτίου 1934, όπου συνόψιζε τον τρόπο με τον οποίο η τουρκική κυβέρνηση υποχρέωνε τους εναπομείναντες Αρμένιους που ζούσαν στην Ανατολία να εγκαταλείψουν τις εστίες και τις περιουσίες τους. Παραθέτουμε την επιστολή του αμερικανού διπλωμάτη προς στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ: «Έχω την τιμή να σας ενημερώσω για κάποια στοιχεία που έφτασαν στην πρεσβεία μας από διάφορες πηγές που αφορούν τις πρόσφατες απελάσεις Αρμενίων από το εσωτερικό της Ανατολίας στην Κωνσταντινούπολη. Οι εκτοπισθέντες άρχισαν να καταφθάνουν στην Κωνσταντινούπολη πριν από έξι εβδομάδες και φιλοξενούνται από την Αρμενική Εκκλησία και τις διάφορες εκκλησιαστικές οργανώσεις περίθαλψης, σε σχολικά καταλύματα και εγκαταλειμμένα κτίρια στο Ορτακιόι και στο Γενικιόι. Είναι γύρω στα 600 άτομα και προέρχονται από διάφορες πόλεις και χωριά της Ανατολίας. Εικάζεται από την πλειονότητα των εκτοπισθέντων ότι η απέλαση από τις εστίες τους στην Ανατολία αποτελεί μέρος του κυβερνητικού προγράμματος για μετατροπή της Ανατολίας σε καθαρά τουρκική περιοχή. Αναφέρουν ότι η τουρκική αστυνομία στις πόλεις και τα χωριά όπου ζούσαν Αρμένιοι, επιχείρησε να υποκινήσει τον ντόπιο μουσουλμανικό πληθυσμό για να εκδιώξει τους Αρμένιους. Οι προσπάθειες αυτές απέτυχαν τελείως. Οι αρχές τότε έφεραν Τούρκους από τη Ρούμελη οι οποίοι υπαινίχθηκαν ότι θα χάσουν τις περιουσίες τους. Ωστόσο, αυτή η νέα προσπάθεια αντί να δημιουργήσει ένα εχθρικό κλίμα απέναντι στους Αρμένιους, έφερε ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Όταν πλέον όλες οι προσπάθειες απέτυχαν, είπαν στους Αρμένιους ότι έπρεπε να φύγουν αμέσως για την Κωνσταντινούπολη. Πούλησαν τις περιουσίες τους σε εξευτελιστικές τιμές. Μου ανέφεραν ότι βοοειδή που άξιζαν πολλές εκατοντάδες λίρες το κεφάλι πουλήθηκαν έναντι πέντε λιρών το ένα. Ο πληροφορητής μου ανέφερε ότι επετράπη στους Αρμένιους να πουλήσουν τις περιουσίες τους ώστε να μην μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι εξαναγκάστηκαν να τις εγκαταλείψουν. Εν τούτοις, η πώληση περιουσίας κάτω από αυτές τις συνθήκες ισοδυναμούσε πρακτικά με εγκατάλειψη. Οι Αρμένιοι υποχρεώθηκαν να φύγουν από τα χωριά τους και να μεταβούν σιδηροδρομικώς στην Κωνσταντινούπολη. Οι τοπικές οργανώσεις περίθαλψης κάνουν το καλύτερο δυνατόν για να τους βρουν εργασία. Ωστόσο, το έργο που έχουν να αντιμετωπίσουν είναι τεράστιο. Κάποιοι καλοί άνθρωποι συγκεντρώνουν χρήματα για να τους βοηθήσουν. Οι πραγματικοί λόγοι της απέλασής τους είναι άγνωστοι. Μερικοί Αρμένιοι πιστεύουν ότι αυτό οφείλεται στις ανώτερες μεθόδους εργασίας που εφαρμόζουν, γεγονός που επισύρει τον φθόνο των ντόπιων μουσουλμάνων. Οι Αρμένιοι είναι γνωστοί για την επιμέλεια και την εργατικότητά τους στις επιχειρήσεις και πολλοί απ' αυτούς πιστεύουν ότι υποφέρουν τώρα λόγω αυτού του χαρίσματος. Αν και, πιθανολογείται ότι η μετακίνησή τους είναι ένα βήμα στην ομολογημένη πολιτική της κυβέρνησης να δημιουργήσει μια καθαρά τουρκική Ανατολία». Η ιστορία επαναλαμβάνεται Λίγα χρόνια αργότερα, όπως είναι γνωστό, στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η τουρκική κυβέρνηση επινόησε τον φόρο περιουσίας για τους μη μουσουλμάνους υπηκόους της. Όσοι Αρμένιοι, Έλληνες και Εβραίοι δεν μπόρεσαν να πληρώσουν τα υπέρογκα ποσά που τους επιβλήθηκαν, εκτοπίστηκαν στα βάθη της Ανατολίας, στο Άσκαλε, στο Ερζερούμ και σε άλλες περιοχές μέσα στο καταχείμωνο του 1942 για να δουλέψουν στα τάγματα εργασίας. Οι περισσότεροι δεν άντεξαν στις σκληρές συνθήκες δουλειάς και πέθαναν από τις κακουχίες και τις ασθένειες. Τη δεκαετία του '50 όταν μεσουρανούσε «η ελληνοτουρκική φιλία» άρχισε να τίθεται σε εφαρμογή το τελικό στάδιο του αφανισμού του εναπομείνοντα ελληνισμού της Τουρκίας στην