Νουνιά Γεραμιάν

Στην Αρμενία, εκτός από την 23η Απριλίου που έχει καθιερωθεί ως «Παγκόσμια Ημέρα βιβλίου», κάθε χρόνο τον Φεβρουάριο τιμάται ιδιαιτέρως η ημέρα γέννησης του εθνικού μας ποιητή και λογοτέχνη Χοβαννές Τουμανιάν.

Από το 2008, η 19η Φεβρουαρίου έχει καθιερωθεί ως ημέρα προσφοράς βιβλίου, η οποία μετατρέπεται σε γιορτή. Χρόνο με χρόνο αυτή η γιορτή χαίρει αποδοχής εκ μέρους μεγαλύτερου αριθμού πολιτών αλλά και εκπροσώπων τόσο των πολιτικών όσο και των πολιτιστικών φορέων, οι οποίοι αγοράζουν και δωρίζουν βιβλία. Αυτή την ημέρα, τα βιβλιοπωλεία και οι εκδοτικοί οίκοι κάνουν γενναίες εκπτώσεις στις τιμές των βιβλίων, διοργανώνονται παρουσιάσεις νέων βιβλίων, συζητήσεις και σύγχρονοι συγγραφείς συναντώνται και συζητούν με τους αναγνώστες ανταλλάσσοντας απόψεις κάνοντας αυτή την γιορτή του βιβλίου ακόμη πιο ενδιαφέρουσα.

Ομοίως και αυτή την χρονιά, στην πρωτεύουσα Γερεβάν, αλλά και σε όλες τις περιφέρειες της επικράτειας, τιμήθηκε το πνεύμα και η τεράστια προσφορά του Τουμανιάν. Χιλιάδες βιβλία αγοράστηκαν ή δωρήθηκαν μεταξύ φίλων και συγγενών κατά την διάρκεια αυτής της ημέρας.

Βεβαίως, σημαντική θέση στις επιλογές καταλαμβάνουν τα βιβλία με τα έργα του Τουμανιάν, μία τεράστια κληρονομιά για την αρμενική αλλά και την παγκόσμια λογοτεχνία και για τον λόγο αυτό τιμώνται ιδιαιτέρως τόσο από τους εκπροσώπους του πνεύματος όσο και από το αναγνωστικό κοινό.

---

Ο Χοβαννές Τουμανιάν γεννήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 1869 στο ιστορικό χωριό Ντσεγ, στο Λορί και πέθανε στις 23 Μαρτίου 1923.

Σε νεαρή ηλικία πήγε στην Τιφλίδα, η οποία ήταν το κέντρο του αρμενικού πολιτισμού κατά την περίοδο της ρωσικής αυτοκρατορίας κατά την διάρκεια του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Πολύ γρήγορα έγινε γνωστός στο ευρύ αρμενικό κοινό, λόγω των απλών, όμως πολύ ποιητικών του έργων. Και αυτό δεν ήταν διόλου τυχαίο. Ποιητής, συγγραφέας, μεταφραστής, ενεργός στους λογοτεχνικούς κύκλους και στην δημόσια ζωή, ο Τουμανιάν έχει γράψει για όλες τις ηλικίες- για νήπια, εφήβους, ενήλικες. Τα κείμενά του καλύπτουν σχεδόν όλα τα είδη της λογοτεχνίας. Έχει γράψει ποιήματα, τετράστιχα, μπαλάντες, παραμύθια, μύθους, μυθιστορήματα, σχολικά βιβλία, κριτικά και δημοσιογραφικά κείμενα.

Έχει μεταφράσει ρωσική λογοτεχνία, διασκεύασε τραγούδια και παραμύθια άλλων λαών. Τα έργα του είναι, κατά κύριο λόγο, πραγματιστικά και συχνά περιστρέφονται γύρω από την καθημερινή ζωή. Έχει ασχοληθεί με το έπος «Σασουντσί Ταβίτ» και η δική του απόδοση και επιμέλεια παραμένει έως σήμερα ανυπέρβλητη.

Επίσης  δύο όπερες: «Ανούς» (1912), συνθέτης Αρμέν Ντικρανιάν και «Αλμάστ» (1930), συνθέτης Αλεξάντερ Σπεντιαριάν, το λιμπρέτο των οποίων βασίζονται στα αντίστοιχα έργα του.

Τα έργα του δημοσιεύονται ανελλιπώς χωρίς να έχουν χάσει έως σήμερα την επικαιρότητά τους.

