Συνέντευξη Έλενα Κιουρκτσή
Τεύχος: Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2010

Με  αφορμή την εμφάνισή του στην Αθήνα, τα Αρμενικά συνάντησαν κατά αποκλειστικότητα στα παρασκήνια τον Αρμενο-Αμερικανό Σερτζ Τανκιάν – τη Φωνή των System Of  A Down-για μια κατ’ ιδίαν συζήτηση σε σχέση με το Αρμενικό ζήτημα, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον ακτιβισμό και φυσικά τι άλλο; Τη μουσική.

«Έχω επιλέξει να μη βουλώσω το στόμα μου με λεφτά»

Η Τρίτη της 17 Αυγούστου στην Αθήνα ήταν -από κάθε άποψη - μια ιδιαίτερα «ζεστή» μέρα. Σε μια συγκινητικά άδεια  πρωτεύουσα που έμοιαζε με πυρωμένο καμίνι-για αυτό και ελάχιστοι είχαν… απομείνει-, η  συναυλία του Σερτζ Τανκιάν στο  Terra Vibe Park στη Μαλακάσα, θα μπορούσε να εκληφθεί σαν μια άνοστη φάρσα.
Όμως πολλές φορές το ανόητο προσομοιάζει με το αυτονόητο-ειδικά  σε χώρες όπως η Ελλάδα. Παρότι  λοιπόν  η ημερομηνία δεν ήταν και τόσο ευνοϊκή -αν όχι απαράδεκτη- για να «υποδεχτεί» έναν πραγματικό καλλιτέχνη-ακτιβιστή όπως τον Τανκιάν και ο ήχος επιεικώς άθλιος (η οκταμελής συμφωνική ορχήστρα που τον συνόδευε, επειδή δεν ακουγόταν προσομοίαζε με ταριχευμένη γλάστρα), ο λίγος αλλά μυημένος κόσμος, η πελώρια φωνή του αλλά και οι παλλόμενες  αρμενικές σημαίες σφράγισαν μια βραδιά ενθουσιασμού και συγκίνησης.
Το αμέσως επόμενο «ετυπω-σιακό» επίτευγμα ήταν πως κάποιες ώρες πιο πριν, συναντηθήκαμε με τον Τανκιάν στα παρασκήνια. Σε ένα «αυτοσχέδιο» δωμάτιο-καμαρίνι με αποξηραμένα μυρωδικά σε μπολ, σειρές από κεριά και κλιματισμό στο φουλ, καθίσαμε ο ένας δίπλα στον άλλο έχοντας την οικειότητα δυο ανθρώπων που τους ενώνει η αρμενική καταγωγή τους, τέσσερις έως τώρα αποκλειστικές συνεντεύξεις, οι ….μύτες τους αλλά και οι πολλές  κοινές  απόψεις. Χαμογελαστός, ευδιάθετος και …μαυρισμένος , σε καμία περίπτωση δεν ανέδυε την έπαρση ενός αστέρα της ροκ.
Η αλήθεια είναι πως όταν μιλάει  αυτός ο rock ’n’ roll Groucho Marx με την εξοργιστικά χαλαρή παρουσία και το ντανταιστικό χιούμορ, μοιάζει κάτι ανάμεσα σε φιλικό ψυχοθεραπευτή και έμπειρο υπνωτιστή. Τρίβοντας το χαρακτηριστικό γκοάτικο μουσάκι του, διαθέτει μια «Ζεν» πραότητα η οποία -όπως ο ίδιος ομολογεί-είναι αποτέλεσμα συνεχούς προσπάθειας ενάντια στο δύστροπο  εαυτό του.
«Παλαιότερα θύμωνα πολύ και για ημέρες. Τώρα αν τύχει να εκνευριστώ, το επόμενο λεπτό το έχω ξεχάσει».
Αυτό που τον καλμάρει είναι το πλύσιμο των …πιάτων .
«Αυτοσυγκεντρώνεσαι για να μη σπάσεις τίποτα, οπότε  απωθείς τις αρνητικές σκέψεις και έχεις και την κουζίνα σου καθαρή».
Μια οικοκυρική ενασχόληση που προφανώς έχει προσωρινά εγκαταλείψει , αφού από την αρχή του χρόνου σχεδόν  κάθε δεύτερη μέρα βρίσκεται σε κάποια διαφορετική πόλη της γηραιάς ηπείρου.
«Έτσι είναι οι περιοδείες και μάλιστα αυτή τη φορά σε κάποιες πόλεις υπήρχε η δυνατότητα να παραμείνουμε και τρεις μέρες σε ένα μέρος. Αν και τις περισσότερες φορές είναι εξουθενωτικό, η μπάντα είναι καλή, έχουμε κάνει πολλές πρόβες και η αλήθεια είναι ότι το απολαμβάνω. Επίσης, σε κάθε πόλη έχουμε μια τοπική οκταμελή ορχήστρα την οποία προβάρουμε και ευτυχώς ως τώρα το «υλικό» έχει δέσει».

