|
 Η 1η και 2η ομάδα Αρμενίων προσκόπων στο Δουργούτι - Φιξ, το 1923, με φόντο την Ακρόπολη. Στο μέσον διακρίνονται ο γενικός αρχηγός Αράμ Γκαϊτζάκ και οι αρχηγοί των ομάδων Μπεντρός Καγιάν και Μανούκ Μανουκιάν.
Νικόλαος Κ. Παραδείσης
Οκτώβριος- Δεκέμβριος 2016, τεύχος 91
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ιστορικό της ίδρυσης και της εξάπλωσης του Αρμενικού Προσκοπισμού στην Κωνσταντινούπολη και στην περιοχή της Μικράς Ασίας. Μάλιστα, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι αυτή προηγήθηκε της ίδρυσης των ελληνικών ομάδων. Σύμφωνα με πολύτιμες πληροφορίες που αντλήσαμε από βιβλίο αναφερόμενο ειδικά στην αρμενική νεολαία, στις 16 Μαρτίου 1912, στο Αρμενικό Κολλέγιο της Κωνσταντινούπολης, υπό τη διεύθυνση του Οβανές Χιτλιάν, το μάθημα της ημέρας στις τρεις τελευταίες τάξεις του Κολλεγίου ξεκινούσε με ερωτήσεις που αναφέρονταν στο σκοπό και την έννοια του προσκοπισμού ή στα πρόσωπα που πρωτοστάτησαν στην εμφάνιση της προσκοπικής κίνησης. Οι δεκάδες παρόμοιες ερωτήσεις που ο ομιλητής απηύθυνε στους μαθητές έθεταν τη βάση για τη θεμελίωση και την εξάπλωση του προσκοπισμού. Εκτός από τον Χιτλιάν, μεγάλος οραματιστής της ιδέας του προσκοπισμού υπήρξε ο καθηγητής της σωματικής αγωγής του Αμερικανο-αρμενικού Κολλεγίου της Κωνσταντινούπολης, Σαβάρς Κρισιάν, ο οποίος, κατά τη διάρκεια της τριετούς παραμονής του στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να υλοποιήσει το πρόγραμμά του. Με την επιστροφή του στην Κωνσταντινούπολη το 1909, συναντά καθηγητές και διευθυντές κολλεγίων κι από κοινού δημιουργούν το Κίνημα του Αρμενικού Προσκοπισμού.
Ο Κρισιάν, μαζί με τον Χιτλιάν και τον Κρικόρ Αγκοπιάν, βάζουν το θεμέλιο λίθο για τη δημιουργία της πρώτης ομάδας προσκόπων. Στις 23 Μαρτίου 1912, στο Αρμενικό Κολλέγιο του Σκουταρίου, δίνουν την «Υπόσχεση του προσκόπου» τα πρώτα 32 μέλη και υπογράφεται η ιδρυτική χάρτα του Αρμενικού Προσκοπισμού. Το πρώτο ιδρυτικό εκτελεστικό συμβούλιο αποτελείτο από τον πρόεδρο Οβανές Χιτλιάν, τον Σαβάρς Κρισιάν στη θέση του εκτελεστικού γραμματέα, τον αρχιπρόσκοπο Κρικόρ Αγκοπιάν, τους κυρίους Αγκόπ Ουζουνιάν, Κάρλο Σαχινιάν, Λεβόν Ταστζιάν, Μικιρδίτς Μιγκιριάν, Βικτώρ Τεκεγιάν, Νιγκογός Νιγκογοσιάν και τις κυρίες Νιγκογοσιάν, Παρσεχιάν και Σεχρικιάν.
Η εκτελεστική επιτροπή αρχίζει αμέσως τη διάδοση της προσκοπικής ιδέας σε όλα τα αρμενικά σχολεία της Κωνσταντινούπολης, που είναι αρκετά σε αριθμό. Το 1913, 27 ομάδες με χίλιους προσκόπους συμμετέχουν στην εναρκτήρια παρέλαση της Γ΄ Παναρμενικής Αθλητικής Ολυμπιάδας, που οργανώνεται στην Κωνσταντινούπολη υπό την αιγίδα και την παρουσία του Αρμένιου Ορθοδόξου Πατριάρχου Ζαβέν Α΄. Ο κόσμος αποθεώνει με χειροκροτήματα τους αρμενίους προσκόπους. Οι τουρκικές όμως αρχές, ενοχλημένες από την κίνηση αυτή, προσπαθούν στα 1914 να απαγορεύσουν τη λειτουργία των ομάδων.
Τις παραμονές του 1915, οι Τούρκοι αρχίζουν την εκτέλεση του σατανικού τους σχεδίου, την εφαρμογή της Γενοκτονίας σε βάρος του Αρμενικού Έθνους. Μεταξύ των θυμάτων της Γενοκτονίας είναι κι ο ιδρυτής και οραματιστής του Αρμενικού Προσκοπισμού, Σαβάρς Κρισιάν.
Αρμένιοι πρόσκοποι και βαθμοφόροι θυσιάζονται για την υπεράσπιση του Έθνους και, με μεγαλείο που ταιριάζει σε ήρωες, έρχονται αντιμέτωποι με τη θηριωδία των Τούρκων. Από το 1914 έως το 1917, η αρμενική προσκοπική κίνηση βρίσκεται σε κατάσταση διάλυσης.
