Η επιχείρηση “Μπανκ Οτομάν” οι Αρμένιοι πρόσφυγες στην Αθήνα και ο Ελληνικός Τύπος της εποχής Εκτύπωση E-mail

 

Έρευνα: Μάικ Τσιλιγκιριάν, Οβαννές Γαζαριάν

Κείμενο: Οβαννές Γαζαριάν

 

Τον Αύ­γου­στο του 1896 πραγ­μα­τοποι­ή­θη­κε στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη

μια α­πό τις πρώ­τες ε­πι­χει­ρή­σεις «πο­λι­τι­κής τρο­μο­κρα­τί­ας» πα­γκο­σμί­ως.

Ή­ταν η κα­τά­λη­ψη της Ο­θω­μα­νι­κής Τρά­πε­ζας (Bank Ottoman)

του με­γα­λύ­τε­ρου οι­κο­νο­μι­κού κέ­ντρου της Α­να­το­λι­κής Με­σο­γεί­ου.

 

Η ε­πι­χεί­ρη­ση ορ­γα­νώ­θηκε α­πό την κε­ντρι­κή ε­πι­τρο­πή της Αρ­με­νι­κής Ε­πα­να­στα­τι­κής Ο­μο­σπον­δί­ας -Τα­σνακ­τσου­τιούν και ή­ταν μια μείζων πολι­τι­κή πρά­ξη, που σκο­πό εί­χε να α­να­γκά­σει τις με­γά­λες δυ­νάμεις (Αγ­γλί­α, Ρω­σί­α, Γαλ­λί­α) να πα­ρέμ­βουν δυ­να­μι­κά και να συμβάλ­λουν στην ε­πί­λυ­ση του Αρ­με­νι­κού Ζη­τή­μα­τος, πό­σο μάλ­λον ό­ταν η κα­τά­λη­ψη της τράπε­ζας έ­θε­τε σε κίν­δυ­νο και τα δι­κά τους συμ­φέ­ρο­ντα. Η προ­ε­τοι­μα­σί­α και ο σχε­δια­σμός εί­χε ξε­κι­νή­σει α­πό τις αρ­χές του κα­λο­και­ριού, έ­τσι στις 14 Αυ­γού­στου στις 12 το με­ση­μέ­ρι, μια ο­μά­δα 26 α­γω­νι­στών υ­πό την η­γε­σί­α των Αρ­μέν Κα­ρό, Παπ­κέν Σιου­νί και Χράτ­ς ε­πι­τί­θε­νται στην τρά­πε­ζα. Την ί­δια στιγ­μή σε άλ­λα ση­μεί­α της πό­λης πραγ­μα­το­ποιού­νται ε­πι­θέ­σεις κα­τά στρα­τιω­τι­κών κτι­ρίων και στρα­το­πέ­δων, ε­νώ μέ­λη του κόμ­μα­τος ε­πέδωσαν υ­πό­μνη­μα στις ευ­ρω­πα­ϊ­κές πρεσβεί­ες, με το ο­ποί­ο ζη­τεί­το η ει­σα­γω­γή με­ταρ­ρυθ­μί­σε­ων στην τουρ­κο­κρα­τού­με­νη Αρ­με­νί­α.

Στην α­νταλ­λα­γή πυ­ρο­βο­λι­σμών κα­τά την εί­σο­δο στην τρά­πε­ζα, ο Παπ­κέν Σιου­νί πέ­φτει νε­κρός μαζί με έ­ναν σύ­ντρο­φό του ε­νώ άλ­λοι ο­κτώ τραυ­μα­τί­ζο­νται, πα­ρό­λα αυ­τά ε­πι­τυγ­χά­νε­ται η κα­τά­λη­ψη, η ο­ποί­α διαρ­κεί μέ­χρι το πρω­ί της 15ης Αυγού­στου, ό­ταν ύ­στε­ρα α­πό με­σο­λά­βη­ση των πρέ­σβε­ων των τριών με­γά­λων δυ­νά­με­ων, οι Αρ­μέ­νιοι α­πο­χω­ρούν -έ­χο­ντας α­πο­κρού­σει δύ­ο επι­θέ­σεις των τουρ­κι­κών αρ­χών- α­φή­νο­ντας πί­σω τους 4 νε­κρούς και 5 σο­βα­ρά τραυ­μα­τί­ες, χω­ρίς ό­μως να έ­χουν πει­ρά­ξει κα­νέ­ναν α­πό το προ­σω­πι­κό και χω­ρίς να λεί­πει ού­τε μια λί­ρα α­πό τα χρη­μα­το­κι­βώ­τια. Οι επι­ζώ­ντες κα­τα­λη­ψί­ες α­πε­λά­θη­καν στη Μασ­σα­λί­α, ό­πως εί­χε συμ­φω­νη­θεί με τον εκ­πρό­σω­πο των πρέ­σβε­ων Ρώ­σο Μα­ξί­μοβ.