Λίγες μέρες πριν από την Αθήνα, έδωσες  για πρώτη φορά συναυλία στο Ερεβάν. Πώς θα περιέγραφες αυτή την εμπειρία;
«Έχω επισκεφτεί την Αρμενία άλλες δυο φορές αλλά πράγματι ήταν η πρώτη που έδωσα συναυλία. Μοναδική εμπειρία. Μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα στο Ερεβάν όπου ο κόσμος που ήρθε ακουγόταν σαν δυνατό φύσημα ανέμου. Αισθάνθηκα απίστευτη συγκίνηση.
Έπαιξα και ένα κομμάτι που είναι στην αρμενική γλώσσα από τον καινούργιο άλμπουμ μου που έχει τον τίτλο Imperfect Harmonies (Ατελείς Αρμονίες), το οποίο είχε ιδιαίτερη ανταπόκριση. Αλλά όλα αυτά ήταν πολύ σύντομα παρότι θα ήθελα να παραμείνω. Έπρεπε να πετάξουμε για Ρουμανία και μετά να έρθουμε για την συναυλία στην Αθήνα».

Στο καινούργιο άλμπουμ σου εκτός από το ότι έχεις και ένα κομμάτι στην αρμενική γλώσσα εμφανίζεσαι στο εξώφυλλο. Δύο «στοιχεία» τα οποία δεν μας έχεις συνηθίσει.                                                     
«Οι αλλαγές είναι κάτι το θετικό, ακόμα και αν ξενίζουν σε κάποιους. Μετά το πρώτο  σόλο άλμπουμ μου «Εlect the Dead» -στο οποίο το βασικό θέμα ήταν το ότι ο πολιτισμός μας έχει τελειώσει αλλά αρνούμαστε να το καταλάβουμε- τώρα επικεντρώθηκα ακόμα περισσότερο στις ανθρώπινες σχέσεις, την αντίληψη για τη φύση, την επαφή μας με άλλες παραδόσεις και πολιτισμούς. Ωστόσο, στο «Imperfect Harmonies» εκφράζω και ότι με απασχολεί προσωπικά με τη μουσική καθώς και τον προβληματισμό μου για το ότι όλες οι αρμονίες στη ζωή ποτέ δεν είναι τέλειες, παρότι προσπαθούμε να τις τελειοποιήσουμε».

Οι Ατελείς Αρμονίες με ποιους τρόπους σε απασχολούν ως μουσικό αλλά και ως άνθρωπο;          
«Τον τελευταίο καιρό πολύ πιο έντονα. Δεν έχω παρακολουθήσει σπουδές κλασικής μουσικής και  ουσιαστικά θεωρούμαι αυτοδίδακτος. Και αυτό διότι παίζω μουσική πάνω από 24 χρόνια. Έτσι όταν συνθέτω ορχηστρικά κομμάτια, απλά ξέρω διαισθητικά τι να κάνω και εμπιστεύομαι ενστικτωδώς την ακοή μου. Όμως, επειδή δεν έχω μελετήσει αυτό το είδος μουσικής, οι αρμονίες μου είναι μάλλον ατελείς -ή ακριβολογώντας-, σίγουρα όχι τέλειες. Ωστόσο πέρα από τη μουσική, οι ατελείς αρμονίες μπορούν να περιγράψουν τη σχέση μας με τη φύση, με τον περίγυρό μας, τους συνανθρώπους μας, τους συντρόφους μας ακόμη και τα αγαπημένα μας πρόσωπά. Κατά βάση μπορεί να γίνει μια ανάγνωση του όρου «ατελείς αρμονίες» σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα. Για αυτούς τους λόγους  το τελευταίο άλμπουμ μου έχει αυτό τον τίτλο».    

