Ζαμπέλ Μπογιατζιάν Εκτύπωση E-mail

Συγ­γρα­φέ­ας, ζω­γράφος και ποι­ή­τρια μια γεν­ναί­α

υ­πο­στηρί­κτρια του Αρ­με­νι­κού Ζη­τή­μα­τος

Mίκυ Μοβσεσιάν

Ιανουάριος - Μάρτιος 2014 Τεύχος 80

 

Η Ζα­μπέλ Μπο­για­τζιάν γεν­νή­θη­κε στο Ντιαρ­μπε­κίρ το 1873. Ο πα­τέ­ρας της, Τoμάς Μπο­για­τζιάν, ή­ταν αρμέ­νιος κλη­ρι­κός ο ο­ποί­ος υ­πη­ρέ­τη­σε ως α­ντι-πρό­ξε­νος στο Ντιαρ­μπε­κίρ και το Χαρ­πούτ, ε­νώ η μη­τέ­ρα της, η Κά­θριν Ρό­τζερ­ς, ή­ταν Αγ­γλί­δα, α­πό­γο­νος του συγ­γρα­φέ­α Σάμιουελ Ρό­τζερ­ς.

Ό­ταν ο πα­τέ­ρας της δο­λο­φο­νή­θη­κε στη διάρ­κεια των σφα­γών υπό τον Αβδούλ Χα­μίτ (1894-96), η Ζα­μπέλ στάλθηκε στην Κύπρο για να βο­η­θή­σει στις ερ­γα­σί­ες ε­νός οί­κου στέ­γα­σης για Αρμέ­νισ­σες χή­ρες και ορ­φα­νά και νο­ση­λεί­ας για τραυ­μα­τί­ες και α­σθε­νείς.

Το 1896, τα­ξί­δε­ψε με τη μη­τέ­ρα και τον α­δερ­φό της, Χέν­ρυ, στο Λον­δί­νο, ό­που έ­με­λλε να πα­ρα­μεί­νει κα­τά το με­γα­λύ­τε­ρο μέ­ρος της ζωής της. Σπού­δα­σε Κα­λές Τέ­χνες στο Slade School of Fine Art. Ταυ­τό­χρο­να, άρχι­σε να γρά­φει και να ει­κονο­γρα­φεί τα δι­κά της βι­βλί­α. Το πρώ­το της βι­βλί­ο, «Εσθέρ», σχε­τί­ζε­ται με τις σφα­γές στο Σα­σούν και εκ­δό­θη­κε το 1901 στο Λον­δί­νο, με το ψευ­δώ­νυ­μο «Βαρ­τε­νί».

Ή­ταν στε­νή φί­λη με την Άν­να Ραφ­φί, τη γυ­ναί­κα του αρμέ­νιου συγ­γρα­φέ­α Ραφ­φί και των γιων της, Α­ράμ και Αρ­σά­γκ, οι ο­ποί­οι εί­χαν ε­γκα­τα­στα­θεί στο Λον­δί­νο με­τά το θά­να­το του Ραφ­φί. Πε­ριστα­σιακά, με­τέ­φρα­ζε και ε­ξέ­δι­δε α­πο­σπάσμα­τα α­πό τα μυ­θι­στο­ρή­μα­τα του Ραφ­φί στην ε­φη­με­ρί­δα Α­ρα­ράτ, ε­νώ ε­πι­πλέ­ον διορ­γά­νω­νε λο­γο­τε­χνι­κές βρα­διές για να τι­μή­σει το έρ­γο του. Το πορ­τραί­το του Ραφ­φί που φι­λο­τέ­χνη­σε, βρί­σκε­ται σή­μερα στο Μου­σεί­ο Λο­γο­τε­χνί­ας και Τέ­χνης «Τσα­ρέ­ντς».

Α­γα­πού­σε τις γλώσ­σες, μι­λού­σε ά­πται­στα Αρ­με­νι­κά, Αγ­γλικά, Ι­τα­λι­κά, Ελ­λη­νι­κά, Τουρ­κικά, Γαλ­λι­κά, Ρω­σι­κά και Γερ­μα­νι­κά. Ή­ταν ε­πιτυ­χη­μέ­νη συγ­γρα­φέ­ας, ζω­γρά­φος και ποι­ή­τρια.

