Με αφορμή την έκδοση:

"Από το Αραράτ στον Όλυμπο"...

...οφείλουμε κατ' αρχάς να καταγράψουμε τον ενθουσιασμό μας! Να συγχαρούμε όλες και όλους τους συντάκτες και όσους συνέβαλαν στην πραγμάτωση της έκδοσης με τον τόσο έξυπνο κι εμπεριστατωμένο τίτλο. Ένα μεστό βιβλίο λαογραφίας, τόσο καλά επιμελημένο, όσο και προσιτά γραμμένο. Υπέροχο, ποιητικό, άρτιο, πολυποίκιλο, πηγή πλούτου γνώσεων, που συνάμα αφυπνίζει βαθιά κι ευγενικά συναισθήματα. Όλες οι μελέτες του βιβλίου είναι μέρος μιας πολύ ενδιαφέρουσας συγκριτικής θεώρησης του γίγνεσθαι και της ζωής των ανθρώπων που έζησαν στα ριζά των δύο κυρίαρχων βουνών: Αραράτ και Όλυμπος. Εδώ αντλεί κανείς στοιχεία για τα άγνωστα και ξεχασμένα από τους περισσότερους από εμάς. Βλέπετε ο ξεριζωμός των λαών μας, εκτός των άλλων, μας απέκλεισε από μεγάλο μέρος των παραδόσεών μας...
Τολμώ εδώ μια παρουσίαση με οδηγό τη βουβή επικοινωνία, τον νοητό διάλογο που είχα με τους συγγραφείς του τόμου, ενόσω διάβαζα τα κείμενά τους.

Κουήν Μινασιάν

Απρίλιος - Ιούνιος 2015, τεύχος 85

Στις παραδόσεις η Αρμενία και τα βουνά της θεωρούνταν η χώρα με τα βουνά και τις κοιλάδες του σκότους, που εντοπίζονταν καθ' οδόν προς τον Παράδεισο. Ήταν από την προϊστορική περίοδο τόπος ηλιολατρίας όπου ζούσαν οι Αρεβορντίκ - τα παιδιά του ηλίου. Υπάρχουν ακόμη οι τόποι λατρείας τους. Ερειπωμένοι ναοί της αρχαίας θεάς Αναχίτ, της Μητέρας Θεάς, της Πρώτης Μάνας, της Ανά Φατμά σήμερα. Κι ως σήμερα οι άνθρωποι που ζουν εκεί γύρω, της ανάβουν κεριά αναζητώντας την...
Μια από τις αρχαιότερες πηγές των παραδόσεων των λαών της περιοχής είναι το έπος του Γκιλγκαμές, ο οποίος αναζητώντας την αθανασία έρχεται στα βουνά «Māšu» (Δίδυμοι) του οροπεδίου της Αρμενίας. Στη συνέχεια περνά δώδεκα μαύρες κοιλάδες για να φτάσει στο Ουτναπιστίμ (το πρότυπο μοτίβο της ιστορίας του Νώε). Στο Ταλμούδ ο Άδης βρίσκεται πέρα από τη χώρα του σκότους (δηλαδή, συμπεριλαμβάνει και το αρμενικό υψίπεδο μέσα στον παράδεισο;).

Ο Ενώχ, στο δρόμο προς τον Παράδεισο, φτάνει στη σκοτεινή γη και αντικρίζει «τα βουνά του σκότους».

Ένας ακόμη θρύλος για τον Μεγαλέξανδρο αποκαλύπτει, ότι ο ήρωας αναζητώντας την αθανασία φτάνει στην Αρμενία και περνώντας μέσα από την «γη του σκότους» βρίσκει την πηγή της ζωής. Όλα οδηγούν προς τη Χώρα της Αθανασίας, στο δρόμο προς τον Παράδεισο... προς τον Παράδεισο... στον Παράδεισο. Μα πόσες ακόμη «κοιλάδες του σκότους» για να την προσεγγίσουμε...;

Δράκοι, φίδια, λαβύρινθοι, σπήλαια και βράχοι, ήρωες, αντιήρωες, θεοί και δαίμονες, Έλληνες, Ιρανοί, Πελασγοί, Αμπχάζοι, Οσέτιοι, Χουριτικοί μύθοι. Η σχέση του Προμηθέα με τον Καύκασο και με τους τοπικούς ήρωες Μχερ, Αμιρανί, Αρταβάζτ, Ζαχάκ και Αμπρσκίλ, οι οποίοι, ω!, τι σύμπτωση, είναι όλοι «καθηλωμένοι» σε βουνά, πίσω από βράχια, σπηλιές ή ...πόρτες. Από την ανατολική Μεσόγειο ως τα πέρατα του Καυκάσου, οι αρχαίοι λαοί είχαν σωστό αλισβερίσι, πάρε-δώσε, δίχως τα αυτονόητα για εμάς σύγχρονα τεχνητά μέσα...

Μυστήριο όμως! Τι δουλειά είχε ο Προμηθέας στον Καύκασο; Αμ, ο Νώε στο Αραράτ...; Να κι ένας ακόμη μύθος: Ο Νώε, που λέτε, ανεβαίνει στο Αραράτ για να κάνει θυσία στον Θεό από ευγνωμοσύνη επειδή του χάρισε τον Άικ-Άμπελ (αϊκί-αμπέλι).

