Tα ανθρώπινα δικαιώματα στο Αζερμπαϊτζάν |
Ταλίν Μαρντικιάν Μετά την καταδίκη της 18ης Σεπτεμβρίου 2014 από τη συντριπτική πλειοψηφία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την καταπάτιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις συλλήψεις των πολιτικών ακτιβιστών και τα αιτήματα της Διεθνούς Αμνηστίας για αποφυλάκιση των πολιτικών κρατουμένων, ένα ακόμα καμπανάκι χτύπησε για το Αζερμπαϊτζάν. Η Νορβηγική Επιτροπή του Ελσίνκι απένειμε το Βραβείο Ελευθερίας «Αντρέι Ζαχάρωφ» στους πολιτικούς κρατουμένους του Αζερμπαϊτζάν, για το αξιοθαύμαστο θάρρος και την προσπάθειά τους για την προώθηση των δημοκρατικών αξιών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα τους. «Το Αζερμπαϊτζάν είναι μια ευρωπαϊκή χώρα που οδεύει προς τη δικτατορία» ανέφερε ο Γενικός Γραμματέας της Επιτροπής, Μπιόρν Ένγκεσλαντ. Οι αρχές του Αζερμπαϊτζάν για χρόνια φιμώνουν βάναυσα τους επικριτές τους, κατηγορώντας τους με πλαστές και κατασκευασμένες κατηγορίες και στη συνέχεια καταδικάζοντάς τους σε μακροχρόνια φυλάκιση. Ακτιβιστές υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έχοντας ως κριτήριο τις οδηγίες του Συμβουλίου της Ευρώπης, εντόπισαν 98 πολιτικούς κρατουμένους στη χώρα. Μεταξύ αυτών, δημοσιογράφοι και μπλόγκερς, υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δικηγόροι, ακτιβιστές της νεολαίας, θρησκευτικοί λειτουργοί και πολλές άλλες αντιπολιτευόμενες φωνές. Η κατάσταση αυτή για το καθεστώς του Αλίεφ δεν είναι πρωτόγνωρη... Ο οργανισμός Freedom House, που από το 1941 προασπίζεται την ελευθερία σε παγκόσμιο επίπεδο και δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες του κόσμου να ασκήσουν τα θεμελιώδη δικαιώματά τους, στην ετήσια έκδοση του «Freedom in the World» (Ελευθερία στον Κόσμο) τοποθετεί το Αζερμπαϊτζάν ένα βήμα πριν τη δικτατορία, βαθμολογώντας σε κλίμακα από το 1 έως το 7 (όπου το 7 αναφέρεται σε μηδενικές ελευθερίες), τις πολιτικές ελευθερίες και τα δικαιώματα του λαού με 6. Αντίστοιχος είναι και ο βαθμός που αναφέρεται στις ελευθερίες του τύπου και του ίντερνετ. Συνεπώς, κατατάσσει το Αζερμπαϊτζάν ως «Not Free», δηλαδή ως ένα μη ελεύθερο κράτος. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και μια ακόμα έκθεση του οργανισμού, σχετικά με το επίπεδο διαφθοράς σε πρώην κομμουνιστικά κράτη, όπου σ' αυτή βαθμολογεί με την ίδια κλίμακα το Αζερμπαϊτζάν με 6,75 στα 7! Η διαφθορά και η ατιμωρησία είναι διάχυτη και στα σώματα ασφαλείας, τη στιγμή που η τροχαία είναι διαβόητη για την απαίτηση δωροδοκιών. Η δωροδοκία και η εκβίαση αποτελούν κοινές πρακτικές μεταξύ των αστυνομικών, σύμφωνα με την έκθεση για τα ανθρώπινα δικαιώματα το 2013. Σχεδόν το ήμισυ των ερωτηθέντων νοικοκυριών στο «Βαρόμετρο Παγκόσμιας Διαφθοράς» το 2013 θεωρούσαν την αστυνομία ως εξαιρετικά διεφθαρμένη. Τα επίπεδα διαφθοράς και συγκάλυψης έρχονται να επιβεβαιωθούν με την πρόσφατη περιπέτεια της ακριβίστριας Λέιλα Γιούνους.
