Ζακ Νταματιάν

Το Γκιουμρί, άλλοτε Αλεξαντροπόλ και Λενιναγκάν, υπήρξε γενέτειρα σπουδαίων καλλιτεχνών αλλά και πόλη που συμπυκνώνει ποικίλα πολιτιστικά στοιχεία από διαφορετικές εθνότητες.

Η πολλαπλότητα αυτή θαρρείς εκφράζεται στην καλλιτεχνική φυσιογνωμία του Σεργκέι Μερκούροβ, του σπουδαίου γλύπτη με την ελληνική καταγωγή.

Ο Μερκούροβ γεννήθηκε το 1881 στο Αλεξαντροπόλ. Σύμφωνα με τοπικές μαρτυρίες, ο παππούς του Φιοντόρ Μερκούροβ επέδειξε ένθερμη υποστήριξη στην ανέγερση της ορθόδοξης εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, στην ελληνική συνοικία της πόλης η οποία γκρεμίστηκε το 1937.

Επίσης, ο Σεργκέι Μερκούροβ ήταν ξάδερφος του μουσικού, μυστικιστή και διανοούμενου Γκεόργκι Γκουρτζίεβ.

Ο Μερκούροβ φοιτά στο Γυμνάσιο της Τιφλίδας και στο Πολυτεχνείο του Κιέβου, από το οποίο αποβάλλεται για τη συμμετοχή του σε πολιτικές διενέξεις. Το 1902 συνεχίζει τις σπουδές του στη Ζυρίχη, στο τμήμα Φιλοσοφίας, και παρακολουθεί δια ζώσης ομιλία του Λένιν, γοητευόμενος από τους λόγους του. Παράλληλα ξεκινά μαθήματα γλυπτικής με τον αυστηρό Ελβετό καθηγητή Αδόλφο Μέγιερ και στο τέλος της ίδιας χρονιάς εγγράφεται στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου. Τρία χρόνια αργότερα συνεχίζει στη Σχολή του Ογκιούστ Ροντέν στο Παρίσι, με τον Βέλγο καθηγητή Μανιέ να δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα έργα του.

Το 1907 επιστρέφει στην Αρμενία, ύστερα από πρόσκληση της Αγίας Έδρας του Ετσμιατζίν, προκειμένου να ετοιμάσει το μεταθανάτιο προσωπείο του εμβληματικού ιεράρχη πατέρα Χριμιάν. Ήταν το πρώτο από τα 300 περίπου έργα αυτού του είδους για τον Μερκούροβ, με κύριο υλικό τον γύψο. Ξεχωρίζουν οι μορφές των Οβαννές Τουμανιάν, Βλαντιμίρ Λένιν και συζύγου, Μαξίμ Γκόρκι, Λέων Τολστόι, Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι κ.ά. Πενήντα εννέα από αυτά τα έργα εκτίθενται στο Μουσείο Μερκούροβ, που άνοιξε το 1984 και στεγάζεται στο οικογενειακό σπίτι του καλλιτέχνη.

Τα επόμενα χρόνια θα τα περάσει στην Τιφλίδα, στη Γιάλτα και στη Μόσχα.

Κοσμοπολίτης, με ξεχωριστή προσωπικότητα, ανήσυχο πνεύμα, ελεύθερες ιδέες και τάσεις για νεωτεριστικές αναζητήσεις, στοιχεία που αποτυπώνονται στο έργο του. Στα γλυπτά του κυριαρχεί η χρήση του γρανίτη.

Το 1924 ξεκινά την επεξεργασία του μνημείου των «26 κομισαρίων του Μπακού», που θα ολοκληρωθεί σε 22 χρόνια, με τον προσωπικό του φίλο Στεπάν Σαχουμιάν να βρίσκεται ανάμεσα στα κεντρικά πρόσωπα. Ανδριάντας του, επίσης έργο του Μερκούροβ, τοποθετήθηκε το 1931 στο Γερεβάν.

Ο Ελληνοαρμένιος γλύπτης έχει φιλοτελήσει τα αγάλματα των Λένιν, Στάλιν, Τολστόι και άλλων προσωπικοτήτων σε ολόκληρη τη Σοβιετική Ένωση. Ο ανδριάντας του ιδρυτή της Σοβιετικής Ένωσης, που βρισκόταν στην πάλαι ποτέ πλατεία Λένιν του Γερεβάν, καταστράφηκε από το οργισμένο πλήθος κατά την πτώση του παλαιού καθεστώτος. Ο ανδριάντας του Στάλιν, στο πάρκο της Νίκης, αντικαταστάθηκε από το άγαλμα της Μητέρας Αρμενίας κατά την περίοδο της αποσταλινοποίησης. Ο Μερκούροβ, ως διευθυντής του Μουσείου Πούσκιν (1944-1949), σώζει από την καταστροφή το άγαλμα της Μεγάλης Αικατερίνης, μεταφέροντάς το κρυφά στο Γερεβάν το οποίο θα επιστραφεί στη Ρωσία το 2006.

Στα 70ά γενέθλια του Στάλιν, ο Μερκούροβ του προσφέρει ως δώρο το έργο του «Ο θάνατος του ηγέτη», προκαλώντας τη δυσαρέσκειά του. Η χειρονομία αυτή πρόκειται να του προκαλέσει πολλά προβλήματα.

Ο Μερκούροβ αφήνει την τελευταία του πνοή στη Μόσχα, το 1952. Κηδεύεται στο ιστορικό κοιμητήριο Νοβοντέβιτσι.

Τέσσερα χρόνια μετά, στον τάφο του τοποθετείται το γλυπτό του δημιούργημα «Μυαλό». Το 1981, με αφορμή τα εκατό χρόνια από τη γέννησή του, κυκλοφορεί στην Αρμενία το γραμματόσημο Σεργκέι Μερκούροβ.

Tweet

Share