“Δεν γνω­ρί­ζου­με τον α­κρι­βή α­ριθ­μό,

αλλά με­τά το 1915 έ­νας πο­λύ μεγάλος αριθμός παιδιών

υιοθετήθηκε και εξισλαμίστηκε δια της βίας"

Μετάφραση: Ναζίκ Τζαμουζιάν

Oκτωβριος – Δεκέμβριος 2014 τεύχος 83

Τα ορ­φα­νά Aρ­μενό­παι­δα α­πό τις σφα­γές του Χα­μίτ ως τη Γε­νο­κτο­νί­α

Το «Ί­δρυ­μα έ­ρευ­νας και διά­σω­σης της ι­στο­ρι­κής μνή­μης» που δρα­στη­ριο­ποιεί­ται στην Τουρ­κί­α διορ­γά­νω­σε έ­να συ­νέ­δριο με θέ­μα: «Α­πό το 1915 ως το 2015: ε­κτό­πι­ση-σφα­γές-γε­νο­κτο­νί­α». Η α­να­πληρώ­τρια κα­θηγή­τρια της έ­δρας Πο­λι­τι­κών Επι­στη­μών του πα­νε­πι­στη­μί­ου Κε­μερ­μπουρ­γκάζ της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης, Να­ζάν Μα­ξου­ντιάν πα­ρου­σί­α­σε την έκ­θε­ση «Τρεις γε­νιές, τρεις σφα­γές, α­πό το 1895 ως το 1915, τα Αρ­με­νό­παι­δα και τα ορ­φα­νά». Η ε­βδο­μα­διαία ε­φη­με­ρί­δα «Α­γκός» της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης συζή­τη­σε με την Να­ζάν Μαξου­ντιάν, η ο­ποία α­να­φέρ­θη­κε στην τύ­χη των Αρ­με­νοπαίδων που έ­μει­ναν ορ­φα­νά ως α­πο­τέ­λε­σμα των χα­μι­τι­κών σφα­γών, της σφα­γής των Α­δά­νων και της γε­νο­κτονί­ας του 1915.

Μι­λά­τε για τρεις γε­νιές ορ­φα­νών Αρ­με­νο­παί­δων, που ά­φη­σαν πί­σω τους τα τρί­α κύ­μα­τα των σφα­γών, του 1894-1896, 1909 και 1915. Υ­πάρ­χουν στα­τι­στι­κά στοι­χεί­α για τον α­ριθ­μό αυτών των παι­διών;

Δεν εί­ναι τό­σο α­πλό το θέ­μα των στα­τι­στι­κών. Λέ­γε­ται ό­τι στις σφα­γές του 1894-1896 έ­μει­ναν ορ­φα­νά πε­ρί­που 50 χι­λιά­δες παι­διά. Γνω­ρί­ζου­με ό­τι οι νε­κροί ή­ταν 200 με 300 χι­λιά­δες. Γι’ αυτόν το λό­γο πολ­λοί θε­ω­ρούν τις 50 χι­λιά­δες πο­λύ με­γά­λο α­ριθ­μό, άλ­λοι πά­λι τον θε­ω­ρούν μι­κρό. Στη σφα­γή των Α­δά­νων τα θύ­μα­τα ή­ταν 20 με 30 χιλιά­δες, ε­νώ τα παι­διά στα ορ­φα­νο­τρο­φεί­α 3.500. Φυ­σι­κά υ­πήρ­χαν και παι­διά που δεν βρή­καν κα­τα­φύ­γιο σε αυ­τά.

Το 1915 λέ­γε­ται πως ε­πέ­ζη­σαν 500 με 600 χιλιά­δες παι­διά.

Τα χρό­νια ε­κείνα τα ορ­φα­νο­τρο­φεί­α φι­λο­ξε­νού­σαν παι­διά η­λι­κί­ας μέ­χρι 13 ε­τών. Τα α­γό­ρια ά­νω των 13 θε­ω­ρού­νταν ως α­πει­λή και θα­να­τώ­νο­νταν, ε­νώ τα κο­ρί­τσια αυ­τής της η­λι­κί­ας τα α­πή­γα­γαν και τα πα­ντρεύ­ο­νταν.

Πό­τε θε­ω­ρού­νταν τα παι­διά ως α­πει­λή; Σε ποιες πε­ρι­πτώ­σεις θα­να­τώ­νο­νταν και σε ποιες τα ά­φηναν να ζή­σουν;

Κα­θώς τα με­γα­λύ­τε­ρα παι­διά εί­χαν συ­ναί­σθη­ση της ταυ­τό­τη­τάς τους ή­ταν α­πα­ραί­τητο να θα­να­τω­θούν. Τα ό­μορ­φα παι­διά τα έπαιρ­ναν α­μέ­σως στα σπί­τια τους, ε­νώ τα έ­ξυ­πνα τα υ­ιο­θε­τού­σαν. Οι ιε­ρα­πό­στο­λοι έ­λεγαν συ­χνά ό­τι «αφού οι μου­σουλμάνοι δεν έ­χουν οι ί­διοι μυα­λό χρειά­ζο­νται τα έ­ξυ­πνα παι­διά, γι’ αυ­τό και τα υ­ιο­θε­τούν». Η ε­κτί­μη­ση αυ­τή εί­ναι φυ­σι­κά α­πό μό­νη της ρα­τσι­στι­κή.