Ο Τουμανιάν προσέφερε τα μέγιστα όχι μόνο στο πνευματικό πεδίο δημιουργώντας  λογοτεχνικές ομάδες αλλά και στα πολιτικά πράγματα της Αρμενίας ως μέλος διπλωματικής αντιπροσωπείας αυτής στο Μπατούμ, όπου συνέβαλε ενεργά στην λήξη του πολέμου μεταξύ Αρμενίας και Γεωργίας. Η μοίρα του εθνικού μας ποιητή και λογοτέχνη ήταν απολύτως ταυτισμένη με την μοίρα του λαού του. Χωρίς τον παραμικρό δισταγμό έστελνε τα παιδιά του στον πόλεμο ενώ ο ίδιος υπερασπίζονταν τον εθνικό αγώνα από διαφορετικά μέτωπα.

Το επόμενο έτος συμπληρώνονται 155 χρόνια από την γέννησή του και όπως είναι γνωστό τα αντιστοίχως 150 χρόνια, τιμήθηκαν διεθνώς από την UNESCO.

Ο λαός μας, πάντα τιμούσε και τιμά τις επετείους συγγραφέων, ποιητών, καλλιτεχνών. Ιδιαιτέρως όμως, και με μεγάλη επισημότητα, τιμώνται αυτές προς τιμήν του Τουμανιάν στην Αρμενία αλλά και στην Γεωργία, διότι στην Τιφλίδα έζησε μέρος της ζωής του, όπου κατά βάση δημιούργησε το σύνολο του έργου του.

Η 50η  επέτειος

Η 50η επέτειος των γενεθλίων του Τουμανιάν συνδέεται με μία ενδιαφέρουσα ιστορία, μέρος της οποίας ήταν ο Βαρτκές Αχαρονιάν – δικηγόρος, συγγραφέας και δάσκαλος- γιός του Αβεντίς Αχαρονιάν, πολιτικού και συγγραφέα και σύζυγος της Αρμενουή Ντικρανιάν η οποία ήταν η αδελφή του συνθέτη και διευθυντή ορχήστρας Αρμέν Ντικρανιάν.

Ο Βαρτκές Αχαρονιάν, έχει γράψει ένα βιβλίο για τον Τουμανιάν με τίτλο: «Χοβαννές Τουμανιάν. Ο άνθρωπος και ο ποιητής», το οποίο εκδόθηκε  το 1936 στην Βοστώνη και τα τελευταία χρόνια επανεκδόθηκε εκ μέρους του αρμενικού μορφωτικού και πολιτιστικού συλλόγου «Χαμασκαΐν».

Σ’ αυτό το βιβλίο ο  Αχαρονιάν επισημαίνει: «Είναι αδύνατον να ξεχωρίσει κανείς τον άνθρωπο Τουμανιάν από το ποιητή».

Περιγράφει δε και την επίσκεψη του Σιαμαντό στο πατρικό σπίτι του Τουμανιάν, στο χωριό Ντσεγ. Συζήτησαν και εξέτασαν διάφορα θέματα, ο Σιαμαντό  αξιολόγησε με ειλικρίνεια τον Τουμανιάν, ο οποίος θαύμασε τις ευφυείς, λογικές απόψεις του Σιαμαντό. Ο αμοιβαίος θαυμασμός ήταν έκδηλος. Αναχωρώντας  ο Σιαμαντό, είπε στους φίλους του οι οποίοι τον συνόδευαν: «Τι θαυμάσιος άνθρωπος είναι ο αγαπητός μας Τουμανιάν!. Ο μελίρρυτος, σαν καταρράκτης λόγος του, είναι ατέρμων και ακούγοντάς τον νομίζεις ότι τον στεφανώνει το ουράνιο τόξο!».

Ο Βαρτκές Αχαρονιάν περιγράφει την έκπληξη, η οποία πραγματοποιήθηκε προς τιμήν της 50ης  επετείου των γενεθλίων του υπό τον τίτλο: «Τα γενέθλιά του».

Στην Τιφλίδα, πριν τον πόλεμο και έως την επιβολή του σοσιαλισμού στην Γεωργία, εκδιδόταν η ρωσική εφημερίδα: «Ο Λόγος του Καυκάσου», η οποία ήταν η πλέον διαδεδομένη και με μεγάλη επιρροή εφημερίδα μεταξύ των λοιπών εφημερίδων του Καυκάσου. Ήταν μεν ρωσική η εφημερίδα, όμως είχε ιδρυθεί και διευθύνονταν από Αρμενίους. Εργάζονταν Ρώσοι, Γεωργιανοί και Τάταροι. Συντάκτες ήταν οι Αρμένιοι, εκ των οποίων ο δικηγόρος Μ. Κεβορκιάν- χαρισματικός λογοτέχνης, στενός φίλος και θαυμαστής του Τουμανιάν. Ο Βαρτκές Αχαρονιάν ήταν υπεύθυνος της αρμενικής ύλης κατά την χρονική περίοδο 1918 – 1919. Ο Κεβορκιάν είχε συγκρατήσει στην μνήμη του ότι, στις 19 Φεβρουαρίου 1919, συμπληρωνόταν  η 50η επέτειος των γενεθλίων του Τουμανιάν. Πρότεινε λοιπόν, το φύλλο της 20ης Φεβρουαρίου 1919 να αφιερωθεί εξ’ ολοκλήρου στον σημαντικό – διαχρονικό λογοτέχνη της Αρμενίας.