Η Ζα­μπέλ εί­ναι πε­ρισ­σό­τε­ρο συν­δε­δε­μέ­νη με το βι­βλί­ο της: «Αρ­με­νι­κοί θρύ­λοι και Ποι­ή­μα­τα», έ­να αν­θο­λό­γιο που κα­τάρ­τισε, με­τέ­φρα­σε και εικο­νογρά­φη­σε το 1916, σε συ­νερ­γα­σί­α με την αμε­ρι­κα­νί­δα δη­μοσιο­γρά­φο και υ­πέρμα­χο των αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των Ά­λις Μπλάκ­γουελ. Έ­να α­πό τα «φι­λο­ξε­νού­με­να» έρ­γα του αν­θολο­γί­ου εί­ναι το: «Αρ­με­νί­α: τα έπη, τα πα­ρα­δο­σια­κά τρα­γού­δια και η με­σαιω­νι­κή ποί­η­σή της», του Α­ράμ Ραφ­φί, πρω­τό­το­κου γιου του Ραφ­φί, ο ο­ποί­ος χρω­στά πολ­λά στο πρω­το­πο­ρια­κό έρ­γο του Μιγκιρντίτ­ς Ε­μίν: «Πε­ρί­γραμ­μα της αρμε­νι­κής πα­γα­νι­στι­κής θρη­σκεί­ας» (σε αγ­γλι­κές και γαλ­λι­κές με­τα­φρά­σεις έ­χει α­πο­δο­θεί και ως «Αρ­με­νι­κός Πα­γα­νι­σμός» και «Αρ­με­νι­κή μυ­θο­λο­γία»). Το βι­βλί­ο ε­πα­νεκ­δόθη­κε το 1958, με την ει­σα­γω­γή του υ­πο­γε­γραμ­μένη α­πό τον James Bryce, Βρετα­νό α­κα­δη­μα­ϊ­κό, νο­μι­κό, ι­στο­ρι­κό και πο­λι­τι­κό, ο ο­ποί­ος α­να­φέ­ρει ό­τι: «Η δε­σποι­νίς Μπογια­τζιάν εί­ναι μί­α α­πό ε­κείνους τους αρμε­νί­ους καλ­λι­τέ­χνες, οι ο­ποί­οι ό­πως ο Α­ϊ­βα­ζόφ­σκι και ο Έ­ντγκαρ Σα­χίν,έ­χουν κερ­δί­σει πα­γκό­σμια φή­μη και εί­ναι α­πό­λυ­τα ι­κα­νή να πε­ρι­γρά­ψει με γνώ­ση και συ­μπό­νοια την τέ­χνη του λα­ού της».

Α­πέ­δωσε θε­α­τρι­κά το έ­πος του Σουμέ­ριου μυ­θι­κού ή­ρω­α Γκιλ­γκα­μές, σε ποι­η­τι­κή μορ­φή ε­λεύ­θε­ρου στίχου και το εξέ­δω­σε το 1924, με τί­τλο: «Γκιλ­γκα­μές: έ­να όνει­ρο αιώ­νιας ανα­ζή­τη­σης», διαν­θί­ζο­ντάς το με δε­κα­πέ­ντε ζω­γρα­φιές της. Το θε­ω­ρού­σε ως το κα­λύ­τε­ρο λο­γο­τε­χνι­κό της πό­νη­μα. Την ει­σα­γω­γή του βι­βλί­ου υ­πο­γρά­φει ο Sir Wallis Budge, έ­φο­ρος των αι­γυ­πτια­κών και ασσυ­ριακών αρχαιο­τή­των του Βρε­τα­νι­κού Μου­σεί­ου την ε­πο­χή ε­κεί­νη.

Η Ζα­μπέλ τα­ξί­δευε συ­χνά. Έ­τσι, το 1930, με την ευ­και­ρί­α της 100ης επε­τεί­ου της Ελ­λη­νι­κής Α­νε­ξαρ­τη­σί­ας ε­πι­σκέ­φτη­κε την Ελ­λά­δα. Το 1938 ε­ξέ­δω­σε ει­κο­νο­γρα­φη­μέ­νες τα­ξι­διω­τι­κές ση­μειώ­σεις α­πό το τα­ξί­δι αυ­τό, με τίτλο: «Στην Ελ­λά­δα με πέ­να και παλέτα».