Τα παι­διά τα ο­ποί­α ή­ταν σε θέ­ση να κρα­τή­σουν ό­πλο θε­ω­ρού­νταν α­πει­λή, κά­τι που δεν ί­σχυε για τα μι­κρό­τε­ρα. Τα τε­λευ­ταί­α χρό­νια της Ο­θω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας φέ­ρο­νταν στα έ­ξυ­πνα και ό­μορ­φα παι­διά με τρό­πο ώ­στε να μπο­ρούν να πά­ρουν α­πό αυ­τά, αυ­τό που ή­θε­λαν. Για τον ί­διο λό­γο τα διεκ­δι­κού­σαν και οι Α­με­ρι­κα­νοί. Ε­πι­θυ­μού­σαν και αυ­τοί να «σώ­σουν» τα ορ­φα­νά.

Για ποιο λό­γο πι­στεύ­ε­τε;

Πι­στεύ­ω πως αυ­τό εί­ναι έ­νας μύ­θος. Τα πε­ρισ­σό­τε­ρα παι­διά ή­ταν άρ­ρω­στα και τα­λαι­πω­ρη­μέ­να. Σή­με­ρα ποιος ε­πι­θυ­μεί να υ­ιο­θε­τή­σει έ­να α­πό τα χι­λιά­δες παι­διά της Συ­ρί­ας που έ­χουν βρει κα­τα­φύ­γιο στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη;

Βρί­σκε­τε ο­μοιό­τη­τες α­νά­με­σα στις τρεις γε­νιές ορ­φα­νών;

Στις σφα­γές του 1894-1896, τα παι­διά τα διεκ­δι­κούν α­φε­νός ο Α­μπντούλ Χαμίτ και α­φε­τέ­ρου οι ιε­ρα­πό­στο­λοι. Το 1909, οι Νε­ό­τουρ­κοι ε­πι­θυ­μούν να προ­στα­τέ­ψουν τα ορ­φα­νά Αρ­με­νό­παι­δα. Ο νο­μάρ­χης των Α­δά­νων Τζε­μάλ Πα­σάς προ­σπα­θεί ν’ α­να­λά­βει τη φρο­ντίδα των παι­διών, ε­νώ η συγ­γρα­φέ­ας Ζα­μπέλ Γε­σα­γιάν, με την ι­διό­τητα του μέ­λους της Πα­τριαρ­χι­κής Ε­πι­τρο­πής Κων­στα­ντι­νού­πο­λης, κά­νει ό,τι περ­νά­ει α­πό το χέ­ρι της για να το α­πο­τρέ­ψει.

Το 1915 ό­λοι οι δη­μό­σιοι υ­πάλ­λη­λοι υ­ιο­θετούν παι­διά, ε­νώ το 1919 το Πα­τριαρ­χείο ε­πι­χει­ρεί να τα συ­γκε­ντρώσει. Μια άλ­λη ο­μοιό­τη­τα εί­ναι ό­τι σε κά­θε περί­πτω­ση γί­νε­ται προ­σπά­θεια να ξε­χα­στούν οι ρί­ζες των παι­διών.

Εί­ναι προ­φα­νές ό­τι η ταυ­τό­τη­τά μας συ­νί­στα­ται στη γλώσ­σα και τη θρη­σκεί­α μας και πως τα ορ­φα­νά κιν­δύ­νευαν σο­βα­ρά να χά­σουν και τα δύο. Την ε­πο­χή του Α­μπντούλ Χα­μίτ, το 85% των ορφα­νών πε­ρι­θάλ­πο­νταν α­πό α­με­ρι­κα­νούς ιε­ραπο­στόλους. Ως α­πο­τέ­λε­σμα, το 80% αυ­τών έ­γι­ναν δια­μαρ­τυ­ρό­με­νοι. Α­πό τα ορ­φα­νά που βρή­καν κα­τα­φύ­γιο σε ορ­φα­νο­τρο­φεί­α με­τά τη σφα­γή των Α­δά­νων, κα­νέ­να δεν έ­μα­θε Αρ­με­νι­κά, ού­τε έ­λα­βε θρη­σκευ­τι­κή παι­δεί­α. Δεν γνω­ρί­ζου­με τον α­κρι­βή α­ριθ­μό, αλλά με­τά το 1915 έ­νας πο­λύ με­γά­λος α­ριθ­μός παι­διών υ­ιο­θε­τή­θη­κε και ε­ξι­σλα­μί­στη­κε δια της βί­ας. Τα υ­ιο­θε­τη­μέ­να παι­διά, συ­χνά δεν παρέμε­ναν με τους θε­τούς γο­νείς και όπο­τε είχαν τη δυ­να­τό­τη­τα το έ­σκα­γαν. Σή­με­ρα τα παι­διά δεν μπο­ρούν να τα­ξι­δέ­ψουν α­συ­νό­δευ­τα, τό­τε ό­μως πολ­λά παι­διά εί­χαν τα­ξι­δέ­ψει α­πό τα Ά­δα­να ως τη Σε­βά­στεια με την ελ­πί­δα να βρουν τις οι­κο­γένειές τους.