Η υπόθεση «Λέιλα Γιούνους»
Η Λέιλα Γιούνους είναι Αζέρα ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα και διευθύντρια του οργανισμού ανθρωπίνων δικαιωμάτων «Ινστιτούτο για την Ειρήνη και τη Δημοκρατία». Στις 30 Ιουλίου 2014, κατά τη μετάβασή της για μια προγραμματισμένη συνέντευξη τύπου, άντρες με πολιτικά σταμάτησαν το αυτοκίνητό της και την υποχρέωσαν να αλλάξει πορεία. Αγνοούνταν για κάμποσες ώρες, μέχρι τη στιγμή που ο σύζυγός της έλαβε τηλεφώνημα από το γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα, απ' όπου τον ενημέρωσαν ότι η σύζυγός του βρισκόταν υπό κράτηση με τις κατηγορίες της προδοσίας (χωρίς όμως να επεξηγηθεί ο λόγος), φοροδιαφυγής, απάτης και κατάχρησης εξουσίας. Πέντε ημέρες μετά συνελήφθη και ο σύζυγός της, ο ιστορικός και ακτιβιστής Αρίφ Γιούνους, ο οποίος αντιμετωπίζει παρόμοιες κατηγορίες με τη σύζυγό του. Η Λέιλα Γιούνους συνεργαζόταν και με τον ανεξάρτητο Αζέρο δημοσιογράφο Ραούφ Μιργκαντίροβ, ο οποίος είναι προφυλακισμένος από τον περασμένο Απρίλιο με την κατηγορία ότι είναι κατάσκοπος της Αρμενίας. Η Γιούνους και ο Μιργκαντίροβ συνεργάζονταν με αντίστοιχες ΜΚΟ της Αρμενίας σε κοινά προγράμματα, με στόχο τη συμφιλίωση των δύο κρατών. Εκτός από την ακτιβιστική της δράση, η Γιούνους είναι γνωστή και για τη σφοδρή κριτική που ασκεί στην κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν. Μάλιστα, πέντε μόλις μέρες πριν τη σύλληψή της είχε οργανώσει συνέντευξη τύπου, κατά την οποία παρακινούσε τη διεθνή κοινότητα να μποϋκοτάρει τους πρώτους Ευρωπαϊκούς Αγώνες, οι οποίοι θα πραγματοποιηθούν τον Ιούνιο του 2015 στο Μπακού, λόγω της δεινής κατάστασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Αζερμπαϊτζάν. Οι δικηγόροι της Γιούνους καταγγέλλουν περιστατικά στα οποία οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι δεν τους επέτρεψαν να συνομιλήσουν με την πελάτισσά τους, ούτε καν τηλεφωνικώς. Επιπλέον καταγγέλουν τις άθλιες συνθήκες κράτησής της. Η 59χρονη ακτιβίστρια πάσχει από διαβήτη και αντιμετωπίζει προβλήματα με το νεφρό της, ωστόσο δεν της επιτρέπουν να λαμβάνει την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Στη λίστα με τις βαρβαρότητες προστίθενται και οι κατηγορίες της ίδιας της Γιούνους για τον ξυλοδαρμό της από δεσμοφύλακα, όσο και από συγκρατούμενή της. Φυσικά ούτε οι εκκλήσεις της για βοήθεια, ούτε η αίτησή της για αλλαγή κελιού εισακούονται... Για την ακρίβεια, μετά από κάποιον ξυλοδαρμό, ενώ χτυπούσε δυνατά την πόρτα του κελιού φωνάζοντας για βοήθεια, της έγινε επίπληξη και της απαγορεύτηκε η χρήση τηλεφώνου για έναν μήνα. Πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι η προφυλάκισή της παρατάθηκε έως τα τέλη Φεβρουαρίου 2015. Δύο μήνες μετά τη φυλάκιση των γονιών της, η κόρη των Γιούνους, Ντινάρα Γιούνους έκανε έκκληση στους Παρατηρητές του ΟΑΣΕ, στην Ετήσια Συνάντηση Εφαρμογής της Ανθρώπινης Διάστασης. Αφού περιέγραψε λεπτομερώς τις καταστάσεις και τα βασανιστήρια που υπόκεινται οι γονείς της στις φυλακές τόνισε τα εξής: «Αξιότιμοι κύριοι, όταν θα διεξάγετε σιωπηλή διπλωματία, παρακαλώ να θυμάστε τους πολλούς κρατούμενους συνείδησης, που σκοτώθηκαν ή υποβλήθηκαν σε βασανιστήρια στις φυλακές του Αζερμπαϊτζάν, θυμηθείτε τους πολλούς δημοσιογράφους, τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανθρώπους της ηλικίας μου που έχουν καταστραφεί επειδή πίστεψαν στην ελευθερία της σκέψης και στην ελευθερία του λόγου. Παρακαλώ να θυμάστε τη μαμά μου, Ιππότη του Γαλλικού Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής, να θυμάστε τον μπαμπά μου, ειρηνοποιό και συγγραφέα. Να θυμάστε εμένα, που η οικογένειά μου καταστρέφεται στη φυλακή από τα βασανιστήρια. Αυτοί είναι οι αγαπημένοι μου, οι οποίοι αφιέρωσαν τη ζωή τους στον αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα.» Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς, την ημέρα της απονομής του Βραβείου Ζαχάρωφ για την ελευθερία της σκέψης στον Κονγκολέζο γιατρό Ντένις Μακουέγκε, έκανε αναφορά και στην Λέιλα Γιούνους αναφέροντας τα εξής: «Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλεί το καθεστώς του Αζερμπαϊτζάν να απελευθερώσει χωρίς καθυστέρηση αυτή την αθώα γυναίκα, της οποίας η υγεία επιδεινώνεται κάθε μέρα. Έχουμε προσπαθήσει να στείλουμε κοινοβουλευτική αντιπροσωπεία στο Αζερμπαϊτζάν για να επισκεφθεί την κα Γιούνους στη φυλακή, αλλά μέχρι στιγμής χωρίς επιτυχία. Είναι απαράδεκτο το γεγονός ότι οι αρχές του Αζερμπαϊτζάν συνεχίζουν να στερούν την πρόσβαση στην κα Γιούνους.» Δυστυχώς όμως, όπως προαναφέρθηκε, η λίστα με τους πολιτικούς κρατούμενους δεν τελειώνει στο ζεύγος Γιούνους. Υπάρχουν 96 ακόμα πολιτικοί κρατούμενοι στο Αζερμπαϊτζάν,Όπως ο 36χρονος Ανάρ Μαμμαντλί, υπεύθυνος της πιο αξιόπιστης οργάνωσης για την παρακολούθηση της εκλογικής διαδικασίας στη χώρα, ο 30χρονος νομικός Ρασούλ Τζαφάροφ, ο οποίος συνελήφθη τον Αύγουστο, για την ενεργή εμπλοκή του στην καταπολέμηση των κυβερνητικών νομικών επιθέσεων προς τους δημοσιογράφους κι ο δικηγόρος Ιντιγκάμ Αλίεφ, ο οποίος άσκησε επιτυχώς πολλές υποθέσεις κατά του Αζερμπαϊτζάν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Στη φυλακή η αντιπολίτευση
Πρόσφατα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο αποτελεί τμήμα του Συμβουλίου της Ευρώπης, επιβεβαίωσε προηγούμενη απόφασή του, με την οποία κρίνει ότι η σύλληψη και κράτηση του Ιλγκάρ Μαμμάντοβ, ενός πολύ γνωστού πολιτικού της αντιπολίτευσης του Αζερμπαϊτζάν, παραβιάζει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η απόφαση ήταν σαφής. Το δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι: «ο πραγματικός σκοπός της κράτησής του ήταν η προσπάθεια της κυβέρνησης να φιμώσει και να τιμωρήσει τον Μαμμάντοβ, επειδή την επέκρινε και δημοσίευσε πληροφορίες που η ίδια προσπαθούσε να κρύψει». Μέχρι στιγμής ο Μαμμάντοβ παραμένει ακόμη φυλακισμένος. Τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Αζερμπαϊτζάν είναι σε κρίση εδώ και πολλά χρόνια, αλλά οι αρχές δεν έχουν ακόμη αντιμετωπίσει ισχυρές αντιδράσεις από τον έξω κόσμο. Το Αζερμπαϊτζάν είναι μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης από το 2001. Μία από τις πολλές προϋποθέσεις που είχαν τεθεί τότε για την ένταξή του, ήταν ότι όφειλε να αποφυλακίσει τους πολιτικούς κρατούμενους. Σχεδόν 14 χρόνια μετά, το Αζερμπαϊτζάν ανέλαβε την Προεδρία της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης και παρόλα αυτά εξακολουθεί να διώκει τους αντιπάλους του πιο επιθετικά από ποτέ. Απόδειξη, λίγες μόλις εβδομάδες μετά την ανάληψη της εξάμηνης Προεδρίας τον Μάιο του 2014, το Αζερμπαϊτζάν άρχισε ένα νέο κύμα δίωξης των ακτιβιστών. Αυτό το «κύμα» ξεσπά κυρίως σε υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που έχουν εργαστεί σκληρά με το Συμβούλιο της Ευρώπης, για την αναγνώριση και την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων του Αζερμπαϊτζάν. Όσο υπάρχουν όμως τέτοιες θαρραλέες φωνές στο Αζερμπαϊτζάν, υπάρχει κι η ελπίδα ότι το αύριο θα είναι καλύτερο... |