Μάικ Τσιλιγκιριάν
Ιούλιος- Οκτώβριος 2017, τεύχος 94

Διαχρονικά μια από τις προτεραιότητες των αρμενικών κοινοτήτων στην διασπορά, μετά την κατασκευή λατρευτικών χώρων και την ίδρυση σχολείων, ήταν η έκδοση εφημερίδων και βιβλίων.
Στην Ελλάδα, μετά την Μικρασιατική καταστροφή, τα πρώτα φύλλα των αρμενικών εφημερίδων εκδόθηκαν σε λιγότερο από ένα χρόνο από την άφιξη των προσφύγων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Στις δεκαετίες του 20΄ και του 30΄ κυκλοφόρησαν δεκάδες εφημερίδες και περιοδικά. Οι σημαντικότερες από αυτές ήταν η «Νορ ορ» (Νέα μέρα) στην Αθήνα, «Αλίκ» (Κύμα) και «Χοριζόν» (Ορίζοντας) στη Θεσσαλονίκη.
Η «Νορ ορ» διανεμόταν σε όλη την Ελλάδα, όπου υπήρχαν Αρμένιοι πρόσφυγες, από την Κέρκυρα έως και την Κρήτη.
Τα πρώτα χρόνια της κυκλοφορίας της συνέβαλε σημαντικά στην εύρεση χαμένων μελών των οικογενειών, δημοσιεύοντας αναζητήσεις και τις λίστες ονομάτων των αιχμαλώτων που απελευθερώνονταν κατά διαστήματα από τις τουρκικές φυλακές και είχαν φτάσει πρόσφατα στην Αθήνα.
Ο προσφυγικός πληθυσμός προέρχονταν σχεδόν από όλες τις ιστορικές αρμενικές περιοχές της δυτικής Αρμενίας από τα παράλια της Μικράς Ασίας και την ανατολική Θράκη.
Σημαντικός αριθμός αυτών των προσφύγων ήταν τουρκόφωνος με ελάχιστη, ή καθόλου, γνώση της αρμενικής γλώσσας. Έχοντας όμως βασική εκπαίδευση γνώριζαν και μπορούσαν να διαβάσουν τα αρμενικά γράμματα.
Ο Μπογός Σραμπιάν από την Καισάρεια διατηρούσε ένα μικρό τυπογραφείο στην οδό Πραξιτέλους, για να ικανοποιήσει τις αναγνωστικές ανάγκες των προσφύγων το 1926 εξέδωσε την εφημερίδα «Τελεφόν». Μια εφημερίδα στην τουρκική γλώσσα με αρμενικούς χαρακτήρες.
Βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες με αυτή την «ιδιαιτερότητα» ήταν αρκετά διαδεδομένα στους Αρμενίους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τον 17ο αιώνα.
Το πρώτο φύλλο της «Τελεφόν» εκδόθηκε την Τρίτη 21 Σεπεμβρίου 1926 και κάτω από το τίτλο της εφημερίδας αναπροσδιορίζεται ως «Սիասի վէ միլլի ղազէդասը» (Πολιτική και εθνική εφημερίδα).
Στο «λόγο» του ο εκδότης αναφέρει μεταξύ άλλων πως η εφημερίδα έχει ως στόχο να γίνει ένα μέσο επικοινωνίας των προσφύγων και παράλληλα θα έχει ειδησιογραφία από Αρμενία, Ελλάδα και την διεθνή επικαιρότητα.
Ενδεικτικά, κάποιες από τις ειδήσεις και θέματα από το πρώτο φίλο της εφημερίδας: «Ο Τανούς Σαχβερτιάν, εκπρόσωπος της κυβέρνηση τις Αρμενίας έφτασε στην Ελλάδα για να βοηθήσει στην διαδικασία παλιννόστησης των προσφύγων».
«Στην Κοκκινιά ξεκίνησε να λειτουργεί ένα νέο νηπιαγωγείο» υπό τον τίτλο «Միլլի մէքթէպլէրիմիզ» (Τα εθνικά εκπαιδευτήρια) υπάρχει άρθρο για ένα δημοτικό σχολείο που έπαψε να λειτουργεί λόγω οικονομικών προβλημάτων και στήλη με τις τελευταίες ειδήσεις.
Στην τελευταία σελίδα φιλοξενεί δύο διαφημίσεις. Του τυπογραφείου «Σπεράντα» και του διανομέα της εφημερίδας Ναζαρέτ Πινατζιάν.
Δεν έχουμε πληροφορίες για το πόσο διάρκεσε αυτή η εκδοτική πρωτοβουλία, αλλά σίγουρα αποτελεί μια μικρή ενδιαφέρουσα πτυχή της ιστορίας της Ελληνοαρμενικής κοινότητας.