Η πρότασή του έγινε αμέσως δεκτή, αποφασίστηκε δε, η σύνταξη των κειμένων να διεκπεραιωθεί από τρείς εκ των εργαζομένων: τον ίδιο τον Μ. Κεβορκιάν, τον Ρώσο ποιητή Σεργκέϊ Γκοροντέτσκο και τον Βαρτκές Αχαρονιάν. Όλοι εργάσθηκαν με μεγάλη ευχαρίστηση και ενθουσιασμό.

Αποφάσισαν να μην ανακοινώσουν σε κανέναν το σχέδιό τους, εκτός φυσικά από τους εργαζομένους στην εφημερίδα, ώστε να κάνουν μία ευχάριστη έκπληξη στον Τουμανιάν. Βεβαίως, θα ήταν ο πρώτος στον οποίον θα κοινοποιούσαν το αφιέρωμά τους υπό τον τίτλο: «Τα γενέθλιά του». Στην Τιφλίδα, οι ημερήσιες εφημερίδες τυπώνονταν το προηγούμενο βράδυ. Ο Βαρτκές Αχαρονιάν αφηγείται:

«Στις 19 Φεβρουαρίου 1919, περίμενα μέχρι τα μεσάνυχτα στο τυπογραφείο της εφημερίδας «Ο Λόγος του Καυκάσου» έως ότου τυπωθεί το πρώτο φύλλο της επομένης ημέρας. Το πήρα και βιάστηκα να πάω στο σπίτι του Τουμανιάν. Έφθασα περασμένα μεσάνυχτα. Από τα παράθυρα του γραφείου του φαινόταν φως. Λοιπόν, σκέφθηκα ότι δεν κοιμούνται. Χτύπησα την πόρτα και μπήκα μέσα. Εκείνη η νύχτα, ήταν από τις σπάνιες που στο σπίτι δεν υπήρχαν επισκέπτες. Ο Τουμανιάν, έχοντας συγκεντρώσει γύρω του την οικογένειά του, διάβαζε γι’ αυτούς όταν μπήκα στο δωμάτιο και άφησα επάνω στο τραπέζι το φύλλο της εφημερίδας.

-Τι είναι αυτό; με ερώτησε

-Είναι το αφιερωματικό φύλλο της εφημερίδας προς τιμήν σας, με αφορμή την συμπλήρωση της 50ης επετείου των γενεθλίων σας.

-Εγώ, δεν θυμάμαι τις επετείους των γενεθλίων μου. Πως τις θυμάστε εσείς; Καλώς, διάβασέ μου να ακούσω τι έχεις γράψει εσύ.

Του διάβασα το άρθρο μου στο οποίο μνημόνευα αρκετές από τις συνήθειες του πολυαγαπημένου μας λογοτέχνη όπως το περίεργο ντύσιμό του μέσα στο σπίτι, τα χρώματα των επίπλων του σπιτιού, τα ξενόγλωσσα βιβλία και άλλα.

-Δηλαδή, εσύ έρχεσαι εδώ, ακούς τα πάντα, περιεργάζεσαι και παρατηρείς τα πάντα, τα αποτυπώνεις στο μυαλό σου και μετά τα δημοσιεύεις για να με ρεζιλέψεις, ε; Να μην ξαναπατήσεις το πόδι σου σ’ αυτό το σπίτι! Με απείλησε χαριτολογώντας και μετά πρόσθεσε:

-Καλώς, αυτή την φορά το δέχομαι, αλλά δεν θα το επαναλάβεις!!. Και τώρα, έλα να φιλήσω το μέτωπό σου!!. Διάβασέ μου να ακούσω τι άλλο υπάρχει στο φύλλο.

Πιο πολύ απ’ όλα, του άρεσε η μετάφραση ενός ποιήματος στα ρωσικά της Αρμενουή Ντικρανιάν, το οποίο ήταν αφιερωμένο στον Τουμανιάν.

Τελικώς, του διάβασα απ’ άκρου εις άκρον όλα τα κείμενα του συγκεκριμένου φύλλου. Ο Τουμανιάν ήταν εμφανώς συγκινημένος από τον θαυμασμό, την αγάπη, την με φροντίδα διατυπωμένων θερμών εκφράσεων των κειμένων, οι οποίες ξεχύθηκαν στις σελίδες του αφιερωματικού φύλλου από όλους ανεξαιρέτως τους συμμετέχοντες. Με την ίδια φροντίδα, όπως οι Αρμένιοι, εργάσθηκαν Ρώσοι, Γεωργιανοί και Τάταροι συντάκτες.