Ο Νώε την πρώτη φορά θυσιάζει ένα αρνί, τη δεύτερη μια μαϊμού και την τρίτη ένα γουρούνι. Όταν ο Άικ ρωτάει τον πατέρα του για την ερμηνεία της θυσίας, ο Νώε απαντάει: «Σαν ο άνθρωπος πίνει το πρώτο ποτήρι, είναι αθώος και ήσυχος όπως το αρνί. Στο δεύτερο ποτήρι, γίνεται γελοίος και αστείος σαν τη μαϊμού και στο τρίτο ποτήρι μπορεί να κυλήσει στη λάσπη σαν γουρούνι». Αυτά και πολλά περισσότερα τονίζει κι ο αρμένιος ποιητής και λόγιος του 12ου αιώνα, ο Νερσές Σνορχαλί, που μέσω των καταγραφών του έφτασε ως εμάς λεπτομερώς όλος ο «κύκλος του κρασιού», η τέχνη της οινοποιίας στην Αρμενία.

Η τέχνη των Χα­τσκάρ: η σφρα­γί­δα του Θε­ού πά­νω στην πέ­τρα· κομψοτεχνήματα δουλεμένα με λεπτότητα χάρις στην μαστοριά ικανών λιθοξόων-βαρμπέτ· ποιήματα χεριών που προσδίδουν μια μεταφυσική διάσταση στο χώρο. Κι ως προς το χρόνο, πάει πολύ πίσω, πάει στους προγόνους των χατσκάρ, στα πρωτόγονα μονολιθικά λατρευτικά μνημεία, που συνδέθηκαν και με τις παγανιστικές αντιλήψεις. Χατσκάρ στoν αύλειο χώρο των ναών, στα σταυροδρόμια, στα σύνορα, στους δρόμους, σε λόφους, σε βράχια ή κοντά σε πηγές. Επαληθεύεται ο Καντίνσκι, που είχε πει: «Κάθε έργο τέχνης είναι το παιδί της εποχής του».

Σαν σωστός μαέστρος, ο Ελευθέριος Χαρατσίδης «παίζει» με την Ιστορία και την λαϊκή αφηγηματική παράδοση, στην εργασία του για τη Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου του Αχταλά.

Στην ορχήστρα παίζουν οι πολιτικές, οικονομικές, θρησκευτικές και εθνικές ίντριγκες, μαζί και οι επιδρομές των βαρβάρων. Χορός και χορωδία οι έλληνες μεταλλουργοί και εργάτες κάτοικοι της περιοχής, που μέσω της άσβεστης λαϊκής αφηγηματικής τους παράδοσης, πρωταγωνιστούν στη συλλογή ιστορικών πληροφοριών.

Στην ενορχήστρωση επεμβαίνουν με την παράφωνη και κοντόφθαλμη ματαιοδοξία τους, ενίοτε καταστροφικά, κάποιοι κοινοί θνητοί. Παρά τις πολλαπλές καταστροφές η Μονή στέκει σήμερα όρθια και συνεχίζει να είναι τόπος λατρείας των πιστών της.

Δαβίδ από το Σασούν - Διγενής Ακρίτας: δύο έργα με αξιοπρόσεκτης ακρίβειας λογοτεχνικά παράλληλα. Ο έλληνας Διγενής: δεν χωρούν τα σπίτια το κορμί του, πηδά από το'να βουνό στο άλλο, ξεκορμίζει με μόνη τη δύναμη των μπράτσων του τους βράχους, ακόμα «κι αυτόν το Χάροντα αιμάτωσε στα μαρμαρένια αλώνια»... Αντίστοιχος θρύλος ήταν και ο αρμένιος Δαβίδ: μεγαλώνει γρήγορα και ασυνήθιστα, δεν τον πιάνει κάνεις, και φυσικά νικά τους εχθρούς, απαλλάσσοντας από την τυραννία την πατρίδα του, το Σασούν, στη δυτική -κατεχόμενη πλέον- Αρμενία.

Με τη μελέτη της η Χαρά Κοσεγιάν θεωρεί ότι θα έχει πετύχει το σκοπό της, αν προκαλέσει μια μετάφραση του «Δαβίδ από το Σασούν» στα Ελληνικά!

...Κι αφού κοντεύουμε να κλείσουμε τις τελευταίες σελίδες του τόμου,

...κι αφού ιδιαιτέρως μας τιμά με το κείμενό του ο Δημήτρης Ράπτης, εκφράζοντάς μας απόλυτα με την εκτενή του αναφορά στο περιοδικό μας «Αρμενικά», ...τελικά συναντάμε την Γαρυφαλλιά Θεοδωρίδη σε ένα διάλογό της με τα «σιωπηλά πρόσωπα της ιστορίας», τους ξεριζωμένους μικρασιάτες.

Κλείνω το τόμο. Το χωράει ο νους; Θα συνειδητοποιήσουμε άραγε ποτέ τι πραγματικά άφησαν πίσω τους οι γηγενείς λαοί, οι Αρμένιοι, οι Ρωμιοί, οι Πόντιοι, οι Ασσύριοι ή οι Καππαδόκες...;

Tweet

Share