Η ελληνική βιβλιογραφία με αρμενική θεματολογία θα ήταν πολύ
περιορισμένη αν έλειπε το έργο του συγγραφέα και μεταφραστή
Σαρκίς Αγαμπατιάν

Από πολύ νωρίς ο Σαρκίς Αγαμπατιάν αντιλαμβανόμενος το ζωηρό ενδιαφέρον του ελληνικού αναγνωστικού κοινού για το Αρμενικό Ζήτημα, την ιστορία, τον πολιτισμό και την αρμενική λογοτεχνία ανέλαβε «δράση» γράφοντας και μεταφράζοντας βιβλία.

Ο Σαρκίς Αγαμπατιάν είναι επίσης ένας από τους ελάχιστους αρθρογράφους των «Αρμενικών» με αδιάληπτη παρουσία στα 115 τεύχη μας από το 1998. Η συνεισφορά του στο περιοδικό μας όλα αυτά τα χρόνια δεν περιορίστηκε στην αρθρογραφία, συνέβαλε και σε πολλούς ακόμη τομείς, γεγονός που τον κατατάσσει στους σημαντικούς πυλώνες στήριξης των δράσεων μας και εξακολουθεί να είναι παραγωγικός παρά τις πολλές δυσκολίες που αντιμετωπίζει το βιβλίο γενικότερα.

Τα 7 βιβλία-μελέτες και οι 18 μεταφράσεις του, περιστρέφονται γύρω από θέματα Ιστορίας, Πολιτισμού, Λαογραφίας, Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας, Αυτοβιογραφιών κ.λπ.. Τα απαριθμούμε με χρονολογική σειρά: «Η Αρμενία και το Αρμενικό Ζήτημα» (1975, β΄ έκδοση 1988),  «Η Αρμενία μέσα από τα γραμματόσημα» (1989), «Αρμενία, αναδρομή στην Ιστορία του Αρμενικού Έθνους» (2003), «Ο αρμενικός Τύπος στην Ελλάδα» (2010), «Αρμενο-Ελληνικό Λεξικό» (2014), σε συνεργασία με τον Γκιραγκός Μικιρδιτσιάν, «Τα αρμενικά επώνυμα έχουν τη δική τους ιστορία» (2016), «Μνήμες μιας ζωής» (2022).

Οι μεταφράσεις από γαλλικά, αγγλικά και αρμενικά: «Η Αρμενία» (1973) του Ζαν-Πιέρ Αλέμ, «Το χρέος του αίματος – Ο Τιμωρός» του Αρσαβίρ Σιρακιάν (1990), «Επιχείρηση Νέμεσις» του Ζακ Ντεροζύ (1995), «Η Δημοκρατία της Αρμενίας» της Αναχίτ Τερ Μινασιάν (1997), «Αναζητώντας τους Αρμενίους σε Βαλκάνια, Μέση Ανατολή και Καύκασο» του Φίλιπ Μάρσντεν (1999), «Η Ιστορία της Γενοκτονίας των Αρμενίων» του Βαχάκν Νταντριάν (2002), «Ταξίδι στην Ανατολία με τον Ουίλιαμ Σαρογιάν» του Μπεντρός Ζομπιάν (2005), «Η Ανατολή των Αρμενίων Φωτογράφων» έκδοση του Ινστιτούτου του Αραβικού Κόσμου στη Γαλλία (2008), «Για σένα η καρδιά μου χτυπά» του Κεμάλ Γιαλτσίν (2010), «Σοφία» της Σιρούν Σισεριάν-Χατζετιάν (2017), «Ναγκόρνο Καραμπάχ – Νομικές Πτυχές» του Σαχέν Αβακιάν (2018), «Επειδή είναι Αρμένιοι» της Πινάρ Σελέκ (2018), «Εγώ είμαι αυτός ο σκύλος» του Μπογός Σιναμπιάν (2019), «Οι κήποι του Σιλιχντάρ» της Ζαμπέλ Γεσαγιάν (2022), «Το Ισραήλ και η Γενοκτονία των Αρμενίων» του Γιαΐρ Ορόν (2023) και τα δύο κόμικ του Πάολο Κόσι «Η μεγάλη συμφορά» (2012) και «Επιχείρηση Νέμεσις – Ειδική Αποστολή» (2015).