Ο Βαρτκές Αχαρονιάν συνεχίζει την αφήγησή του λέγοντας:

«Κανείς από εμάς, δεν είχε προβλέψει, δεν θα μπορούσε να προβλέψει εκείνο  το οποίο ακολούθησε κατά την διάρκεια των επομένων εβδομάδων. Το αφιερωματικό φύλλο της εφημερίδας «Ο Λόγος του Καυκάσου», ήταν η σπίθα η οποία πυροδότησε έναν παλλαϊκό ενθουσιασμό.

Δεν πέρασαν πολλές ημέρες και όλοι οι αρμενικοί πολιτιστικοί σύλλογοι και σωματεία κινητοποιήθηκαν. Ο σύλλογος αρμενίων συγγραφέων, ο αρμενικός εκδοτικός σύλλογος, ο αρμενικός θεατρικός σύλλογος, η ένωση αρμενίων διδασκάλων, τα σχολεία Νερσεσιάν, Χοβνανιάν, Καγιανιάν κ.α., το ένα μετά το άλλο άρχισαν να διοργανώνουν επετειακές εκδηλώσεις προς τιμήν του Τουμανιάν. Κανένας σύλλογος δεν επιθυμούσε να υπολείπεται του άλλου. Κάθε ένας φορέας πραγματοποιούσε ξεχωριστή εκδήλωση προσπαθώντας μάλιστα να εξασφαλίσει και την παρουσία του πολυαγαπημένου μας ποιητή.

Ίσως αυτή ήταν η αιτία της διοργάνωσης τόσων πολλών εκδηλώσεων, αντί να γίνει μία κεντρική εκ μέρους όλων των φορέων. Στην πραγματικότητα, όλες αυτές οι μεμονωμένες εκδηλώσεις, ήταν και δεν ήταν επετειακές.

Δεν ήταν, διότι απλώς δεν είχαν προγραμματισθεί σωστά από μία προπαρασκευαστική ομάδα. Από την άλλη, μπορεί να πει κανείς ότι ήταν επετειακές διότι αφορούσε την 50η επέτειο της γέννησης του πιο δημοφιλούς, αξιαγάπητου λογοτέχνη, κατά συνέπεια συνδεδεμένη με την παρουσίαση και αξιολόγηση του συνόλου του έργου του. Στον Καύκασο, έως τότε, ουδέποτε και για κανέναν άλλο λογοτέχνη δεν είχε πραγματοποιηθεί τέτοιου είδους και τέτοιας έκτασης έκφραση αγάπης, θαυμασμού και εκτίμησης εκ μέρους του κόσμου, όσο για τον Τουμανιάν.

Αρχής γενομένης της 20ης Φεβρουαρίου 1919 και για συνεχείς 5-6 εβδομάδες, οι κάτοικοι της Τιφλίδας έζησαν με το πνεύμα του Τουμανιάν. Σχεδόν δεν υπήρξε ημέρα κατά την οποία να μην πραγματοποιούνταν εκδηλώσεις  μικρής ή μεγάλης έκτασης προς τιμήν του.

Ομοίως κινητοποιήθηκαν και οι Γεωργιανοί, οι οποίοι με μία εξαιρετική εκδήλωση τίμησαν τον εθνικό μας ποιητή.

Οι εκδηλώσεις ολοκληρώθηκαν με ένα επίσημο συμπόσιο, όπου είχαν συγκεντρωθεί Αρμένιοι, Γεωργιανοί, Ρώσοι και Τάταροι συγγραφείς και πνευματικοί παράγοντες. Ιδιαιτέρως ενθουσιασμένοι ήταν οι Γεωργιανοί, εκ των οποίων μία ομάδα νέων συγγραφέων όπως οι Ταμπίτσε, Γκρισασβίλι, Ογκανεζασβίλι, Λιονίτζε και άλλοι, ήταν γητευμένοι από τον Τουμανιάν έχοντάς τον περικυκλώσει.
Εκείνες τις ημέρες, δεν θα μπορούσε να περάσει από την σκέψη κανενός, ότι τέσσερα χρόνια αργότερα ο Τουμανιάν θα σιωπούσε για πάντα, στα 54 μόλις χρόνια του.
Και εφ’ όσον αυτό ήταν το μοιραίο, καλώς η 50η επέτειος από την γέννησή του αγαπημένου ποιητή μετετράπη σε μία αυθόρμητη και ενθουσιώδη πνευματική επέτειο».

Πηγή: «Ζαμανάγκ» Ανούς Τρβαντς – «Αζάτ Ορ», φύλλο 01/03/2023.

Tweet

Share