Α­μέ­σως με­τά, ως αντί­ποι­να, οι Τούρ­κοι ε­ξαπέ­λυ­σαν με­γά­λο κύ­μα σφα­γών ε­να­ντί­ον των Αρμε­νί­ων της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης. Η ταυ­τό­χρο­νη και τα­χύ­τα­τη εμ­φά­νι­ση των σφα­γέ­ων και ο ε­ξο­πλι­σμός τους με τα ο­μοιό­μορ­φα ξύλι­να ρό­πα­λα, ε­πι­βε­βαιώ­νει την ά­πο­ψη ό­τι ό­λα είχαν ορ­γα­νω­θεί α­πό την τουρ­κι­κή κυ­βέρ­νη­ση. Ο α­ντα­ποκρι­τής της ε­φη­με­ρί­δας «Α­κρό­πο­λις», αυ­τό­πτης μάρ­τυς έ­γρα­φε στο φύλ­λο της 26ης Αυ­γού­στου:

«Δεν πρέ­πει να υ­πάρ­χει αμ­φι­βο­λία ό­τι η σφα­γή ε­γέ­νε­το τη ε­πι­νεύ­σει και τη πρω­το­βου­λί­α των αρ­χών. Οι μου­σουλμά­νοι η­γνό­ουν μό­νο την η­μέ­ρα και την ώ­ραν, αλ­λ’ ή­σαν προ­ει­δο­ποι­η­μέ­νοι ό­τι ά­μα ως τε­λε­σθή κί­νη­μα τι αρ­με­νι­κόν θα ε­πιτρα­πή αυ­τοίς να σφά­ξω­σι τους Αρ­με­νί­ους. Τούτο α­πο­δει­κνύ­ε­ται εκ του γε­γο­νό­τος ό­τι, ά­μα ως η­κού­σθη­σαν πυ­ρο­βολι­σμοί, ε­ξήλ­θαν εις τας ο­δούς οι ρο­πα­λο­φό­ροι, χω­ρίς να πα­ρέλ­θη χρο­νι­κόν τι διά­στη­μα προ­ε­τοι­μα­σί­ας ως θα ε­γέ­νε­το ε­άν μη ή­το προ­πα­ρα­σκευα­σμέ­νοι».

Οι σφα­γές ε­πε­κτά­θη­καν και στα πε­ρί­χω­ρα της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης. Η νε­α­ρή Αγγλί­δα Ντο­ρί­να Νηβ, η ο­ποί­α διέ­με­νε στο Κανδή­λι και υ­πήρ­ξε αυ­τό­πτης μάρ­τυς των διωγμών κα­τά των Αρ­με­νί­ων στο πα­ρα­λια­κό αυ­τό προ­ά­στιο, πε­ριέ­γρα­ψε τα γε­γο­νό­τα στο αυ­το­βιο­γρα­φι­κό βι­βλί­ο της «Εί­κο­σι έ­ξι χρόνια στο Βό­σπο­ρο», ως ε­ξής: «Ο­μά­δες μου­σουλ­μά­νων εμ­φα­νί­στηκαν ταυ­τό­χρο­να και οι Αρ­μέ­νιοι σφα­γιά­ζονταν α­πό μια ορ­δή βαζιβου­ζού­κων, ά­γριων αν­θρώ­πων α­πό τη Μι­κρά Α­σία, που ή­ταν σε ε­τοι­μό­τη­τα για μια τέ­τοια πε­ρί­στα­ση. Η τουρ­κι­κή κυ­βέρ­νη­ση εί­χε πλη­ρο­φο­ρη­θεί, μέ­σω του ορ­γα­νω­μένου συ­στή­μα­τος κα­τα­σκό­πων που διέ­θε­τε, ό­τι οι Αρ­μέ­νιοι προ­ε­τοί­μα­ζαν αυ­τό το δρα­στικό εγ­χεί­ρη­μα και μό­λις α­κού­στη­κε η έ­κρη­ξη της πρώ­της βόμ­βας, δό­θη­κε το σύν­θη­μα της χω­ρίς δια­κρί­σεις σφα­γής των Αρ­με­νί­ων. Ε­πι­κε­φαλής των συμ­μο­ριών ή­ταν σο­φτά­δες και α­ξιω­ματι­κοί της α­στυ­νο­μί­ας, ε­νώ οι πα­ρευ­ρι­σκό­με­νοι στρα­τιώ­τες α­πλώς πα­ρα­τη­ρού­σαν και πό­τε-πότε έ­ρι­χναν κά­ποιον πυ­ρο­βο­λι­σμό στον α­έ­ρα…».

Οι σφα­γές της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης υ­πήρ­ξαν α­φορ­μή να εκ­δη­λω­θεί έ­να πραγ­μα­τι­κά με­γά­λο κύ­μα συ­μπά­θειας του Ελ­λη­νι­σμού προς τους Αρ­με­νί­ους. Ο α­νά τον κό­σμο ελλη­νι­κός Τύ­πος πα­ρου­σί­α­σε λε­πτομε­ρώς τα συμ­βά­ντα. Τα δη­μο­σιεύμα­τα, οι πε­ριγρα­φές και οι κα­ταγ­γε­λί­ες ή­ταν πολ­λές.

Η συ­μπα­ρά­στα­ση προς τους διω­κό­με­νους Αρ­με­νί­ους, εί­χε την κο­ρυ­φαί­α έκ­φαν­σή της στο χώ­ρο του μι­κρού και πτω­χού ελ­λα­δι­κού κράτους, Κά­ποια άλ­λα κρά­τη (Ρω­σί­α, Σερ­βί­α, Ρου­μανί­α) αρ­νή­θη­καν να δε­χτούν αρμε­νί­ους πρό­σφυγες.

