'Ινκα Αβακιάν |
Στον Μάικ Τσιλιγκιριάν Θα θέλαμε μια ιστορική αναφορά σχετικά με τη συμβολή της περιοχής στη διάσωση των χιλιάδων ορφανών, καθώς και μια αναφορά για τις κτηριακές υποδομές που προϋπήρχαν και διευκόλυναν τις ανθρωπιστικές αποστολές εκείνης της εποχής. Στις αρχές του 19ου αιώνα, οι ρωσοτουρκικοί πόλεμοι είναι σε εξέλιξη. Με τη συνθήκη του Γκιουλιστάν το 1813, η περιοχή περνά στην επικράτεια της τσαρικής Ρωσίας, και τότε ξεκινά η ανέγερση τεράστιων οχυρωματικών έργων και η δημιουργία μιας μεγάλης βάσης στρατοπέδων και επιτελικών κτηρίων. Όλα αυτά τα κτήρια που βλέπουμε σήμερα περιμετρικά της πόλης, τα οποία λειτούργησαν ως ορφανοτροφεία μετά το 1919 και είναι κατασκευασμένα λίγο μετά το 1813, είχαν τη δυνατότητα να φιλοξενήσουν έως και 15.000 στρατιώτες. Εκτός αυτών των κτηρίων, οι Ρώσοι κατασκεύασαν επίσης ένα μεγάλο κάστρο-οχυρό με μακρά τείχη καθώς και το στρατηγείο, το οποίο διασώζεται μέχρι τις μέρες μας. Όλα αυτά συνιστούν ιδιαίτερη κληρονομιά για την πόλη μας, μιας και η αρχιτεκτονική τους είναι πολύ ιδιαίτερη. Τα μεγάλα ορφανοτροφεία ήταν της Near East Relief; Υπήρξαν άλλες οργανώσεις που έδρασαν εδώ; Υπήρξαν και κάποια μικρά ορφανοτροφεία που φιλοξενούσαν 40 με 50 παιδιά, αλλά το μεγάλο έργο πραγματοποιήθηκε από την αμερικανική αποστολή NearEastRelief. Για τη στέγαση επιλέχθηκαν κτηριακά συγκροτήματα σε τρεις διαφορετικές περιοχές. Σύμφωνα με μελέτες, το μέρος όπου φιλοξενείτο ο μεγαλύτερος αριθμός παιδιών ήταν το λεγόμενο «Γκαζατσί Ποστ», κοντά στη ρωσική εκκλησία του Αγίου Αρσενίου. Εκεί έδρασε και ο Βαχάν Τζεράζ, του οποίου το εκπαιδευτικό έργο ήταν τεράστιο. Εκείνος έφτασε στην περιοχή το 1920, και μέσω αθλητικών δραστηριοτήτων και προσκοπικών ομάδων προσπάθησε να επαναφέρει ψυχολογικά τα παιδιά ύστερα από τις τραυματικές εμπειρίες που είχαν βιώσει. Δυστυχώς, υπήρξε ένα από τα θύματα των σοβιετικών εκκαθαρίσεων, και εκτελέστηκε με ψευδείς κατηγορίες το 1927. Την πιο μακροχρόνια λειτουργία είχε το ορφανοτροφείο «Πολύγωνο», το οποίο σταμάτησε να λειτουργεί όταν ενηλικιώθηκε και το μικρότερο ορφανό παιδί το 1931. Εκεί λειτουργούσαν και τεχνικές σχολές οι οποίες προετοίμαζαν τα παιδιά για την επαγγελματική τους κατάρτιση. Με τη βιομηχανοποίηση της παραγωγής στη σοβιετική περίοδο, τα περισσότερα παιδιά βρήκαν δουλειά ως εργάτες, ενώ πολλές από τις κοπέλες δούλεψαν ως εργάτριες στο εργοστάσιο καλτσών της πόλης, η οποία ήδη από το 1924 είχε μετονομαστεί σε Λενιναγκάν. Συνολικά, πόσα ορφανά παιδιά φιλοξενήθηκαν στις δομές της πόλης, και πόσα από αυτά εγκαταστάθηκαν στο μέλλον εδώ και δημιούργησαν οικογένειες; Στις τρεις αυτές μεγάλες δομές υπολογίζουμε πως φιλοξενήθηκαν 20.000 έως 22.000 παιδιά. Σύμφωνα με τις καταγραφές, μόνιμα υπήρχαν 12.000 θέσεις, μερικές εκ των οποίων εναλλάσσονταν κάθε χρόνο, καθώς παιδιά ενηλικιώνονταν και τη θέση τους έπαιρναν νέα παιδιά. Να σημειώσουμε πως, εκτός των ορφανοτροφείων, υπήρχαν και νοσοκομεία με ειδικά διαμορφωμένους χώρους καραντίνας για τα παιδιά με μεταδοτικές ασθένειες, ενώ υπήρχε μέχρι και νοσοκομείο για τραχωματικά* παιδιά. Συγκεκριμένα στοιχεία για το πόσα ορφανά παρέμειναν στην πόλη δεν έχουμε, αλλά, από προσωπική εκτίμηση και από τις έρευνες που κάνουμε, διαπιστώνουμε πως σχεδόν όλες οι οικογένειες είχαν έναν παππού ή μια γιαγιά από τα ορφανοτροφεία. Η καθημερινότητα σε αυτά τα ιδρύματα δεν ήταν εύκολη, υπήρχαν αυστηροί κανόνες και πειθαρχία. Τα παιδιά που μεγάλωσαν εκεί απέκτησαν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, και έχω την εντύπωση πως αυτό μπορούμε να το διακρίνουμε στην υποσυνείδητη συλλογική μνήμη των σημερινών κατοίκων της πόλης. Ως διευθύντρια του μουσείου της πόλης, διατηρείτε επαφές με την οργάνωση Near East Relief. Γνωρίζετε σχετικά με το έργο της σήμερα; Σε πρόσφατο συνέδριο είχαμε μια ολιγόλεπτη σύνδεση με κάποια στελέχη της οργάνωσης και με έκπληξη ακούσαμε πως έχει δραστηριοποιηθεί στον νότο της Αρμενίας, προφέροντας έργο αρωγής στους πρόσφυγες από το Αρτσάχ που έχουν εγκατασταθεί στην πόλη Γκορίς. Με οδηγό το τεράστιο φιλανθρωπικό έργο του παρελθόντος, η NearEastRelief προσπαθεί, για μία ακόμη φορά, να επουλώσει τις πληγές των Αρμενίων προσφύγων. Υπάρχει σημαντικό πεδίο επιστημονικής συνεργασίας με την οργάνωση, και θεωρώ βέβαιο πως μελλοντικά θα έχουμε κοινές δράσεις επικεντρωμένες στην ιστορία της οργάνωσης στην πόλη μας. *Λοίμωξη στην περιοχή των ματιών. Πρόκειται για πολύ μεταδοτική νόσο, αποτελώντας την πρώτη αιτία τύφλωσης στον κόσμο. |