Πώς κατέληξες στο  συμπέρασμα ότι ο πολιτισμός έχει αποτύχει;
«Ο πολιτισμός -η διήγηση του οποίου ονομάζεται Ιστορία- έχει ηλικία μόλις 10.000 χρόνων, ενώ ο άνθρωπος βρίσκεται  σε αυτόν τον πλανήτη εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Είμαστε εξαρτημένοι από τον πολιτισμό. Όμως ανθρωπότητα και πολιτισμός δεν είναι το ίδιο και το αυτό. Το ότι ο πολιτισμός βρίσκεται στο τέλος του, είναι μια σωστή διαπίστωση που βασίζεται στη διαρκή αύξηση του πληθυσμού σε συνδυασμό με το ραγδαίο ρυθμό καταστροφής των φυσικών μας πόρων. Αν θέλουμε να επιβιώσουμε, θα πρέπει επιτέλους να αναθεωρήσουμε τη σχέση μας με τους εαυτούς μας και το περιβάλλον».

Μετά το Cool Gardens (Δροσεροί Κήποι) που αναφερόταν στη Γενοκτονία των Αρμενίων, η νέα σου ποιητική συλλογή με τον τίτλο Glance through oblivion (Βλέμμα μέσα από τη Λήθη) εμπεριέχει ανάλογους προβληματισμούς;
«Ναι. Με άλλα λόγια περιλαμβάνει σκέψεις, προβληματισμούς και απόψεις για την παρουσία  του ανθρώπου ως κυρίαρχο είδος στον πλανήτη και για το πώς αν αντιστρέφονταν οι ρόλοι θα αντιμετωπίζαμε τελείως διαφορετικά τη σχέση μας με το περιβάλλον και τη φύση».

Σε ποιες διεργασίες υπεισέρχεσαι όταν γράφεις ποίηση και πόσο διαφορετικές είναι όταν καταπιάνεσαι με τη στιχουργική;
«Δεν γράφω όσο παλαιότερα, όμως διαβάζω περισσότερο, πάντοτε διάβαζα.           Με το πέρασμα του χρόνου ο καθένας από εμάς σκέφτεται καινούργια πράγματα και ο τρόπος σκέψης αλλάζει  όπως και οι επιρροές. Ίσως όχι δραστικά, αλλά ως ένα βαθμό εξελίσσονται τα ερεθίσματα και οι τρόποι που τα αξιοποιούμε. Ενδεχομένως βελτιώνονται, οπότε στην ώριμη φάση επικεντρωνόμαστε σε όσα πραγματικά μας ενδιαφέρουν. Από την άλλη, όταν γράφω ένα τραγούδι, δεν νιώθω την αμεσότητα και την ελευθερία που έχει η συγγραφή ενός ποιήματος. Στην ποίηση -ή τουλάχιστον στο είδος της ποίησης που γράφω- δεν υπάρχουν περιορισμοί και μπορώ να πω ότι ακριβώς θέλω. Δεν υπάρχει δηλαδή κάποιος φορμαλισμός, αντιθέτως  η ποίησή μου είναι άγρια και συνειρμική. Στα τραγούδια μου όμως, πρέπει να είμαι σαφής στα νοήματα που επιθυμώ να μεταδώσω.  Είναι δε ενδεικτικό πως στην τελευταία φάση ολοκλήρωσης ενός τραγουδιού, απομονώνομαι και διερωτώμαι αν όντως τα λόγια στους στίχους μου είναι αυτά που πραγματικά θέλω να πω».

