Λουσίν Ντινκ |
![]() |
![]() |
“SaroyanLand” Στην Ζοζεφίνα Μαρκαριάν Αρμενικά Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2013 τεύχος 79
Η ταινία «SaroyanLand» είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της Λουσίν Ντινκ. Πρόκειται για μια ταινία «δρόμου», ένα docυ-drama που ακολουθεί τα ίχνη του ταξιδιού που πραγματοποίησε το 1964, ο γνωστός αμερικανο-αρμένιος συγγραφέας Γουίλλιαμ Σαρογιάν από την Τραπεζούντα στο Μπτλίς, την πόλη της Ανατολίας απ’ όπου καταγόταν η οικογένειά του. Χρησιμοποιώντας μια Σεβρολέτ της εποχής εκείνης και με οδηγό τον ίδιο τον Σαρογιάν - το πρόσωπο του οποίου δεν βλέπουμε ποτέ- διασχίζουμε την Ανατολία και μοιραζόμαστε τις σκέψεις και τα αισθήματα του συγγραφέα, σε μια ταινία της οποίας το voice over, αποτελούμενο αποκλειστικά από λόγια του ίδιου του συγγραφέα, κυριαρχεί σε συνδυασμό με την υπέροχη μουσική επένδυση από κομμάτια των Francois Couturier, Bartlomiej Gliniak και Κομιτάς. Η ταινία έκανε πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Κωνσταντινούπολης και στην πορεία προβλήθηκε στα φεστιβάλ του Λοκάρνο στην Ελβετία, του Αμβούργου στη Γερμανία, της Αττάλειας στην Τουρκία, και αλλού. Στο φεστιβάλ του Golden Apricot στο Ερεβάν, απέσπασε το βραβείο Καλύτερου Ντοκιμαντέρ στο τμήμα «Armenian Panorama» ενώ στο Φεστιβάλ της Μαλάτια στην Τουρκία βραβεύτηκε με το βραβείο Καλύτερου Σεναρίου. Στην Αθήνα, η ταινία προβλήθηκε στα πλαίσια του 26ου Πανοράματος του Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου. Με αφορμή την προβολή, συναντηθήκαμε με την Λουσίν Ντινκ για μια σύντομη συζήτηση.
Λίγα λόγια για την ταινία: περί τίνος πρόκειται, πώς προέκυψε η ιδέα, πώς χειριστήκατε το θέμα; Ο γνωστός αμερικανο-αρμένιος συγγραφέας Γουίλλιαμ Σαρογιάν ταξίδεψε στη γη των προγόνων του, στο Μπιτλίς της Ανατολίας. Προσπάθησα να ακολουθήσω τα ίχνη αυτού του ταξιδιού, δημιουργώντας διαφορετικές σχέσεις, όπως η σχέση πατέρα-γιου, εξορίας-επιστροφής, προσμονής-απώλειας, μνήμης-άρνησης, κλπ. Ως Αρμένιοι διδασκόμαστε φυσικά τα γραπτά του Σαρογιάν στο σχολείο, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Όταν ο Αράς, ο αρμενικός εκδοτικός οίκος της Κωνσταντινούπολης, άρχισε να εκδίδει βιβλία του, άρχισα κι εγώ μια πιο βαθιά και «εσωτερική ανάγνωση». Μάλιστα μπορώ να πω ότι όσο περισσότερο διάβαζα, η ιδέα της ταινίας με «βρήκε» και όχι το αντίστροφο. Η λογοτεχνία του Σαρογιάν είναι τόσο «κινηματογραφική» που είναι σχεδόν αδύνατο να μη δημιουργήσει στο θεατή αισθήματα και εικόνες. Αλλά και ως Αρμένισσα, μου ήταν παράξενο να καταλαβαίνω έναν καλλιτέχνη που πέθανε το 1981, τη χρονιά που εγώ γεννήθηκα. Επίσης, ήταν παράξενο να αισθάνομαι τι έγραψε στην Αμερική, μια χώρα που δεν είχα ποτέ επισκεφθεί. Τότε