Σχε­τι­κή ή­ταν η α­κό­λου­θη εί­δη­ση της ε­φη­με­ρί­δας Σκριπ στο φύλ­λο της 6ης Σε­πτεμ­βρί­ου 1896:

«Χθες την πρω­ΐ­αν κα­τέ­πλευ­σε εις Πει­ραιάν αγ­γλι­κόν ε­μπο­ρι­κόν α­τμό­πλοιον, δι’ ου α­φίκο­ντο έ­τε­ροι 59 Αρ­μέ­νιοι, οί­τι­νες α­να­χω­ρή­σα­ντες προ 15 η­με­ρών εκ Κων­στα­ντι­νου­πό­λε­ως ε­πή­γαν εις την Ο­δησ­σόν της Ρω­σί­ας, ό­που τοις α­πα­γο­ρεύ­θη η έ­ξο­δος υ­πό της Ρω­σι­κής κυ­βερνή­σε­ως. Εί­τα εκ­διωχθέ­ντες εξ Ο­δησ­σού κα­τευ­θύνθη­σαν εις Ρου­μα­νί­αν, αλ­λά και ε­κεί την αυ­τήν τύ­χην έ­σχον ως και εν Τουρ­κί­α εξ ης α­να­χω­ρή­σα­ντες προ 3 ημε­ρών έ­φθα­σαν εις Πει­ραιάν εις ε­λε­ει­νήν κα­τά­στα­σην, μη έ­χο­ντες κυ­ριο­λε­κτι­κώς που την κε­φα­λήν κλίναι. Συ­νι­στώ­μεν εις τον κ. α­στυ­νό­μον να φρο­ντί­ση πε­ρί αυ­τών». 

Η ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση δέ­χτη­κε α­νε­πι­φύ­λα­κτα τους αρμε­νί­ους πρό­σφυ­γες, πραγ­μα­το­ποιώ­ντας πο­λι­τι­κή ψυ­χής και ό­χι συμ­φέρο­ντος. Η κυ­βέρ­νη­ση του Θε­ό­δω­ρου Δη­λι­γιάν­νη που μέ­χρι ε­κεί­νη τη στιγ­μή ακολου­θού­σε ά­ψο­γη πο­λι­τι­κή έ­να­ντι της Τουρ­κί­ας, εν­δί­δο­ντας συ­χνά σε α­παι­τή­σεις της ή υ­ποβαθ­μί­ζο­ντας τις προ­ερ­χό­με­νες α­πό αυτήν προ­κλή­σεις, ά­νοι­ξε τα σύ­νο­ρα της χώ­ρας στους δει­νο­πα­θούντες πρό­σφυ­γες, πα­ραβαί­νο­ντας μια α­πό τις βα­σι­κές αρ­χές της πο­λι­τι­κής της.

Δεν ή­ταν μι­κρός ο αριθ­μός των Αρ­με­νί­ων που κα­τέ­φυ­γαν στην Ελ­λά­δα. Σε άρ­θρο του με τί­τλο «Οι σφα­γές της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης» στο α­με­ρι­κα­νι­κό πε­ριο­δι­κό The Nation (Ο­κτώ­βρης 1896), ο εκ­δό­της του Α­θη­να­ϊ­κού «Ε­μπρός» Δη­μή­τριος Κα­λα­πο­θά­κης τους υ­πο­λό­γιζε -υ­περ­βάλ­λο­ντας ί­σως- σε 12.000.

«Δώ­δεκα χι­λιά­δες Αρ­μέ­νιοι πρό­σφυ­γες βρί­σκο­νται ε­δώ και στον Πει­ραιά, με­ρι­κοί σε σπί­τια που έ­χουν ε­νοι­κια­σθεί για αυ­τόν το σκο­πό α­πό την το­πι­κή ε­πι­τρο­πή περί­θαλψης, αλ­λά οι πε­ρισ­σό­τε­ροι έ­χουν στρι­μω­χτεί σε στρα­τιω­τι­κά α­ντί­σκη­να, που έ­χει δια­θέ­σει η Ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση και τα ο­ποία έ­χουν στη­θεί στους α­γρούς του Νέ­ου Φα­λή­ρου». 

Πο­λυά­ριθ­μες ή­ταν οι εκ­δη­λώ­σεις της αλ­λη­λεγ­γύ­ης προς τους δει­νο­πα­θού­ντες Αρ­με­νί­ους - μια από τις ο­ποί­ες ή­ταν εκ μέ­ρους της κο­ρυ­φαί­ας η­θο­ποιού της ε­πο­χής, Ευαγ­γελί­ας Πα­ρα­σκευο­πού­λου. Ο ελλη­νι­κός Τύ­πος πα­ρό­τρυ­νε το κοι­νό να συ­μπα­ρα­στα­θεί στους πρό­σφυ­γες.

Θα πα­ρα­θέ­σου­με με­ρι­κά σύ­ντο­μα α­πο­σπά­σμα­τα α­πό τα πολυ­πλη­θή σχε­τι­κά δη­μο­σιεύ­μα­τα, ση­μειώ­νο­ντας ό­τι η τό­σο συ­χνή α­να­φο­ρά στο θέ­μα α­πο­κτά α­κό­μη με­γα­λύ­τε­ρη α­ξί­α, αν α­να­λο­γι­στού­με ότι οι ε­φη­με­ρί­δες της ε­πο­χής ή­ταν μό­λις τε­τρα­σέ­λι­δες και το ει­δη­σε­ο­γρα­φι­κό τμή­μα δεν ξε­περ­νούσε τις δυό­μι­σι σε­λί­δες. 