Στον Μάικ Τσιλιγκιριάν

Πως ξεκίνησε όλο αυτό το «Ταξίδι», ποιο ήταν το καθοριστικό έναυσμα που σας ώθησε στο πρώτο βιβλίο σας;

Το πρώτο βιβλίο εκδόθηκε το 1973, όταν εντελώς τυχαία ανακάλυψα στη βιβλιοθήκη μιας φίλης ένα βιβλίο στα γαλλικά για την ιστορία της Αρμενίας. Μου είχε κάνει εντύπωση το μικρό μέγεθος αλλά και το πλούσιο περιεχόμενό του. Ήθελα πολύ να το μεταφράσω στα ελληνικά, αφού δεν υπήρχε κανένα αντίστοιχο. Χωρίς δεύτερη σκέψη και χωρίς εμπειρία από μεταφράσεις βιβλίων, με τη βοήθεια ενός γαλλοελληνικού λεξικού και μιας φορητής γραφομηχανής στρώθηκα αμέσως στη δουλειά.

Το βιβλίο «Η Αρμενία» της σειράς «Que sais-je?» των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Γαλλίας (P.U.F.) εκδόθηκε ένα χρόνο αργότερα από τον εκδοτικό οίκο «Ι.Ν. Ζαχαρόπουλος», αφού προηγουμένως τηρήθηκαν όλες οι προβλεπόμενες γραφειοκρατικές διαδικασίες (επιστολή στη Γαλλία για εκχώρηση δικαιωμάτων έκδοσης στα ελληνικά, συμφωνία με τον Έλληνα εκδότη κ.λπ.). Τα 3.000 αντίτυπα της έκδοσης πουλήθηκαν σχετικά γρήγορα σε μια εποχή απόλυτης εκδοτικής «ξηρασίας».

Μετά την αναπάντεχη αυτή επιτυχία, μια εξαιρετική μονογραφία της καθηγήτριας της Σορβόννης, Αναχίτ Τερ Μινασιάν για το Αρμενικό Ζήτημα που είχε δημοσιευτεί στο γαλλικό ιστορικό και λογοτεχνικό περιοδικό «L’ Esprit» (Το Πνεύμα), μου έδωσε την ιδέα για τη συγγραφή του επόμενου βιβλίου: μια εμπεριστατωμένη μελέτη γύρω από την ιστορία της Αρμενίας και το Αρμενικό Ζήτημα. Μετά από δύο χρόνια εντατικής μελέτης και εργασίας, ξεκλέβοντας από τον ελεύθερο χρόνο μου, το βιβλίο με τίτλο «Η Αρμενία και το Αρμενικό Ζήτημα» και υπότιτλο «Οι Τούρκοι δάσκαλοι της Γενοκτονίας…» ήταν γεγονός.

Πώς έγινε η επιλογή των βιβλίων;

Όπως αναφέρετε στην εισαγωγή σας όλα τα βιβλία έχουν σχέση με την Αρμενία. Το καθένα έχει τη δική του μικρή ιστορία.

Αναφέρθηκα προηγουμένως σε δύο από αυτά. Για την οικονομία της συζήτησης θα σας πω μόνο ότι τα βιβλία-μελέτες ξεκίνησαν διαισθητικά, από αγάπη και ενδιαφέρον για το θέμα, ιχνηλατώντας άγνωστα μονοπάτια χωρίς να είμαι σίγουρος για το τελικό αποτέλεσμα, όλα, εκτός από το «Ο αρμενικός Τύπος στην Ελλάδα» που μου πρότεινε να δουλέψω πάνω σε αυτό, η εκδοτική ομάδα του περιοδικού «Αρμενικά» και μου προμήθευσε και το ανάλογο υλικό. Από τις μεταφράσεις κάποια βιβλία μου πρότειναν φίλοι και γνωστοί και άλλα τα προμηθεύτηκα, έχοντας διαβάσει ξένα έντυπα ή μέσα από το διαδίκτυο.

Γιατί περιοριστήκατε μόνο στην αρμενική θεματολογία στα βιβλία σας; Θα μπορούσατε να περιλάβετε και κάποια περισσότερο «εμπορικά» βιβλία στο έργο σας;

Ποτέ δεν θα μπορούσα να φανταστώ ότι παράλληλα με τις επαγγελματικές και οικογενειακές μου υποχρεώσεις ή την ενασχόληση με τα κοινά της κοινότητας, θα έβρισκα χρόνο για τη συγγραφή ή τις μεταφράσεις βιβλίων. Όλα αυτά προέκυψαν τυχαία. Είχα μεγαλώσει σε ένα στενό επαρχιακό περιβάλλον, χωρίς να γνωρίζω τίποτα για την πατρίδα καταγωγής μου, αφού στο Ηράκλειο της Κρήτης δεν υπήρχε αρμενικό σχολείο.

