|
Σαρκίς Αγαμπατιάν
Μάιος- Ιούλιος 2018, τεύχος 97
Στις 21 Σεπτεμβρίου 2018, στην επέτειο της ανεξαρτησίας της 3ης Δημοκρατίας της Αρμενίας, η αρμενική τέχνη και ο πολιτισμός θα φιλοξενηθούν για πρώτη φορά σε ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα μουσεία του κόσμου, το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης. Το περίφημο αυτό μουσείο που περιλαμβάνει μόνιμες συλλογές Ελληνορωμαϊκής, Μεσαιωνικής, Αιγυπτιακής, Ισλαμικής, Ασιατικής και σύγχρονης τέχνης. θα ανοίξει τις πύλες του στην έκθεση Armenia!, την πρώτη επί αμερικανικού εδάφους, όπου θα παρουσιαστούν όλες οι μορφές της μεσαιωνικής αρμενικής τέχνης, μαζί με ένα θησαυρό από εξαιρετικά έργα του αρμενικού πολιτισμού από όλο τον κόσμο. Η έκθεση αυτή θα προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία στους επισκέπτες να ανακαλύψουν τον αρχαίο πολιτισμό και την πλούσια πολιτιστική παράδοση της Αρμενίας.
Από τα διασημότερα σύγχρονα μουσεία του πλανήτη, με πάνω από επτά εκατομμύρια επισκέπτες τον χρόνο, το μουσείο οφείλει την ίδρυσή του σε ιδιωτική πρωτοβουλία, από μια ομάδα ανθρώπων που το 1870 θέλησαν να δημιουργήσουν ένα ινστιτούτο τέχνης, αντίστοιχο με τα ευρωπαϊκά. Οι συλλογές του περιλαμβάνουν πάνω από δύο εκατομμύρια έργα τέχνης από όλους τους πολιτισμούς και όλες τις χρονικές περιόδους της γης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ενότητα με τα ελληνικά και ρωμαϊκά εκθέματα, καθώς και αυτή με τα μουσικά όργανα. Στην αίθουσα Ευρωπαϊκής ζωγραφικής υπάρχουν περισσότεροι από 2.500 πίνακες Ευρωπαίων ζωγράφων, όπως επίσης και στην αίθουσα Αμερικανικής τέχνης όπου εκτίθεται ο πίνακας του Τζωρτζ Ουάσιγκτον, γλυπτά και διακοσμητικά από την εποχή της αποικιοκρατίας και πλήθος σημαντικών έργων.
Με συνολικά 1.500 εργαζομένους, ετήσια έξοδα πάνω από 300 εκατ. δολάρια και προικοδότηση, κατά το αμερικανικό σύστημα, περί τα 3 δισ. δολάρια σύμφωνα με τους New York Times το μουσείο είναι κάτι περισσότερο από ένα εντυπωσιακό, γιγαντιαίο αξιοθέατο της Νέας Υόρκης. Οι εκθέσεις του μουσείου «Οι θησαυροί του Τουταγχαμών» και «Μόνα Λίζα» καθώς και η πιο πρόσφατη «Η Κίνα μέσω του γυαλιού», το 2015, προσέλκυσαν πάνω από ένα εκατομμύριο επισκέπτες.
Η έκθεση Armenia!, στην κεντρική αίθουσα του πρώτου ορόφου του μουσείου, είναι καρπός μιας προσπάθειας τεσσάρων χρόνων σχεδιασμού, πολυάριθμων ταξιδιών και σχολαστικής προετοιμασίας της Έλεν Έβανς, η οποία έγραψε τη διδακτορική της διατριβή για τα μεσαιωνικά χειρόγραφα του Αρμενικού Βασιλείου της Κιλικίας και έκτοτε αφιέρωσε τον περισσότερο χρόνο και τις προσπάθειές της για να παρουσιάσει την αρμενική τέχνη στους εκθεσιακούς χώρους του Μητροπολιτικού Μουσείου.
«Είναι μεγάλη χαρά που μπορούμε να παρουσιάσoυμε την Armenia!, με εκθέματα που τόσο γενναιόδωρα μας δάνεισαν μεγάλα αρμενικά ιδρύματα, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να αποδείξουμε την ποιότητα και το εύρος της αρμενικής τέχνης», έγραψε ο Φίλιπ ντε Μοντεμπέλλο, πρώην διευθυντής του Μουσείου, στο βιβλίο του «Ραντεβού με την Τέχνη». «Η παρουσία των Χατσκάρ [σταυρόπετρων] στο Μουσείο προσφέρουν στην Αρμενική Τέχνη μια “θέση στον κανόνα [της ιστορίας της τέχνης]”, Φιλοδοξία μας είναι να ενθαρρύνουμε την Armenia! ώστε να αναγνωρίσει ο καθένας τη θέση της αρμενικής τέχνης στον “κανόνα” της ιστορίας της τέχνης».