Κωνσταντινούπολη και στα νησιά της Ίμβρου και της Τενέδου. Η ιστορική έρευνα του καθηγητή Σπύρου Βρυώνη και της Δρ. Ντιλέκ Γκιουβέν απέδειξε με βάση τα αρχεία ότι η σχεδίαση της αλυσίδας των Σεπτεμβριανών, των Απελάσεων του 1964 και του Προγράμματος «Διάλυσης» του ελληνισμού της Ίμβρου και της Τενέδου είχε ελάχιστη σχέση με την ελληνοτουρκική διαφορά στο θέμα της Κύπρου. Η ανάμειξη της Τουρκίας στο Κυπριακό Ζήτημα με μεθοδεύσεις της Μ. Βρετανίας αποτέλεσε μια καλή αφορμή για την έναρξη της εφαρμογής αυτού του σχεδίου. Και κάτι τελευταίο Υπάρχουν άνθρωποι στην Τουρκία που έχουν πλήρη επίγνωση της πραγματικότητας. Οι εκτοπίσεις των Αρμενίων στα 1915-16 είχαν μια φρικτή κατάληξη, που κανείς δεν αμφισβητεί. Εκατοντάδες χιλιάδες, ίσως και 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι, βρήκαν τραγικό θάνατο στις πορείες θανάτου που μεθόδευσαν οι αρχές της οθωμανικής Τουρκίας. Ωστόσο, υπάρχουν περιθώρια επιστημονικής διερεύνησης των θολών μηχανισμών που οδήγησαν στο αποτρόπαιο αποτέλεσμα, στην απόδειξη δηλαδή της ηθικής αυτουργίας πίσω από την τραγωδία ή της ένοχης αμέλειας. Αν η Τουρκία καλούσε τους ερευνητές να ξεφυλλίσουν τα αρχεία της, πράγμα που έκανε με μοναδική φειδώ μέχρι σήμερα, θα αφόπλιζε τους επικριτές της. Ο αμερικανός πρόεδρος δεν τόλμησε και φέτος να προφέρει την επίμαχη λέξη «γενοκτονία», με αφορμή την επέτειο μνήμης για τα 100 χρόνια.** Ως πότε οι πρόεδροι της μεγάλης αυτής υπερδύναμης θα παίζουν με τις λέξεις; Διότι, όπως αποδεικνύεται από τις καταγραφές του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, η αμερικανική κυβέρνηση το 1915 είχε αναλύσει τα γεγονότα και δεν είχε την παραμικρή αμφιβολία ότι απώτερος στόχος των Νεότουρκων ήταν η «μαζική εξόντωση» του αρμενικού πληθυσμού της Τουρκίας. Για τους Αρμένιους πάντως, η αναγνώριση των παθών των προγόνων τους είναι ιερός σκοπός, είναι θέμα τιμής. Κι αν θέλουν να φωτιστεί ένα από τα σκοτεινότερα γεγονότα του 20ού αιώνα με τη συναίνεση των αρχών στην Άγκυρα, ας συνυπολογίσουν έναν ακόμη παράγοντα: για πρώτη φορά μετά την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας το 1923, η τουρκική κοινωνία αμφισβητεί τόσο έντονα τα ιστορικά θέσφατα της χώρας της. Αυτό συμβαίνει χάρη σε συγγραφείς, δημοσιογράφους και πολίτες που παίζουν το κεφάλι τους στην προσπάθεια να προσεγγίσουν με εντιμότητα την Ιστορία. Με πρώτο τον Χραντ Ντινκ, τον αρμένιο εκδότη της εφημερίδας Αγκός που δολοφονήθηκε τον Ιανουάριο του 2007 και εργάστηκε για τη συμφιλίωση Τούρκων και Αρμενίων και για την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας.
* Ο σωστός όρος είναι «Γενοκτονία των Αρμενίων» και όχι «αρμενική γενοκτονία», έκφραση που μετατρέπει τον δήμιο σε θύμα. Οι οθωμανικές αρχές στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, την περίοδο 1915-16, διέπραξαν «Γενοκτονία εις βάρος των Αρμενίων». Αν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε οπωσδήποτε επίθετο θα πούμε «τουρκική γενοκτονία». Το φραστικό λάθος που πολλοί κάνουν άθελά τους προέρχεται από το αγγλικό «Armenian Genocide» και το γαλλικό «Génocide Arménien» που μεταφράζεται εσφαλμένα ως «αρμενική γενοκτονία», σαν να επρόκειτο για γενοκτονία που διέπραξαν οι Αρμένιοι, αντί του ορθού επαναλαμβάνουμε «Γενοκτονία των Αρμενίων». ** Κάτι που έπραξε ο προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας Πάπας Φραγκίσκος, ο οποίος στις 12 Απριλίου 2015 δήλωσε ότι « ... τον περασμένο αιώνα, η ανθρωπότητα βίωσε τρεις μαζικές και άνευ προηγουμένου τραγωδίες. Η πρώτη, η οποία θεωρείται ευρέως ως η πρώτη γενοκτονία του 20ού αιώνα, έπληξε τον αρμενικό λαό. Η συγκάλυψη ή άρνηση του κακού μοιάζει με πληγή που αφήνουμε να αιμορραγεί...», εξοργίζοντας την τουρκική κυβέρνηση.
|