Στις 28 Μαΐου του 1918 δημιουργείται η πρώτη Δημοκρατία της ανεξάρτητης και ελεύθερης Αρμενίας. Το Νοέμβριο του ιδίου έτους, στην Κωνσταντινούπολη, ο Χιτλιάν μαζί με τον Κρικόρ Αγκοπιάν προσπαθούν να επανιδρύσουν τις προσκοπικές και αθλητικές ομάδες, δίνοντάς τους την επωνυμία «H.M.E.M.» (Αρμενική Αθλητική και Παγκόσμια Προσκοπική Κίνηση). Η Κωνσταντινούπολη γίνεται το επίκεντρο της εξάπλωσης του Αρμενικού Προσκοπισμού, σύντομα όμως δημιουργούνται ομάδες και στη Σμύρνη, στα Άδανα, στη Νταρσού, στην Προύσα, στη Μερσίνη και στο Χατζίν. Στις 13-27 Ιουλίου 1919, ο εκπρόσωπος των Αρμενίων Κ. Μαδανιάν συμμετέχει στο μνημόσυνο των σφαγιασθέντων προσκόπων Αϊδινίου, που τελείται στην Αγία Αικατερίνη Σμύρνης, και εξαίρει τη θυσία τους. Στις 20 Ιουλίου 1920, μια αντιπροσωπεία αρμενίων βαθμοφόρων από την Κωνσταντινούπολη, με επικεφαλής τον αρχηγό Βαχάν-Τσεράζ και τον ιερέα Ντικράν Χογιάν, ξεκινούν για την Αρμενία, συγκεκριμένα για την πρωτεύουσα Γερεβάν, για να βάλουν το θεμέλιο λίθο του Αρμενικού Προσκοπισμού στην πατρίδα. Ο προσκοπισμός στην Αρμενία παραμένει έως το 1922, όταν η Αρμενία εισχωρεί στη Σοβιετική Ένωση.
Μετά τη μικρασιατική καταστροφή του 1922, και με την αρχή της δημιουργίας της Αρμενικής Διασποράς, η «H.M.E.Μ.» εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο. Οι πρώτες ομάδες της διασποράς ιδρύονται στην Αθήνα το 1923, στον Πειραιά και στη Νίκαια το 1924, στη Θεσσαλονίκη το 1928, στη συνέχεια στις Σέρρες, στη Δράμα, στην Καβάλα, στο Ρέθυμνο, στην Κέρκυρα, στην Κομοτηνή και στη Λάρισα. Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι το 1920, στην Αλεξανδρούπολη (Δεδέ - Αγάτς), υπήρχαν 30 αρμένιοι πρόσκοποι ενταγμένοι σε ελληνικές ομάδες .
Από το 1924 αρχίζουν να ιδρύονται ομάδες στην Ασία, στην Ευρώπη, έως και την Αμερική, που αριθμούν συνολικά 25.000 μέλη. Το 1928, με προσωπική παρέμβαση του ιδρυτή του Παγκόσμιου Προσκοπισμού Λόρδου Μπέιντεν Πάουελ, αναγνωρίζεται από την παγκόσμια αδελφότητα ο Αρμενικός Προσκοπισμός -σώμα εξόριστο μέχρι τότε- ως κανονικό πλέον μέλος, με την ονομασία «ΧΑΪ-ΑΡΗ». Για πρώτη φορά στην Παγκόσμια Προσκοπική Κίνηση αναγνωρίζεται ένα σώμα χωρίς να ανήκει σε ανεξάρτητο κράτος μέλος του Ο.Η.Ε.
Οι τούρκοι πρόσκοποι δημιούργησαν επανειλημμένως προβλήματα με στόχο την απομάκρυνση του Αρμενικού Προσκοπικού Σώματος, πράγμα που δεν πέτυχαν. Το «ΧΑΪ-ΑΡΗ», που γεννήθηκε από τα σπλάχνα του «H.M.E.Μ.» παρέμεινε, με έδρα το Παρίσι, το μοναδικό αναγνωρισμένο Αρμενικό Προσκοπικό Σώμα, και με τη βοήθεια της «H.M.E.Μ.» ιδρύει το 1977 την «H.A.S.K.» (Αρμενική Εθνική Προσκοπική Κίνηση), η οποία υπάγεται στην Ανεξάρτητη Δημοκρατία της Αρμενίας και αριθμεί 4.000 προσκόπους στην αρμενική μόνο επικράτεια, παγκοσμίως δε φτάνει τα 25.000 μέλη. Στις 17 Απριλίου του 1997, η Παγκόσμια Προσκοπική Οργάνωση αναγνώρισε επισήμως τη «H.A.S.K.» ως το μοναδικό προσκοπικό σώμα της Αρμενίας, παύοντας ταυτόχρονα τη λειτουργία του «ΧΑΪ-ΑΡΗ» στο Παρίσι.
Οι πρόσκοποι της «H.M.E.Μ.» της διασποράς συνεργάστηκαν με την «H.A.S.K.» της οποίας και αυτοί θα φέρουν σύντομα την ονομασία.
Η αλήθεια είναι ότι από το 1922 έως το 1997, επί 75 δηλαδή ολόκληρα χρόνια, οι πρόσκοποι της «H.M.E.Μ.», μακριά από την πατρίδα τους, κράτησαν και κρατούν αναμμένη τη φλόγα του Αρμενικού Προσκοπισμού στις διάφορες χώρες των πέντε ηπείρων της υφηλίου, έτσι όπως θα ήθελε ο ιδρυτής του Παγκόσμιου Προσκοπισμού, Λόρδος Μπέιντεν Πάουελ.
*Από το κεφάλαιο «Αρμένιοι» του βιβλίου «Ο προσκοπισμός στις αλησμόνητες πατρίδες 1919-1922», του Νικολάου Κ. Παραδείση. Εκδόσεις Μικρός Ρωμηός, Αθήνα, 2000.
|