«Ε­στί­α», 17 Αυ­γού­στου 1896

Ε­πι­στο­λή Αρ­μέ­νιου

Μί­α α­πά­ντησις

Ε­λά­βο­μεν παρ’ Αρ­με­νί­ου εν Α­θή­ναις διαμέ­νο­ντος, την κα­τω­τέ­ρω ε­πι­στο­λήν, εις α­πά­ντη­σιν των γρα­φέ­ντων σή­με­ρον υ­πό των Και­ρών.

Δύ­ο λέ­ξεις εις τον διευ­θυ­ντήν των «Και­ρών». Εις το ση­με­ρι­νόν φύλ­λον των «Και­ρών» ευ­ρί­σκω άρ­θρον πε­ρί της ε­ξε­γέρ­σε­ως των Αρ­με­νί­ων. Αι δυ­σμε­νείς εκ­φρά­σεις σας κατ’ αυ­τών, ου­δέν δύ­να­νται να προ­σθέ­σουν βε­βαί­ως εις τας ω­μό­τη­τας των Τούρ­κων, ας ε­ξαί­ρε­τε πα­νη­γυ­ρι­κώ­τα­τα υ­βρί­ζο­ντες άν­δρας γεν­ναί­ως α­γω­νι­ζο­μέ­νους κα­τά θη­ριω­δών τυ­ράν­νων. Η ι­στο­ρί­α ας κρίνει. Οι ε­κα­το­ντα­κι­σχί­λιοι σφα­γέ­ντες Αρμέ­νιοι γρά­φου­σι δι’ αί­μα­τος τας σε­λί­δας της ι­στο­ρί­ας της α­πε­λευ­θε­ρώσε­ώς των, ό­πως και οι Κρή­τες, ων την ε­λευ­θέ­ρω­σιν πο­θού­μεν ό­σον εις την ι­δι­κήν μας.

Εις Αρ­μέ­νιος

«Ακρό­πο­λις», 30 Αυ­γού­στου 1896

«Οι εν διωγ­μώ πρό­σφυ­γες του αρ­με­νι­κού έ­θνους, οι κα­τα­φυ­γό­ντες εις το Ελ­λη­νι­κόν έ­δα­φος, ό­πως ζη­τή­σω­σιν α­σφά­λειαν της κιν­δυ­νευού­σης ζω­ής των με­ταξύ η­μών, πρέ­πει να τύ­χουν προ­θύ­μους φι­λο­ξενί­ας και περι­θάλ­ψε­ως, ως αρ­μό­ζει εις τας κατ’ ε­ξο­χή φι­λε­λευ­θέ­ρας και χριστια­νι­κάς πα­ρα­δό­σεις του ελλη­νι­κού λα­ού. Οι δυ­στυ­χείς αυ­τοί άν­θρωποι εί­ναι ά­ξιοι πά­σης συ­μπα­θεί­ας δια τα μαρ­τύ­ρια τα ο­ποί­α υ­πέ­στη­σαν... Ο­φεί­λο­μεν να προ­σέλ­θωμεν α­ρω­γοί με­τά προ­θύ­μου ευ­σπλα­χνί­ας». 

«Ε­στί­α», 30 Αυ­γού­στου 1896

«Οι πρό­σφυ­γες Αρ­μέ­νιοι εύ­ρον ερ­γα­σί­αν εν Α­θή­ναις και είναι α­λη­θώς α­ξί­α συγ­χα­ρητη­ρί­ων η Κυ­βέρ­νη­σις, η με­ρι­μνήσα­σα να δώ­ση στέ­γην εις τα πτω­χά θύ­ματα των τε­λευ­ταί­ων εν Κων­στα­ντι­νού­πο­λει τα­ρα­χών τα δια­φυ­γό­ντα τον θά­να­τον. Εις τους ερ­γα­τι­κω­τά­τους Αρ­με­νί­ους δεν θ’ αρ­νη­θώ­σι βε­βαί­ως ερ­γα­σί­αν, οι δυ­νά­με­νοι να πα­ρά­σχω­σι τοιαύ­την, θα σπεύσω­σι δε α­πό τού­δε να προ­σλά­βω­σι αυτούς α­πευ­θυ­νό­με­νοι εις εν Φα­λή­ρω προ­σω­ρι­νόν συ­νοι­κι­σμόν των, ό­που η φι­λαν­θρω­πί­α δύ­να­ται προ­σερ­χο­μέ­νη να ε­πι­τε­λέ­ση εκ των μάλ­λον θε­α­ρέ­στων έρ­γων της». 

Έ­να πρω­το­σέ­λι­δο κύ­ριο άρ­θρο του Ά­στε­ως στο φύλ­λο της 1ης Σε­πτεμ­βρί­ου 1896, με τί­τλο Υ­πέρ των Αρ­με­νί­ων, ε­ξυ­μνού­σε τις α­ρε­τές του αρ­με­νι­κού λα­ού και συ­νη­γο­ρού­σε έν­θερ­μα υ­πέρ της πα­ρο­χής της με­γα­λύ­τε­ρης κα­τά το δυ­να­τόν βο­ήθει­ας προς τους Αρ­με­νί­ους, ό­που έ­γρα­φε με­τα­ξύ άλ­λων:

«...Αι­σθά­νε­ται τις α­να­κούφι­σην βλέ­πων ό­τι τα α­τυ­χή ταύ­τα θύ­μα­τα, τα πα­ντα­χό­θεν α­πω­θού­με­να, ευ­ρί­σκου­σιν α­συλί­αν εις την μι­κρήν ταύ­την ε­λευ­θέ­ραν γω­νί­αν της Ευ­ρώπης, ό­που πά­ντο­τε σχε­δόν εύ­ρον φι­λο­ξε­νί­αν οι υ­πό δια­φό­ρων ει­δών τυ­ράν­νων κα­τα­διω­χθέ­ντες.