Τα τελευταία χρόνια το αρμενικό ζήτημα βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής της διεθνούς κοινότητας. Υπήρχαν μεγάλες προσδοκίες από το πρωτόκολλο σύναψης διπλωματικών σχέσεων που υπογράφηκε μεταξύ Αρμενίας και Τουρκίας. Σε τι βαθμό θα μπορούσε να βελτιώσει τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών και κατά πόσο θα επηρέαζε τον αγώνα της διεθνούς αναγνώρισης της γενοκτονίας;
«Η πλειονότητα των Αρμενίων σε καμία περίπτωση δεν πείσθηκε από τις καλές προθέσεις της Τουρκίας, αφού παράλληλα με την υποτιθέμενη προσπάθεια της για  προσέγγιση με την Αρμενία,  συνέχιζε της πρακτικές της παραπληροφόρησης και άρνησης της Γενοκτονίας. Σε όλα αυτά βέβαια δεν ξέχασε να μπλέξει και το θέμα του Καραμπάχ για να ικανοποιήσει και τους Αζέρους. Ως τώρα, το πρωτόκολλο όχι μόνο δεν έφερε θετικές εξελίξεις, αλλά χρησιμοποιήθηκε κι ως επιχείρημα από τα μέλη του Κογκρέσου που αντιτίθονταν στην αναγνώριση της γενοκτονίας για να δικαιολογήσουν την αρνητική τους ψήφο. Επιπρόσθετα, δεν έχουν καν ανοίξει τα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών, ούτε έχει επέλθει κάποια βελτίωση στις διπλωματικές τους σχέσεις. Η ειλικρινής προσέγγιση δεν μπορεί να επιτευχθεί όσο η Τουρκία συνεχίζει τις καμπάνιες παραπληροφόρησης σε όλο τον κόσμο».  

Μπορούν να επιλυθούν τελικά οι διαφορές μεταξύ Αρμενίας - Τουρκίας με πρωτόκολλα;
«Σίγουρα όχι με την υπάρχουσα μορφή τους. Πιστεύω στην εξεύρεση λύσεων δια της διπλωματικής οδού, αυτό όμως μπορεί να ισχύσει μόνο όταν η δικαιοσύνη και η καλές προθέσεις είναι κοινή προτεραιότητα των αντιπαλόμενων πλευρών. Διαφορετικά, πρόκειται για μια εικονική προσπάθεια που έχει απώτερους και ύποπτους στόχους».

Κάποιοι πιστεύουν ότι πολιτική και η τέχνη δεν πρέπει να μπερδεύονται αναμεταξύ τους. Ποια είναι η γνώμη σου;
«Νομίζω πως όσοι υποστηρίζουν κάτι τέτοιο είναι οι ίδιοι άνθρωποι που δε θα δοκιμάσουν ποτέ φυστικοβούτυρο με σοκολάτα. Είναι κάπως γελοίο όλο αυτό και σε κάθε περίπτωση αδιανόητο. Κατά τη γνώμη μου, ένας καλλιτέχνης οφείλει πάντα να είναι ειλικρινής με την έμπνευσή του. Κάποιοι εμπνέονται από προσωπικές ιστορίες, άλλοι από την αγάπη και τις ερωτικές απογοητεύσεις. Εμένα προσωπικά με εμπνέουν όλα.  Η έμπνευσή μου περιλαμβάνει μεγάλο εύρος πραγμάτων και η πολιτική με απασχολούσε πάντα. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι το χόμπι μου».

Και πώς  απολαμβάνεις αυτό το «χόμπι»;
«Ενημερώνομαι καθημερινά και η ημερήσια ειδησεογραφία μου είναι το ίδιο σημαντική όσο και η εμπορική μου αλληλογραφία. Χαίρομαι να μαθαίνω τι συμβαίνει σε όλο τον κόσμο και με τα χρόνια, έχω πλέον αποκτήσει μια καλή αντίληψη της γεωπολιτικής. Δεν θα το άλλαζα με τίποτα. Δεν ανέχομαι την υποκρισία και δεν αποδέχομαι την αδικία. Όσο βρίσκονται μπροστά στα μάτια μας, δε θα πάψω να μιλάω για αυτές. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορώ να γράψω  τραγούδια για την αγάπη και τον έρωτα. Και σαφέστατα μπορώ να γράψω τραγούδια με φιλοσοφικούς και υπαρξιακούς στοχασμούς ή με αστείο περιεχόμενο. Απλά, έχω επιλέξει να μη βουλώσω το στόμα μου με λεφτά και να μη φοβάμαι την κοινή γνώμη και τον αντίκτυπο που θα προκαλέσουν τα λόγια μου. Όποιου δεν του αρέσουν αυτά που λέω, τότε ας μην αγοράσει τα άλμπουμ  μου. Δε με απασχολεί! Εξάλλου πάντα ήταν έτσι - και με τους System of a Down και με τη δική μου σόλο καριέρα - και έτσι θα συνεχίσει να είναι».