Ε­πο­μέ­νως, στα ή­δη υ­πάρ­χο­ντα ορ­φα­νο­τρο­φεί­α γί­νε­ται προ­σπά­θεια να ξεχά­σουν τα παι­διά τις ρί­ζες τους. Ε­πι­χει­ρείται με κά­ποιο τρό­πο η δια­τή­ρη­ση της ταυ­τό­τη­τάς τους;

Στα α­με­ρι­κα­νι­κά ορ­φα­νο­τρο­φεί­α υ­πήρ­χε αυ­στη­ρός ε­σω­τε­ρι­κός κα­νο­νι­σμός και έ­τσι η πο­λι­τι­κή να «φέ­ρουν» ό­λα τα παι­διά στο δι­κό τους δόγμα πε­τύ­χαι­νε. Για το λό­γο αυ­τό, ή­δη α­πό το 1890, το αρμε­νι­κό Πα­τριαρ­χεί­ο της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης δια­μαρ­τύ­ρε­ται έ­ντο­να.

Οι ιε­ρα­πό­στο­λοι δεν ε­πέ­τρε­παν στα παι­διά να εκ­κλη­σιά­ζο­νται, ε­νώ χλεύ­α­ζαν εκεί­να που έ­κα­ναν το σταυ­ρό τους. Α­πό το 1915, στο ορ­φα­νο­τρο­φεί­ο που ί­δρυ­σαν ο Τζε­μάλ Πα­σάς και η Χα­λι­ντέ Ε­ντίπ α­κο­λού­θησαν την α­με­ρι­κα­νι­κή τα­κτι­κή. Στην πε­ρί­πτω­ση αυ­τή φυ­σι­κά ε­κτούρ­κι­ζαν τα ορφα­νά.

Σχε­τι­κά με τη διά­σω­ση των ορ­φα­νών της γε­νο­κτο­νί­ας κυ­κλο­φο­ρούν διά­φο­ρες η­ρω­ι­κές ι­στο­ρί­ες. Υ­πάρ­χουν ε­πί­σης ι­στο­ρί­ες για υ­ιο­θεσί­ες με σκο­πό την ιδιο­ποί­η­ση των περιου­σιών των ορ­φα­νών. Πό­σο αλ­λη­λέν­δε­τα ή­ταν ο η­ρω­ι­σμός και τα οι­κο­νο­μι­κά κί­νη­τρα;

Τον και­ρό ε­κεί­νο οι υ­ιο­θε­σί­ες ή­ταν πο­λύ συ­νη­θι­σμέ­νες, κα­θώς τα παιδιά τα εκ­με­ταλ­λεύ­ο­νταν ως ερ­γα­τι­κό δυ­να­μι­κό. Φυ­σι­κά και θα υ­πήρ­χαν και οι­κο­νομι­κά κί­νη­τρα στις υ­ιο­θε­σί­ες.

Να μην ξε­χνά­με ό­μως ό­τι οι πε­ριου­σί­ες εί­χαν κα­τασχε­θεί α­πό την πο­λι­τεί­α, ε­πο­μέ­νως δεν ή­ταν και τό­σο εύ­κο­λο να οι­κειο­ποι­η­θεί κα­νείς τα υ­πάρ­χο­ντα ε­νός ορ­φα­νού παι­διού υ­ιο­θετώ­ντας το. Υ­πήρ­ξε τέ­τοιο πε­ρι­στα­τι­κό στο Μαρ­ντίν. Έ­νας γεί­το­νας υ­ιοθέ­τη­σε έ­να ορ­φα­νό παι­δί και απέ­κτη­σε την κυ­ριό­τη­τα του σπι­τιού του. Υ­πήρ­ξαν ό­μως και πολ­λοί άν­θρω­ποι που υ­ιο­θέ­τη­σαν παι­διά έ­χο­ντας ως μο­να­δι­κό κί­νη­τρο τη φι­λαν­θρω­πί­α.

Tweet

Share