Δεν αρ­κεί ό­μως το ο­λί­γον ελεύ­θε­ρον χώ­μα το ο­ποί­ον τοις ε­δώ­κα­μεν και αι στρα­τιω­τι­καί σκη­ναί, τας ο­ποί­ας χά­ριν αυ­τών, έ­πηξαν οι στρα­τιώ­ται μας. Οι άν­θρω­ποι αυ­τοί στε­ρού­νται και άρ­του. Ου­δέ είνε δυ­να­τόν να μέ­νω­σι πά­ντο­τε υ­πό σκη­νο­πη­γί­αν. Είναι α­νά­γκη να λη­φθούν συστη­μα­τι­κό­τε­ρα υ­πέρ αυ­τών μέ­τρα. Εί­ναι και αυ­τοί χρι­στια­νοί. Εί­ναι και αυ­τοί α­δελ­φοί εν τη δου­λεί­α, συν­δε­ό­με­νοι και νυν δια πολ­λών δε­σμών αλ­λη­λεγ­γύ­ης με­τά των εν Τουρ­κί­α ο­μαι­μό­νων μας...». 

«Εστί­α» 3 Σε­πτεμ­βρί­ου 1896

Κα­τά­σκο­πος τουρ­κι­κής πρε­σβεί­ας ηθέ­λη­σε να εκ­βιά­ση τους Αρ­με­νί­ους.

Μί­α α­να­φο­ρά προς την Τουρ­κι­κήν πρε­σβεί­αν - Οι Άγ­γλοι και το Αρμε­νι­κόν ζή­τη­μα.

«Κα­τά­σκο­πος βρο­με­ρός, μυστι­κός υ­πάλ­λη­λος της εν Α­θή­ναις Τουρ­κι­κής πρε­σβεί­ας, κα­τήλ­θε χθες εις Φά­λη­ρον και υ­πο­κρι­θείς τον υ­πάλ­λη­λον του Ελ­λη­νι­κού Κρά­τους συ­νε­κά­λε­σε τους εν σκη­ναίς βιού­ντας πρό­σφυ­γας Αρ­με­νί­ους, ό­πως α­να­γνώ­ση αυ­τοίς α­να­φο­ράν α­πευ­θυ­νο­μέ­νην προς την εντά­υ­θα Ο­θω­μα­νι­κήν πρε­σβεί­αν εκ μέ­ρους των, την ο­ποί­αν ως έ­λε­γεν, ή­σαν υ­πο­χρε­ω­μέ­νοι να την υπο­γρά­ψω­σι, διό­τι εν ε­να­ντί­α πε­ρι­πτώ­σει θα τους α­πε­δί­ω­κεν η ελληνι­κή Κυ­βέρ­νη­σις ε­κεί­θεν και θα τους εστέ­ρει της προ­στα­σί­ας της.

Δια της α­να­φο­ράς ταύ­της, οι Αρ­μέ­νιοι υ­πο­χρε­ού­ντο να ομο­λο­γή­σω­σι την τα­πει­νήν υ­πο­τα­γήν των εις τον πα­νέν­δο­ξον και φι­λό­λα­ον Σουλ­τά­νον, κα­τά του ο­ποί­ου τους ε­ξή­γει­ρον Άγ­γλοι, ε­ντο­λήν έ­χο­ντες προς τού­το πα­ρά της αγγλι­κής κυ­βερ­νή­σε­ως, ε­πι­διω­κού­σης πά­ντο­τε την πα­ντί τρό­πω ε­ξέ­γερ­σιν των Αρ­με­νί­ων, οί­τι­νες δυ­στυ­χώς πα­ρα­πεί­θο­νται και με­τέρ­χο­νται βί­αια μέ­σα κα­τά του φι­λο­νό­μου και φι­λαν­θρώ­που Α­να­κτός των.

Ευ­τυ­χώς ο τούρ­κος κα­τά­σκο­πος ε­γκαί­ρως κα­τε­νό­η­σεν, ό­τι το τέ­χνα­σμά του α­πε­τύγ­χα­νεν, ε­πει­δή δε εί­δε και τι­νας των Αρ­με­νί­ων ε­τοί­μους να δια­μαρ­τυ­ρη­θώ­σι ε­ντο­νώ­τε­ρον κα­τά της εκ­βιά­σε­ως ταύ­της, έ­σπευ­σε ν’ α­πέλ­θη πριν δο­κι­μά­σει επί της ρά­χε­ώς του, την δύ­να­μιν των γρόν­θων των δυ­στυ­χών προσφύ­γων.

Εν τού­τοις συ­νι­στώ­μεν εις την α­στυ­νο­μίας να ερ­γα­σθή προς α­να­κά­λυ­ψιν του κα­κο­ήθους ορ­γά­νου της τουρ­κι­κής πρε­σβεί­ας, του ο­ποί­ου δευ­τέ­ρα α­πό­πει­ρα εί­ναι η χθε­σινή, ως πλη­ρο­φο­ρού­με­θα». 