προσπάθησα να καταλάβω πως γίνεται να μας απασχολούν κοινά ερωτήματα. Διάβασα πολλά βιβλία για να κατανοήσω την οπτική και τα αισθήματά του. Έμαθα ακόμα και ποιες μυρωδιές του άρεσαν, ποιος ήταν ο αγαπημένος του συνθέτης ή ζωγράφος, κλπ. Στράφηκα ξανά σε συγγραφείς που είχα μελετήσει παλιότερα, όπως ο John Berger, για να χτίσω τη δομή της ταινίας. Με άλλα λόγια, η φόρμα και το περιεχόμενο είναι αλληλένδετα, επηρεαζόμενα απ’ όλες τις μορφές τέχνης. Πόσο χρόνο σας πήραν τα γυρίσματα; Η πορεία που περιγράφετε, είναι η ίδια που πραγματοποίησε ο Σαρογιάν στο ταξίδι του; Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν σε διαφορετικές περιόδους. Πρώτα πήρα τις συνεντεύξεις, 2-3 μήνες αργότερα γύρισα κάποια κομμάτια της ταινίας στην Κων/πολη και στο Παρίσι και στο τέλος τράβηξα το ίδιο το ταξίδι. Συνολικά χρειάστηκαν περίπου τρεις εβδομάδες. Η πορεία του ταξιδιού που επέλεξα ξεκινάει από την Τραπεζούντα και καταλήγει στο Μπιτλίς, περνώντας από το Αγκρί, το Βαν, το Ερζερούμ κλπ. Είναι η ίδια μ’ αυτή που ακολούθησε ο Σαρογιάν, αν και στην πραγματικότητα το ταξίδι του ήταν πολύ μακρύτερο. Αποφάσισα όμως να ξεκινήσω από την Τραπεζούντα διότι από εκεί η οικογένεια των Σαρογιάν έφυγε από την Τουρκία, με πλοίο. Ήθελα να ξεκινήσω από το σημείο αναχώρησής τους και να κάνω το ταξίδι προς τα πίσω. Είχατε αναφέρει σε μια συνέντευξη ότι κάθε Αρμένιος έχει τον «δικό του Σαρογιάν». Ποιος είναι ο δικός σας Σαρογιάν; Ο δικός μου Σαρογιάν είναι ένας άνθρωπος περήφανος, που χωρίς παράπονο κουβαλάει στην πλάτη του, τους προγόνους του και την Ιστορία. Επιλέξατε τον τίτλο «Saroyan-Land» για την ταινία. Τι συμβολίζει για σας; Η ταινία στην αρχή είχε διαφορετικό τίτλο. Θελήσαμε όμως να είναι πιο σαφής για το κοινό. Για μένα, ταιριάζει με τον τρόπο που έζησε ο Σαρογιάν. Ταιριάζει με την αίσθηση που δημιουργεί ανάμεσα στον αναγνώστη και το κείμενο. Γίνεται ο ίδιος «τόπος» (land). Αυτό είναι απόλυτα κατανοητό για μένα. Στην ταινία υπάρχει η ατάκα «η μνήμη είναι φαντασία». Αυτή είναι καθαρά μια ταινία για το παρελθόν, για τη μνήμη. Σας απασχόλησε το γεγονός ότι ο πόνος που περιγράφετε δεν είναι δημιούργημα της φαντασίας, αλλά πραγματικός; Και ότι αυτό το ταξίδι θα μπορούσε να είναι το ταξίδι κάθε Αρμενίου; Όχι, για να είμαι ειλικρινής δεν με απασχόλησε. Μπορούμε να συζητήσουμε εκτενώς τη σχέση φανταστικού-πραγματικότητας. Όμως, όπως λέει ο Baudrillard, η αλήθεια θα σε πιάσει στο τέλος. Επιπλέον, ναι, αυτό είναι το ταξίδι κάθε Αρμενίου, εξαιτίας της Ιστορίας του, αλλά συγχρόνως είναι και η ιστορία κάθε καταπιεσμένου έθνους. Τελικά, «σπίτι» για τον καθένα μας είναι εκείνο στο οποίο βρίσκεται «η δική μας αλήθεια». Αν χάσεις την αλήθειά σου, χάνεις και τον προσανατολισμό σου.
|