Η μοναδική έκθεση μεταφέρει στο κοινό μερικούς από τους πιο χαρακτηριστικούς καλλιτεχνικούς θησαυρούς και εκκλησιαστικά κειμήλια του αρμενικού έθνους, τα περισσότερα από τα οποία δεν έχουν εκτεθεί ποτέ στις Η.Π.Α., συμπεριλαμβανομένων πολύτιμων έργων που ουδέποτε ταξίδεψαν εκτός Αρμενίας. «Αυτή η έκθεση μιλά για τη διατήρηση ενός θαυμαστού πολιτισμού από τον λαό της Αρμενίας. Θα ήθελα να προσθέσω ότι θα προσφέρει στους μη-Αρμένιους ένα επίπεδο συνειδητοποίησης του αρμενικού πολιτισμού και των ξεχωριστών τρόπων αλληλεπίδρασής του σε άλλους πολιτισμούς των γύρω περιοχών», σημειώνει ο Γκρίφιθ Μαν, από τους βασικούς συντελεστές της έκθεσης.
Ανάμεσα στα έργα που πρόκειται να εκτεθούν, υπάρχουν περίτεχνες λειψανοθήκες και διακοσμητικά από την Αγία Έδρα του Ετσμιατζίν που αντιπροσωπεύουν τη μοναδική χριστιανική πίστη των Αρμενίων, καθώς και ο Αληθινός Σταυρός του Ασότ Β΄, η λειψανοθήκη του Τιμίου Σταυρού του Χοτακεράτς και η λειψανοθήκη της Αγίας Λόγχης. Επίσης, μια περίτεχνη κεντημένη απεικόνιση του «οράματος της καθόδου του μονογενούς Ιησού Χριστού στον μεγάλο καθεδρικό ναό του Ετσμιατζίν παρουσία του Αγίου Γρηγορίου του Φωτιστή και του Βασιλιά Τιριδάτη». Οι εικόνες αντιπροσωπεύουν τη μοναδική παράδοση του εκχριστιανισμού των Αρμενίων στις αρχές του 4ου αιώνα, του πρώτου χριστιανικού έθνους στον κόσμο. Το πλούσιο ύφασμα παραπέμπει στην έκταση του πλούτου που απέκτησαν οι Αρμένιοι έμποροι στη Νέα Τζούλφα και την Κωνσταντινούπολη ανά τους αιώνες, καθώς κυριαρχούσαν στους εμπορικούς δρόμους που εκτείνονταν από την Κίνα μέχρι την Αγγλία, από τη Ρωσία μέχρι την Ινδία, φτάνοντας ακόμη μακρύτερα ως την Αμερική.
Ο ρόλος του Αρμενικού Βασιλείου της Κιλικίας ή Μικρής Αρμενίας, ως του σημαντικότερου δυτικού άκρου των αρμενικών εμπορικών δρόμων στην Ανατολή, μέχρι την πτώση του τον 14ο αιώνα θα είναι ένα από τα σημαντικότερα θέματα της έκθεσης. Τα χειρόγραφα από το Μαντεναταράν, από τα πρώτα δείγματα αρμενικών χειρογράφων που επεξεργάζονται κείμενα από τη Νέα Τζούλφα, θα βοηθήσουν να ανιχνεύσουμε την επέκταση των Αρμενίων από την πατρίδα τους δυτικά προς την Κιλικία και πέρα προς την Κριμαία και την Ιταλία, κατόπιν στην Μεγάλη Αρμενία και ανατολικά στους Αρμένιους στη Νέα Τζούλφα, το αρμενικό τμήμα του Ισπαχάν που ξεκίνησε την εποχή του Σάχη Αμπάς. «Με ενδιαφέρουν πολύ οι ανταλλαγές και οι διασταυρώσεις των πολιτισμών», δήλωσε η Έβανς. «Έχοντας μελετήσει τη βυζαντινή τέχνη, πιστεύω ότι η Αρμενία έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα. Η Αρμενία είναι εκεί από όπου ξεκίνησε ο Δρόμος του Μεταξιού αν ερχόσασταν από τη Δύση ή τελείωνε εκεί αν ερχόσασταν από την Ανατολή. Θεωρώ ότι αυτός πολιτισμός πρέπει να μελετηθεί περισσότερο σε βάθος, ώστε να μπορεί να εκτιμηθεί ευρύτερα».