«Α­κρό­πο­λις» 3 Σε­πτεμ­βρί­ου 1896

«Καθ’ ε­κά­στην εκ Κων­στα­ντι­νου­πό­λεως α­τμό­πλοια με­τα­φέ­ρου­σιν εις Πει­ραιά ε­κα­το­ντά­δες Αρ­με­νί­ων, το πλεί­στον πτω­χούς και έ­χοντας α­νά­γκην ερ­γα­σί­ας.

Η φι­λαν­θρω­πί­α των Α­θη­ναί­ων δε­σποι­νί­δων θα ε­ξε­δη­λού­το λί­αν κα­ταλ­λή­λως, δια της πα­ρο­χής μι­κρών βο­η­θημά­των, ι­δί­ως εις τους α­σθε­νείς, τους γέ­ροντας, τας ά­νευ προ­στα­σί­ας γυ­ναί­κας και τα μι­κρά παι­διά.

Τι ευαγ­γε­λι­κώ­τε­ρον και α­γνό­τε­ρον της φιλαν­θρω­πί­ας τού­της; Ε­άν συ­νε­κρο­τεί­το μια ε­πι­τρο­πή προς τον σκο­πόν τού­τον, ό­λοι προ­θύ­μως θα έ­δι­δον τον ο­βο­λόν των». 

«Ε­φη­με­ρίς» 5 Σε­πτεμ­βρί­ου 1896

Τι α­φη­γού­νται πε­ρί της κα­τα­στάσε­ως εν Κων/πο­λει. Μέ­τρα των Ελ­λή­νων.

«Ε­πί του διελ­θό­ντος χθες εκ Πει­ραιώς γαλ­λικού α­τμο­πλοί­ου της ε­ται­ρί­ας Φραιο­σι­νέ, ε­πέ­βαι­ναν πολ­λοί Αρ­μέ­νιοι, προ­ερ­χό­με­νοι εκ Κων/πό­λε­ως και με­τα­βαί­νο­ντες εις Μασ­σαλί­αν, ό­που προ­τί­θε­νται να ε­γκα­τα­στα­θώ­σιν. Κα­τά τας πλη­ρο­φο­ρί­ας των Αρ­με­νί­ων τού­των, η εν Κων/πό­λει κα­τά­στα­σις φαί­νε­ται βελ­τιω­μέ­νη, ουχ’ ήττον ο πα­νι­κός ε­ξα­κο­λου­θεί να κα­τέ­χη τους κα­τοί­κους και ι­δί­α τους Αρ­με­νί­ους φο­βου­μέ­νους νέ­αν συμ­φο­ράν. Δια τον λό­γον δε τού­τον, καθ’ ε­κά­στην κα­τά ε­κα­το­ντά­δες σχε­δόν, εκ­διώ­κο­νται ε­κεί­θεν οι μη οι­κο­γε­νειάρ­χαι Αρ­μέ­νιοι, ε­πι­βι­βα­ζό­με­νοι ε­πί των ευ­ρω­πα­ϊ­κών α­τμοπλοί­ων, αλ­λά και οι έ­ρευ­ναι εις τας οι­κί­ας αυ­τών και οι συλ­λή­ψεις δεν έπαυ­σαν ει­σέ­τι εκ μέ­ρους των τουρ­κι­κών αρ­χών, αί­τι­νες ε­σχά­τως ήρ­χι­σαν να δει­κνύ­ουν μέγα εν­δια­φέ­ρον προς α­πο­κα­τά­στα­σιν της τά­ξε­ως και προς πρό­λη­ψιν εν­δε­χο­μέ­νων τα­ρα­χών. 

Και οι η­μέ­τε­ροι ό­μως ο­μο­γε­νείς, κα­τά τα βε­βαιώ­σεις Ελ­λή­νων ε­πι­βα­τών, δεν μέ­νου­σιν α­πα­θείς και α­δρα­νείς α­πέ­να­ντι της τοιαύ­της εν Κων/πό­λει κα­τα­στά­σε­ως και ε­τοι­μά­ζο­νται εν τυ­χού­ση πε­ρι­στά­σει, να α­μυν­θώ­σιν υ­πέρ της ζω­ής και της πε­ριου­σί­ας των, α­πει­λου­μέ­νων υ­πό του α­γρί­ου φα­να­τισμού του τουρ­κι­κού ό­χλου. 

Οι εν Φά­λη­ρω Αρ­μέ­νιοι

«Ου­δό­λως εί­ναι ευ­χά­ρι­στος η θέ­σις των εν Φα­λή­ρω κα­τα­σκη­νού­ντων Αρ­με­νί­ων. Αι σκη­ναί αυ­τών έ­νε­κα της προχθε­σι­νής βρο­χής είναι εις ε­λε­ει­νήν κα­τά­στα­σιν. Ως δε να μη ήρκει τού­το οι πρό­σφυ­γες δεν έ­χουν ού­τε τρο­φήν ι­κα­νή. Έ­νε­κα τού­του πα­ρί­στα­ται α­νά­γκη α­ρω­γής αυ­τών, προς τού­το δε πρό­κειται ε­ντός της ε­βδο­μά­δος ταύ­της, να δο­θή πα­ρά­στα­σις ευερ­γε­τι­κή, ης αι ει­σπρά­ξεις θα δια­τε­θώ­σιν υ­πέρ της δια­τρο­φής τού­των. Ελπί­ζε­ται ό­τι ο κό­σμος θα συρ­ρεύ­ση υ­πο­στη­ρίζων τους δυ­στυ­χείς πρό­σφυ­γας». 