Τα άσχημα συναισθήματα που ένιωθα από μικρή ηλικία λόγω της αρμενικής καταγωγής μου απέναντι στον ελληνικό περίγυρο, η έλλειψη γνώσεων γύρω από την Ιστορία και τον Πολιτισμό της δεύτερης πατρίδας, με είχαν σημαδέψει, αλλά και με είχαν επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό ώστε να επικεντρωθώ αποκλειστικά και μόνο σε βιβλία με αρμενική θεματολογία.

Ουδέποτε ισχυρίστηκα ότι είμαι επαγγελματίας συγγραφέας ή μεταφραστής, παρά μόνο ένας απλός «στρατιώτης» στην υπηρεσία του Αρμενικού Ζητήματος και του έθνους μας. Συνεπώς, δεν υπήρχε περίπτωση να ασχοληθώ, ως επαγγελματίας, με τη συγγραφή ή μετάφραση «εύπεπτων ή εμπορικών» βιβλίων!

Ξεχωρίζετε από τα «πνευματικά σας τέκνα», κάποιο το οποίο σας κάνει να αισθάνεστε περισσότερο υπερήφανος;

Ναι, είναι ένας μικρός τόμος, μια μελέτη με τίτλο «Αρμενία, αναδρομή στην Ιστορία του Αρμενικού Έθνους». Πρόκειται για μια συνοπτική ιστορία του αρμενικού έθνους που εστιάζει κυρίως στα χρόνια μετά τη Γενοκτονία του 1915 και καταγράφει τις σημαντικότερες εξελίξεις και αλλαγές που σημειώθηκαν στην ελεύθερη Αρμενία και τη Διασπορά. Το βιβλίο αυτό είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τον μελετητή της Αρμενικής Ιστορίας και του Αρμενικού Ζητήματος και συμβάλλει ουσιαστικά όχι μόνο στην κατανόηση της πορείας ενός ιστορικού λαού, αλλά και στην ανάδειξη της ηθικής διάστασης της μνήμης, ένα ζήτημα που δεν αφορά μόνο τους Αρμένιους αλλά ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Νιώθω λοιπόν, τιμή και υπερηφάνεια επειδή το βιβλίο αυτό χρησιμοποιείται για τις ανάγκες διδασκαλίας του μαθήματος «Αρμένιοι: Ιστορία και Πολιτισμός» του τμήματος «Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών» του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Το βιβλίο αυτό διδάσκεται από τον καθηγητή κ. Ιάκωβο Ακτσόγλου, στον οποίο χρωστάμε πάρα πολλά όσον αφορά στην ανάδειξη της αρμενικής ιστορίας και του πολιτισμού, σε ένα ευαίσθητο χώρο μεγάλης στρατηγικής σημασίας, στην καρδιά της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης!   

Οι περισσότεροι αναγνώστες είναι Ελληνο-Αρμένιοι ή Έλληνες; Γενικότερα πως βλέπετε την σχέση  της νέας γενιάς με το βιβλίο;

Δεν μπορώ να γνωρίζω την αναλογία, υποθέτω ότι είναι Ελληνο-Αρμένιοι που δεν έχουν την ευχέρεια να διαβάζουν τις δύο αρμενικές εφημερίδες που κυκλοφορούν στην Ελλάδα. Πάντως, δεν είμαι αισιόδοξος για την εξέλιξη και την πορεία του βιβλίου τα επόμενα χρόνια.

Το αναγνωστικό κοινό έχει συρρικνωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια αφ’ ενός λόγω της εκτεταμένης χρήσης του διαδικτύου που παρέχει άπειρες πληροφορίες στον χρήστη και αφ’ ετέρου λόγω της κατάχρησης  του ίδιου μέσου και του «έξυπνου» κινητού τηλεφώνου με τις πολλές άχρηστες και κουτσομπολίστικες ειδήσεις (αρκετές φορές κατασκευασμένες, άρα αναξιόπιστες) που στερούν τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο που μας έχει απομείνει για διάβασμα. Μάλιστα, υπάρχουν και κάποιοι χρήστες-αναγνώστες που διαβάζουν βιβλία μέσω του ηλεκτρονικού υπολογιστή τους.

