Ο ΜΠΑΡΟΥÏΡ ΣΕΒΑΚ και το «ΑΣΙΓΗΣΤΟ ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟ» - Αφιέρωμα στα εκατό χρόνια από τη γέννησή του (1924-2024) |
Άρντα Τζελαλιάν Μπαρούιρ Σεβάκ: ο ποιητής, ο νεωτεριστής, ο άνθρωπος που τραγουδά τον άνθρωπο. Ο βαθυστόχαστος νους που λέει μόνο αλήθειες, άλλοτε γυμνές και άλλοτε πλαισιωμένες από στιχουργικές αλληγορίες. Ο λογοτέχνης που στα μέσα του 20ού αιώνα βρέθηκε στις επάλξεις της αρμενικής λογοτεχνίας. Φρύδια πυκνά, μαύρα μαλλιά, και ένα τσιγάρο στο δεξί χέρι. Φυσιογνωμίαανεξίτηλη και εξέχουσα μορφή των γραμμάτων. Θεωρείται από πολλούς ως ο συνεχιστής του ποιητή Γεγισέ Τσαρέντς (1897-1937), για τη σπουδαιότητά του αλλά και για την επιστροφή στο μονοπάτι του μοντερνισμού που είχε κλείσει με τον θάνατο του Τσαρέντς. Οι απανταχού Αρμένιοι έχουν τραγουδήσει τους στίχους του στα γνωστά τραγούδια «Σαρνταραμπάτ» και «Γερεβάν-Γερεπουνί» (αμφότερα σε μουσική του Εντγκάρ Οβαννεσιάν). Τα ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε αρκετές γλώσσες, ειδικά σε χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Στην ελληνική γλώσσα βρίσκουμε τις μεταφράσεις τριών ποιημάτων του που φιλοξενούνται στην «Αρμενική Ανθολογία» του Αγκόπ Τζελαλιάν (Χαμασκαΐν, 1982). Μεταφράσεις του συγγραφέα, και του ποιητή Γιάννη Νεγρεπόντη. Τα «Αρμενικά» τιμούν την 100ή επέτειο γέννησης του Μπαρούιρ Σεβάκ παρουσιάζοντας μια αδημοσίευτη μετάφραση του τελευταίου αποσπάσματος του έργου «Ασίγηστο Καμπαναριό», σε απόδοση του Ελληνοαρμένιου λόγιου Αγκόπ Τζελαλιάν (1938-2021). Το χειρόγραφο παραδόθηκε από τον ίδιο στη διεύθυνση των «Αρμενικών» το 1995, με αφορμή τα εξήντα χρόνια από τον θάνατο του Κομιτάς (1869-1935). *** Ο Μπαρούιρ Ραφαέλ Γαζαριάν (όπως ήταν το πραγματικό του όνομα) γεννήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 1924 στο χωριό Τσαναχτσί, ένα χωριό στην περιφέρεια του Αραράτ, 90 χλμ. μακριά από το Γερεβάν. Σκοτώθηκε στον αυτοκινητόδρομο του χωριού του στις 17 Ιουνίου 1971, σε ηλικία μόλις 47 ετών, με τα αίτια του αυτοκινητιστικού δυστυχήματος να παραμένουν άγνωστα. Το χωριό μετονομάστηκε σε Ζανκαγκαντούν (Καμπαναριό) το 1991, ως φόρος τιμής στο σημαντικό αυτό έργο. Η κατοικία του ποιητή —όπου και ενταφιάστηκε μαζί με τη δεύτερη σύζυγό του Νέλι Μεναγκαρασβίλι— μετατράπηκε σε μουσείο. Από τους δύο γάμους του είχε τρεις γιους, τον Χρατσιά, τον Αρμέν και τον Κοριούν1. Ο Μπαρούιρ Σεβάκ φοίτησε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Γερεβάν, και μετέπειτα αποφοίτησε με άριστα από το τμήμα λογοτεχνίας του γνωστού Ινστιτούτου