«Α­κρό­πο­λις» 6 Σε­πτεμ­βρί­ου 1896

«...Είναι και οι 43 ερ­γά­ται α­χθο­φό­ροι των γαιαν­θρά­κων των α­τμο­πλοί­ων πτω­χό­τα­τοι άν­θρω­ποι, των πά­ντων στε­ρού­με­νοι και ά­ξιοι ε­πο­μέ­νως πάσης πε­ρι­θάλ­ψε­ως υ­πό των φι­λαν­θρώ­πων μας, των ο­ποί­ων ε­πι­κα­λού­με­θα τα φι­λάν­θρω­πα αι­σθή­μα­τα...». 

«Α­κρό­πο­λις» 7 Σε­πτεμ­βρί­ου 1896

«Πολ­λοί Αρ­μέ­νιοι ήρ­χι­σαν να ζητώ­νται εις δια­φό­ρους ε­νταύ­θα υ­πη­ρε­σί­ας, ό­που η φι­λο­πο­νί­α των και η ε­ντι­μό­της των τα­χέ­ως θέ­λει τους προ­α­γά­γει.

Αλ­λά και παι­δά­κια και κο­ρι­τσά­κια πολ­λά δύ­να­νται να εύ­ρω­σιν εις ερ­γο­σα­τάσια του Πει­ραιώς θέ­σιν ή εις τας οι­κί­ας πλου­σί­ων, ό­που υ­πάρ­χει με­γά­λη τοιού­των α­νά­γκη». 

«Ε­φη­με­ρίς» 10 Σε­πτεμ­βρί­ου 1896

Οι ε­νταύ­θα Αρ­μέ­νιοι

Μί­α ευερ­γε­τι­κή πα­ρά­στα­σις

«Πε­ρί των ε­νταύ­θα προ­σφυ­γό­ντων Αρ­με­νί­ων, οί­τι­νες πολ­λα­πλα­σιά­ζο­νται α­πό τι­νός, ε­λή­φθη πρό­νοια να μη α­πο­στα­λώ­σι προς ερ­γα­σί­αν εις Βό­λον και Λάρισ­σαν, ε­πει­δή ε­κεί είναι Τούρ­κοι και ή­το δυ­να­τόν να συμ­βώ­σιν α­πρό­ο­πτα. Εις την Πε­λο­πόν­νη­σον και τας νή­σους δύ­να­νται ού­τοι να με­τα­βώ­σιν ε­ξευρί­σκο­ντες ερ­γα­σί­αν, κα­θώς και εν Α­θή­ναις, εί­τε ως φύ­λα­κες οι­κιών εί­τε ως α­χθο­φό­ροι ή και ως τε­χνί­ται.

Χά­ριν της δια­τρο­φής αυτών, μέ­χρις ό­ταν ευ­ρε­θή ερ­γα­σί­α, α­πε­φα­σί­σθη ό­πως δο­θή εν τω θε­ά­τρω των «Ποι­κί­λων» την ε­σπέ­ραν της προ­σε­χούς Πα­ρα­σκευ­ής, ευερ­γε­τι­κή πα­ρά­στα­σις υ­πό του θιά­σου της κ. Πα­ρα­σκευο­πού­λου. Ελ­πί­ζε­ται ό­τι ο κό­σμος θα συρ­ρεύ­ση α­θρόως, υ­πο­στη­ρί­ζων δυ­στυχείς κα­τα­διω­κό­με­νους χρι­στια­νούς». 

«Ε­φη­με­ρίς» 13 Σε­πτεμ­βρί­ου 1896

Τα Αρ­με­νι­κά

Αρ­μέ­νιοι εις Πει­ραιά

«Δια του κα­τα­πλεύ­σα­ντος χθες εις Πει­ραιά αυ­στρια­κού α­τμο­πλοί­ου, α­φί­κο­ντο εκ Κων/πόλε­ως ο­λί­γοι ε­πι­βά­ται, εν οις και τι­νες Αρ­μέ­νιοι. Κα­τά τας πλη­ρο­φο­ρί­ας τού­των, α­να­χω­ρη­σά­ντων ε­κεί­θεν την πα­ρελ­θού­σαν Τρί­την, η κα­τά­στα­σις ευ­ρί­σκε­ται εις το αυ­τό ση­μεί­ον. Ο φό­βος και ο τρό­μος δεν ε­ξέ­λει­πεν ει­σέτι. Αι συλ­λή­ψεις των Αρ­με­νί­ων και ι­δί­ως των α­έρ­γων και υ­πό­πτων ε­ξα­κο­λου­θούν, οι δε συλ­λαμ­βα­νό­με­νοι ρί­πτο­νται εις τας φυλα­κάς, εξ ων ε­ξέρ­χο­νται μό­νον τα πτώ­μα­τά των, τα ο­ποί­α δέ­χε­ται κα­τό­πιν ο Βό­σπο­ρος. Οι ελ­θό­ντες μακρό­θεν και πα­ρά τα Δαρ­δα­νέλ­λια εί­δον σκά­φη πο­λε­μι­κά, δεν διέ­κρι­ναν ό­μως την ση­μαί­αν των πλοί­ων τού­των». 

«Ε­στί­α» 16 Σε­πτεμ­βρί­ου 1896

«Ό­σοι πα­ρέ­χουν ερ­γα­σί­αν εις τους α­τυ­χείς πρό­σφυ­γας Αρ­με­νί­ους, εκ­πλη­ρούν έρ­γον φι­λαν­θρω­πι­κόν. Ζη­τούν δε οι άν­θρω­ποι ερ­γα­σί­αν δια να κερ­δί­ζουν τον άρ­τον της η­μέ­ρας.