Η εξαιρετική αρχιτεκτονική παράδοση της Αρμενίας θα αποτελέσει επίσης ένα μεγάλο μέρος της έκθεσης με διάφορα έργα και εντυπωσιακά ανάγλυφα και χατσκάρ δανεισμένα από το Μουσείο Ιστορίας της Αρμενίας. Το τελευταίο έχει δανείσει επίσης ένα θησαυρό με κοσμήματα από το Ντβιν που θα εισάγουν τη σημασία των Αρμενίων ως κυρίαρχης δύναμης στις εμπορικές οδούς από τα ανατολικά προς τα δυτικά.
Στόχος της έκθεσης είναι να μεταδώσει την ιστορικά ευρεία εμβέλεια και επίδραση της αρμενικής τέχνης και του πολιτισμού πέρα από τα σύνορα της αρμενικής πατρίδας.
Εντυπωσιακά έργα από την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή περιλαμβάνουν μια σειρά από εξαιρετικά χειρόγραφα από την εποχή της Κιλικίας που δάνεισε η Αδελφότητα του Αγίου Ιακώβου (Ιερουσαλήμ), τα οποία αντανακλούν το μεγαλείο της μεσαιωνικής αρμενικής τέχνης και τη μακραίωνη παρουσία των Αρμενίων στην Ιερουσαλήμ. Ανάμεσά τους έργα του σπουδαίου Αρμένιου καλλιτέχνη Τορός Ροσλίν που δεν έχουν ταξιδέψει ποτέ.
Σημαντικά χειρόγραφα που αντιπροσώπευαν τη μεσαιωνική Αρμενία στην έκθεση του Μητροπολιτικού Μουσείου το 1997, Η δόξα του Βυζαντίου: Τέχνη και Πολιτισμός της Μεσοβυζαντινής εποχής (843-1261), θα δανείσει και πάλι το Μοναστήρι του Αγίου Λαζάρου (Βενετία) στο Μουσείο. Ανάμεσά τους και το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε στα Αρμενικά το 1512! Στην έκθεση Armenia!, συμμετέχουν επίσης το Μουσείο Καλούστ Γκιουλμπενκιάν (Λισαβόνα), το Αρμενικό Μουσείο της Αμερικής, το Μουσείο Άλεξ και Μαρί Μανουκιάν και η Ανατολική Επισκοπή της Αρμενικής Εκκλησίας της Β. Αμερικής.
Για να αναδημιουργηθεί η αίσθηση της πνευματικότητας, η έκθεση θα περιλαμβάνει μια λεπτομερή εικόνα με φωτογραφίες της εκκλησίας στη λίμνη Σεβάν, όπου η Έβανς και ο Μαν παρακολούθησαν εκστασιασμένοι τη λειτουργία της Κυριακής στη διάρκεια μιας επίσκεψής τους στο Γερεβάν, ενώ για την ψυχική ανάταση των επισκεπτών θα παίζονται λειτουργικά άσματα στο χώρο της έκθεσης για να ακούει το κοινό τη μοναδική φύση και ομορφιά της αρμενικής γλώσσας.
Η έκθεση, η οποία θα κλείσει στις 13 Ιανουαρίου 2019 ώστε να συμπεριλάβει τα αρμενικά Χριστούγεννα, θα διαθέτει στους επισκέπτες ένα λεπτομερή κατάλογο των καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, με συναυλίες και πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά και ενήλικες, με τη συνεισφορά και τη συνεργασία της Γενικής Αρμενικής Ένωσης Αγαθοεργίας. Θα διεξαχθεί επίσης ένα ολοήμερο συμπόσιο για τη μεσαιωνική αρμενική τέχνη και τον πολιτισμό και θα υπάρχει μια ιστοσελίδα με ένα διαδραστικό χάρτη των αρμενικών εμπορικών οδών. «Στόχος μας είναι να παρουσιάσουμε μιαν έκθεση για την οποία όλοι οι Αρμένιοι θα είναι υπερήφανοι, καθώς και εκθέματα που θα εισάγουν τη μακρά ιστορία της αρμενικής τέχνης σε μη αρμενικά ακροατήρια», σημείωσε ο Μαν. «Αυτό θα είναι το κλειδί της επιτυχίας»...
Τα στοιχεία για τη συγγραφή του κειμένου αντλήθηκαν από το άρθρο του Daniel Halton «Armenia! Medieval Armenian art takes center stage at the Metropolitan Museum of Art» που δημοσιεύτηκε στο μηνιαίο περιοδικό της Γενικής Αρμενικής Ένωσης Αγαθοεργίας - Μάρτιος 2018), καθώς και από το διαδίκτυο.
|