Η τεχνολογία είναι χρήσιμη για να υπηρετεί τον άνθρωπο, αλλά ο άνθρωπος δεν πρέπει να υποτάσσεται σε αυτήν, να μην γίνεται δούλος της. Επομένως, το μέλλον του βιβλίου διαφαίνεται δυσοίωνο, καθώς οι αναγνώστες των βιβλίων ολοένα και λιγοστεύουν.

Δουλεύετε πάνω σε κάποιο βιβλίο ή μετάφραση τώρα; Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;

Έχω ξεκινήσει εδώ και μερικούς μήνες τη μετάφραση ενός παλιού βιβλίου από τα αρμενικά (εκδόθηκε το 1929), με θέμα τις αρμενικές κοινότητες της Θράκης και της Μακεδονίας του Ασαντούρ Μαγκαριάν. Περιέχει ενδιαφέροντα στοιχεία και πληροφορίες για την ιστορία των Αρμενίων της Βορείου Ελλάδος, την εγκατάσταση των προσφύγων στη Θράκη και τη Μακεδονία, στατιστικά στοιχεία και πολλά άλλα. Ο πρωτότυπος τίτλος του είναι «Houshakirk Tragio yev Magetonio Hay Kaghoutnerou» (Βιβλίο μνήμης των αρμενικών κοινοτήτων Θράκης-Μακεδονίας). Για την έκδοση αυτού του βιβλίου στα ελληνικά, που είναι και διακαής πόθος των βορειοελλαδιτών Αρμενίων, βασίζομαι πολύ στην υποστήριξη της δραστήριας κοινότητας Θεσσαλονίκης και ιδιαίτερα στον Πολιτιστικό Σύλλογο της πόλης «Χαμασκαΐν».

Το επόμενο σχέδιο είναι μια μετάφραση από τα  γαλλικά που έχει ολοκληρωθεί. Πρόκειται για το αριστούργημα του Σαχνούρ Κερεστετζιάν (1903-1974), «Υποχώρηση χωρίς τραγούδι» (Nahantche arants yerki), στο οποίο πραγματεύεται την αφομοίωση του αρμενικού λαού στη Διασπορά. Ο συγγραφέας υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους μυθιστοριογράφους της αρμενικής διασποράς, μετανάστης στη Γαλλία από το 1923, προσβλήθηκε από μια φοβερή ασθένεια των οστών (οστεολυσία) το 1937 που τον κατέστησε ανάπηρο στην υπόλοιπη ζωή του. Υπέγραφε με τ’ όνομα Σαχάν Σαχνούρ ή Αρμέν Λουμπέν.

Δεν έχετε καμία «απουσία» από τα 115 τεύχη του περιοδικού «Αρμενικά». Μιλήστε μας λίγο γι’ αυτή σας τη «σχέση» και την υποστήριξη στο περιοδικό.

Εδώ και 25 χρόνια κάνουμε μαζί ένα υπέροχο «ταξίδι», που προσφέρει σε μένα και στους αναγνώστες μας, μια αμοιβαία ευχαρίστηση και ηθική ικανοποίηση, ενώ παράλληλα μας επιτρέπει να μοιραστούμε σκέψεις και απόψεις γύρω από τη δεύτερη πατρίδα μας, την Αρμενία, το πολύπαθο Αρτσάχ, την Αρμενική Διασπορά και την ελληνο-αρμενική κοινότητα.

Το περιοδικό σε όλα αυτά τα χρόνια έγινε ένας φάρος ενημέρωσης, πηγής γνώσεων για τους Έλληνες και Αρμένιους φίλους μας σε όλη την Ελλάδα. Από την πλευρά μου προσπάθησα να συμβάλω, με όλες μου τις δυνάμεις στον εμπλουτισμό της ύλης με άρθρα, σχόλια, συνεντεύξεις, θέματα πατριδογνωσίας, ταξιδιωτικά, μεταφράσεις και οτιδήποτε άλλο που παρουσίαζε «αρμενικό» ενδιαφέρον.

Ελπίζω και εύχομαι αυτό το «ταξίδι» να φτάσει όσο το δυνατόν μακρύτερα και να φέρει νέους συνταξιδιώτες στους κόλπους μας…

Tweet

Share