Ο διευ­θυ­ντής του τρο­χιο­δρό­μου κ. Βω­τύ πα­ρέ­σχεν ή­δη ερ­γα­σί­αν εις πολ­λούς εξ αυτών, προ­σλα­βών αυτούς εις την υ­πη­ρε­σί­αν του σταύ­λου της ε­ται­ρί­ας και των εν γέ­νει τρο­χιο­δρό­μων».

«Ε­στί­α» 14 Νο­εμ­βρί­ου 1896

Υ­πο­φέ­ρουν δει­νώς

Ε­λά­βο­μεν χθες την ε­ξής ε­πι­στο­λήν ην ε­πε­κύ­ρω­σεν η ε­πελ­θού­σα κα­τα­στρο­φή:

Κύ­ριε Διευ­θυ­ντά της «Ε­στί­ας»

Αι α­τυ­χείς οι­κογέ­νειαι των Αρ­με­νί­ων αι κα­τα­σκη­νού­σαι εν τω Κο­λω­νώ πά­σχου­σι τα πάν­δειν κατά την ώ­ραν ταύ­την του έ­τους ό­τε αι βρο­χαί, το ψύ­χος και οι ά­νε­μοι ε­πέ­πε­σαν εφ’ ημάς. Αι σκη­ναί αυ­τών α­πό η­με­ρών δεν εστέ­γνω­σαν και το έ­δα­φος δια­πε­ρά­ται α­πό ά­κρου εις ά­κρον υ­πό των υδά­των, σκε­πά­σμα­τα εί­νε ά­γνω­στος πο­λυ­τέ­λεια και ε­πί πά­σιν η πεί­να λυ­μαί­νε­ται άν­δρας και γυ­ναί­κας και παι­διά. Μέ­χρι τού­δε έ­ζη­σαν σχε­δόν α­πο­κλει­στι­κώς εκ των λει­ψά­νων του τρυ­γη­τού των πέ­ριξ α­μπε­λώ­νων. Σή­με­ρον και αυτά και τα φύλ­λα των α­μπέ­λων έ­λει­ψαν. Η ελ­ληνική φι­λο­ξε­νί­α α­πε­δεί­χθη λί­αν πε­νι­χρά δι’ αυ­τούς, αφ’ ου δεν κα­τωρθώ­θη να ευ­ρε­θή μη­δέ εν οί­κη­μα του­λά­χι­στοςν, ό­που να μεί­νω­σιν ε­ντός τεσ­σά­ρων τοί­χων προ­στα­τευό­με­νοι κα­τά των α­νέ­μων. Δεν γνωρί­ζω αν υ­πάρ­χει ε­πι­τρο­πή τις Αρ­με­νί­ων με­ριμνώ­σα δια τους δυ­στυ­χείς τού­τους. Οι εύ­πο­ροι Αρ­μέ­νιοι α­ντί να δα­πα­νώ­σιν εις έκ­δο­σιν εν μέ­σαις Α­θή­ναις γαλ­λι­κών εφη­με­ρί­δων, ας ου­δείς α­να­γι­νώ­σκει, θα έ­πρατ­τον δε­ξιώ­τε­ρον αν διέ­νε­μον μι­κρόν τι σι­τη­ρέ­σιον εις τας πρό­σφυ­γας ταύ­τας οι­κο­γέ­νειας, όπως συ­ντη­ρή­σω­σι παρ’ αυ­ταίς το σθέ­νος του πα­τριω­τι­σμού και κα­τα­στή­σω­σι το μαρτύ­ριόν των ο­λι­γώ­τε­ρον πι­κρόν. Κα­τά τας δια­βε­βαιώ­σεις του φί­λου μου και δια­πρε­πούς ια­τρού κ. Κο­τά­νωφ πά­ντες σχε­δόν οι εν Κο­λω­νώ πρό­σφυ­γες εκ πε­ντα­κο­σί­ων πε­ρί­που α­τό­μων πά­σχου­σιν εκ γα­στρι­κών και δια­λει­πό­ντων πυ­ρε­τών, τα δε σπου­δαιό­τε­ρα νο­σή­ματα α­πο­βαί­νου­σι πά­ντα ως εκ των ό­ρων τού­των του βί­ου αυ­τών θα­νά­σι­μα. Αι­δώς και έ­λε­ος Αρ­γεί­οι τε και Αρ­μέ­νιοι, έ­λε­ος! 

Κ. Ιε­ρο­κλής

Για το άρ­θρο χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­καν α­πο­σπά­σμα­τα α­πό το βι­βλί­ο του Ιω­σήφ Κασ­σε­σιάν «Το φι­λο­αρ­με­νι­κό κί­νη­μα στην Ελ­λά­δα και η με­γά­λη η­θο­ποιός Ευαγ­γε­λί­α Πα­ρα­σκευο­πού­λου».

 

Share
 

Για να εξασφαλίσουμε τη σωστή λειτουργία του ιστότοπου, μερικές φορές τοποθετούμε μικρά αρχεία δεδομένων στον υπολογιστή σας, τα λεγόμενα «cookies». Οι περισσότεροι μεγάλοι ιστότοποι κάνουν το ίδιο. Περισσότερα...

"Δέχομαι"


ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΩΝ


διαφήμιση στο αρμενικά

armenian community

Online Επισκέπτες

Έχουμε 18 επισκέπτες συνδεδεμένους