Το 1948 με­τέ­φρα­σε και ε­ξέ­δω­σε το επι­κό ποί­η­μα του Α­βε­ντίκ Ι­σα­α­κιάν «Α­μπού Α­λά Αλ Μα­α­ρί», για τον ο­μώ­νυ­μο Ά­ρα­βα φι­λό­σο­φο. Έ­γρα­ψε πραγ­μα­τεί­ες για τον Σαίξ­πηρ, τον Λόρ­δο Βύ­ρω­να, τον Ευ­ρι­πί­δη, τον Μι­κα­έλ Αρ­λέν (Ντι­κράν Κου­γιουμ­τζιάν), τον Ραφ­φί και τον Α­βε­ντίκ Ι­σα­α­κιάν, ε­νώ εκ­πό­νη­σε συ­γκρι­τι­κές με­λέ­τες για την αρ­με­νι­κή και αγ­γλι­κή λο­γο­τε­χνί­α.

Το 1943, στη διάρ­κεια του 2ου Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου, ε­ξέ­δω­σε το θε­α­τρι­κό έρ­γο «Ε­τσμια­τζίν», με τρεις πράξεις και έ­ξι σκη­νές. Εί­ναι το μό­νο της έρ­γο χω­ρίς ει­κο­νο­γρά­φη­ση αλ­λά με εν­σω­μα­τω­μέ­νους Ύ­μνους της Αρ­με­νι­κής Εκ­κλη­σί­ας, στο ο­ποί­ο πε­ρι­γρά­φεται το ι­στο­ρι­κό γε­γο­νός της επι­ση­μο­ποί­η­σης του Χρι­στια­νι­σμού ως θρη­σκεί­ας της Αρ­με­νί­ας, το 301 μ.Χ.

Το καλ­λι­τε­χνι­κό της έρ­γο ε­κτέθη­κε σε αί­θου­σες τέ­χνης σε ό­λο τον κό­σμο. Η Ζα­μπέλ Μπο­για­τζιάν πα­ρου­σί­α­σε τις α­το­μι­κές της εκ­θέ­σεις στο Λον­δί­νο το 1910 και το 1912, στη Γερ­μα­νί­α το 1920, στην Αί­γυ­πτο το 1928 και στη Γαλ­λί­α, την Ι­τα­λί­α και το Βέλ­γιο με­τα­ξύ του 1940 και 1950, με α­ξέ­χα­στη την α­να­δρο­μι­κή της έκ­θε­ση στο Royal Westminster Palace Hall του Λονδί­νου, με­τα­ξύ 3 και 27 Α­πρι­λί­ου του 1929. Στις εκ­θέ­σεις της φι­λο­ξε­νού­νταν και οι ει­κο­νο­γρα­φή­σεις που συ­νό­δευαν τα πε­ρισ­σό­τε­ρα α­πό τα λο­γο­τε­χνι­κά της έρ­γα.

Οι ζω­γρα­φιές της φθά­νουν σε μας μέσα α­πό τις α­να­τυ­πώ­σεις των βι­βλί­ων της, ε­νώ εί­ναι ά­γνω­στο που βρί­σκο­νται οι πρω­τό­τυπες.

Α­πε­βί­ω­σε στις 26 Ια­νουα­ρί­ου του 1957. «Η υ­πέ­ρο­χη Αρ­μέ­νισ­σα» και «Η α­ξέ­χα­στη Ζα­μπέλ Μπο­για­τζιάν» εί­ναι κά­ποιες α­πό τις φρά­σεις, με τις ο­ποί­ες ε­ξέ­φρα­ζαν τον αυ­θε­ντι­κό τους θαυ­μα­σμό για την πολυ­τά­λα­ντη, ε­ξαί­σια αυ­τή καλ­λιτέ­χνη με­ρι­κοί α­πό τους ση­μα­ντικό­τε­ρους αρμε­νίους δια­νο­ού­με­νους του πρώ­του μι­σού του 20ου αιώ­να, ό­πως ο Αρ­σά­γκ Τσο­μπα­νιάν και ο Α­βε­ντίκ Ι­σα­α­κιάν.

Share
 

Για να εξασφαλίσουμε τη σωστή λειτουργία του ιστότοπου, μερικές φορές τοποθετούμε μικρά αρχεία δεδομένων στον υπολογιστή σας, τα λεγόμενα «cookies». Οι περισσότεροι μεγάλοι ιστότοποι κάνουν το ίδιο. Περισσότερα...

"Δέχομαι"


ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΩΝ


διαφήμιση στο αρμενικά

armenian community

Online Επισκέπτες

Έχουμε 70 επισκέπτες συνδεδεμένους