Υφίστασαι κάποιο τίμημα για τις απόψεις σου;
«Όσο αφορά στο «τίμημα» των απόψεων,  θα αναφέρω την κουβέντα που είχαμε με τον αρμενικής καταγωγής τούρκο δημοσιογράφο  Χράντ Ντινκ στην πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ  Screamers, λίγες μέρες πριν την δολοφονία του -άλλωστε και εκείνος συμμετείχε στο φιλμ. Ο  Χράντ ήταν ένας εξαιρετικά χαρισματικός, ευχάριστος και ευγενικός άνθρωπος. Μου χαμογέλασε και με αποκάλεσε ήρωα. Αισθάνθηκα απίστευτα αμήχανα και του είπα ότι εγώ είναι εύκολο να μιλάω αφού κανείς δεν προσπαθεί να με σκοτώσει και ότι ο πραγματικός ήρωας είναι εκείνος...».

Συμμετέχεις μαζί με τους System Of A Down στο βραβευμένο ντοκιμαντέρ «Screamers» της Κάρλα Καραπεντιάν με κυρίως θέμα  την άρνησης της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Σκοπεύεις να επαναλάβεις κάτι ανάλογο;                                                   
« Όχι , η Κάρλα παραμένει καλή φίλη και συνεπής επαγγελματίας, αλλά θεωρώ πλήρες αυτό το κομμάτι».

Από τη δισκογραφική σου εταιρεία (Serjikal Strike) φέτος κυκλοφόρησε και το πρώτο άλμπουμ του πατέρα σου με τον τίτλο Baril Aragil με κομμάτια στην αρμενική γλώσσα.
Πώς προέκυψε αυτή η ….συνεργασία;
Ο πατέρας μου ήταν πάντοτε καλλιτέχνης -όλοι οι Αρμένιοι είναι. Έφτιαχνε παπούτσια που είναι ένα συναρπαστικό είδος τέχνης αλλά έχει κατά τη γνώμη μου και καταπληκτική φωνή.
Ελάχιστα συμμετείχα στη δημιουργία του άλμπουμ του και είναι εντυπωσιακό ότι ουσιαστικά τα έκανε όλα μόνος του και μάλιστα χωρίς προηγούμενη εμπειρία. Η αλήθεια είναι ότι αισθάνομαι πολύ συγκινημένος που στην ηλικία που βρίσκεται ο  πατέρας μου κατάφερε να πραγματοποιήσει ένα τόσο όμορφο και σημαντικό για εκείνον όνειρο.

Στα άμεσα σχέδια σου είναι να ανεβάσεις σε μιούζικαλ τον Προμηθέα Δεσμώτη. Πώς «συναντήθηκες» με  το συγκεκριμένο έργο;
Με προσέγγισε ο Steven Sater έχοντάς το ήδη διασκευάσει, οπότε και άρχισα να συνεργάζομαι μαζί του πριν ενάμιση χρόνο. Με ιντριγκάρισε πολύ, γιατί αντιλήφθηκα ότι κρύβει βαθύτερες έννοιες σχετικά με τον αποκαλούμενο πολιτισμό και πολλές αλήθειες για την ανθρώπινη φύση. Ο  Προμηθέας  είναι ένας ...κρατούμενος συνείδησης. Θα επιχειρήσω  λοιπόν  μια ενδιαφέρουσα όσο και διαφορετική μουσική προσέγγιση αυτής της τραγωδίας και ίσως μέσα από αυτή τη ζύμωση επιτύχω να ανακαλύψω πολλά περισσότερα για τη δική μου συνείδηση και συνειδητότητα... Ενδεχομένως και για εκείνη των γύρω μου...