της Μόσχας «Μαξίμ Γκόρκι». Έζησε στη Μόσχα οχτώ χρόνια (1951-1959), από όπου εξέδιδε ποιήματα και λογοτεχνικά άρθρα στον Τύπο της Σοβιετικής Αρμενίας. Ένας δεύτερος διδακτορικός τίτλος τού απονεμήθηκε το 1969, με τη μακρά του διατριβή για τη ζωή και το έργο του Σαγιάτ Νοβά. Υπήρξε μεταφραστής και μέλος της Ένωσης Συγγραφέων της ΕΣΣΔ από το 1949. Στις ποιητικές του συλλογές, όπως «Ο άνθρωπος στη φούχτα», «Γεννηθήτω φως» και «Τρίφωνη λειτουργία», ο Μπαρούιρ Σεβάκ πρωτοπορεί, ανοίγοντας νέους δρόμους στην ποίηση και συνάμα εξαίροντας τον άνθρωπο και τραγουδώντας τις παραδόσεις του λαού του. *** Το «Ασίγηστο Καμπαναριό»2 γράφτηκε στα χρόνια της Μόσχας, και συγκεκριμένα μεταξύ 1957-1958. Εκδόθηκε το 1959, για τα ενενήντα χρόνια από τη γέννηση του Κομιτάς. Το εμβληματικό ποίημα, ένα είδος λυρικής αφήγησης, είναι αφιερωμένο στην τραγική ζωή και στο αθάνατο έργο του μεγάλου δασκάλου-μουσικού Κομιτάς Βαρταπέτ. Αποτελείται από περίπου 7.000 στίχους και είναι χωρισμένο σε έξι ενότητες, τις «Ομοβροντίες», που με τη σειρά τους υποδιαιρούνται σε 47 «Καμπανοκρουσίες» ή «Αντίλαλους»3. Για το έργο αυτό, ο Μπαρούιρ Σεβάκ βραβεύτηκε το 1967 με το Κρατικό Βραβείο της Αρμενικής Σοβιετικής Δημοκρατίας. «Στα χίλια οχτακόσια εξήντα εννέα Απόσπασμα από τον «Αντίλαλο του Ευαγγελισμού». Το μεγαλείο του Κομιτάς είναι δύσκολο να σκιαγραφηθεί πλήρως. Ο Μπαρούιρ Σεβάκ φιλοτεχνεί σαν γλύπτης τη ζωή του, τα πάθη του, τον ψυχισμό του, τη δημιουργία αλλά και το τραγικό του τέλος. Στο εν λόγω έργο, ο ποιητής δεν περιορίζεται στην καταγραφή και μόνο των βιογραφικών στοιχείων του ήρωα, αλλά προσπαθεί να αποδώσει τον ρόλο και τη σημασία του Κομιτάς στη ζωή του αρμενικού λαού, πάντα με φόντο την ιστορική του μοίρα. Εκφράζει επίσης τα ήθη και έθιμα του λαού, περιγράφοντας ταυτόχρονα και το φυσικό βασίλειο της Αρμενίας. Το τελευταίο απόσπασμα, το οποίο και παρουσιάζουμε εδώ, είναι ένας ύμνος, ένα συνεχές εγκώμιο πλασμένο από ευγνωμοσύνη και δέος προς τη γνήσια και σχεδόν θεία ύπαρξη του Κομιτάς. Αντίλαλος της Ανάστασης Συ· μόνο ιερέας; Συ του άσματός μας Όπως το αλάτι ’σαι μοναδικός— Εσύ είσαι εκείνη η βερυκοκιά, Το πάτριο είσαι κειότο χελιδόνι, Μια άρπα συ για μας *** Το στέριο μας είσαι βουνό Αραράτ *** Από μας ο κόμπος, εσύ ’σαι ο ζευγάς, *** Και τώρα εντέλει δέξου κι από μας Απόδοση Αγκόπ Τζελαλιάν 1. Λεπτομερή βιογραφικά στοιχεία μπορείτε να βρείτε σε προηγούμενο αφιέρωμα των «Αρμενικών» στον Μπαρούιρ Σεβάκ: Μαίρη Πισκουλιάν, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2019, τεύχος 101. |