Ραζμίκ Αγαμπατιάν

Απρίλιος-Ιούνιος 2012 Τεύχος 73

Ο ιταλός καλλιτέχνης Πάολο Κόσι αποτίει φόρο τιμής στα θύματα της γενοκτονίας των Αρμενίων με το αριστουργηματικό του κόμικ

*Το κόμικ (συνέκδοση του περιοδικού Αρμενικά με τις εκδόσεις Τσουκάτου) μπορείτε να το προμηθευτείτε

από το περιοδικό Αρμενικά.

Α­ναμ­φι­σβή­τη­τα έ­χουν ει­πω­θεί και έ­χουν γρα­φτεί πολ­λά για τη γενο­κτο­νί­α των Αρ­μενί­ων, τα κό­μικ ό­μως που πραγμα­τεύ­ο­νται το συ­γκε­κρι­μέ­νο ζή­τη­μα εί­ναι ε­λά­χι­στα. Στη με­γά­λη βι­βλιο­θή­κη της αρ­μενι­κής θε­μα­το­λο­γί­ας έρ­χεται να προ­στε­θεί με ε­πι­τυ­χί­α ο ι­τα­λός τα­λα­ντού­χος κο­μί­στας, Πά­ολο Κό­σι, το πό­νη­μά του «Με­τζ Γιε­γέρ­ν - Η Με­γά­λη Συμ­φο­ρά» (πρω­τό­τυ­πος τί­τλος: Metz Yeghern, Il grande male). Το εν­δια­φέ­ρον στην πε­ρί­πτω­ση αυ­τή εί­ναι ό­τι έ­νας άν­θρωπος που ου­δε­μί­α σχέ­ση έ­χει με ο­τι­δή­πο­τε αρ­μενι­κό, ε­πι­λέγει να α­σχο­λη­θεί με την πρώ­τη γε­νο­κτο­νί­α του 20ού αιώ­να. Και ε­νώ πρό­κει­ται για έ­να θέ­μα πά­ρα πο­λύ βα­ρύ και συ­νάμα σκλη­ρό, που χρή­ζει ι­διαί­τε­ρου χει­ρι­σμού, ο νε­α­ρός Κό­σι τα κα­τα­φέρνει σε ό­λα τα ε­πί­πε­δα. Πού έ­γκει­ται ό­μως αυ­τή η ε­πι­τυ­χί­α; Θα μπο­ρού­σα­με να πού­με ό­τι η 9η τέ­χνη α­παρ­τί­ζεται α­πό τρί­α χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά: τον γρα­πτό λό­γο με τα κεί­με­να μέσα στα «μπα­λο­νά­κια», το σχέ­διο και το χρώ­μα. Στη βιο­μη­χα­νία των κό­μικ άλ­λω­στε -και κατά κύ­ριο λό­γο στην α­με­ρι­κανι­κή σχο­λή-,εί­ναι σύ­νη­θες δια­φο­ρε­τι­κοί καλλι­τέ­χνες να ει­δι­κεύ­ο­νται σε δια­φο­ρε­τι­κό το­μέ­α. Ο Κό­σι σε αυ­τή την πε­ρί­πτω­ση εί­ναι έ­νας καλ­λι­τέ­χνης 3 σε 1. Τα κά­νει ό­λα μό­νος του: σχέ­διο, χρώ­μα, σε­νά­ριο, και τα κά­νει κα­λά.

Η τέ­χνη του Πά­ο­λο Κό­σι

Το σε­νά­ριο εί­ναι α­πλό -χω­ρίς να γί­νε­ται σε κα­νέ­να ση­μεί­ο α­πλο­ϊ­κό- και ταυ­τό­χρο­να α­πο­λύ­τως λει­τουρ­γι­κό. Τρεις πα­ράλ­ληλες ι­στο­ρί­ες α­φη­γού­νται τα ι­στο­ρι­κά γε­γο­νό­τα ε­κεί­νης της ε­πο­χής, συρ­ρά­βο­ντας μυ­θο­πλα­σί­α και πραγ­μα­τικό­τη­τα. Η μια ι­στο­ρί­α α­φη­γεί­ται τη φι­λί­α που χτί­ζε­ται με­τα­ξύ ε­νός α­γα­θού Αρ­μένιου και ε­νός α­νι­διο­τε­λούς Τούρ­κου, πί­σω α­πό τη γραμ­μή της αρ­μενι­κής α­ντί­στα­σης στο Μουσά Νταγ. Πα­ράλ­λη­λα, βλέ­που­με πώς μια νε­α­ρή Αρ­με­νο­πού­λα γλι­τώ­νει α­πό κα­θα­ρή τύ­χη κατά την πο­ρεί­α θα­νά­του προς την έ­ρη­μο, ε­νώ στην τρί­τη ι­στορί­α «πα­ρα­κο­λου­θού­με» σκη­νές α­πό τη ζω­ή του Γερ­μα­νού στρα­τιώ­τη Άρ­μιν Τ. Βέ­γκνερ χά­ρη στον ο­ποί­ο υ­πάρ­χουν και φω­τογρα­φι­κά ντο­κου­μέ­ντα των σφα­γών «που δεν έ­γι­ναν πο­τέ».

Οι ι­στορί­ες αυ­τές ό­μως για ό­σους έ­χουν έ­στω και μι­κρή γνώ­ση του τι συ­νέ­βη το 1915, ί­σως να μην έ­χουν να τους πουν κά­τι και­νούρ­γιο. Ά­ρα θα έ­λε­γε κα­νείς ό­τι δεν υ­πάρ­χει λό­γος να δια­βά­σουν το κό­μικ του Πά­ολο Κό­σι και πό­σο μάλ­λον να το προ­μη­θευ­τούν κιό­λας. Ε λοι­πόν… θα έ­κα­ναν με­γά­λο λά­θος, διό­τι ο Κό­σι δεν πε­ριο­ρί­ζε­ται μό­νο στην α­πλή ε­ξι­στό­ρη­ση των σφα­γών, αλ­λά δί­νει ό­λη του την τέ­χνη ως έ­νας γνή­σιος συ­νε­χι­στής των Τι­τζιά­νο Σλά­βι, Ντί­νο Μπα­τά­λια και φυ­σι­κά του Ούγκο Πρατ. Άλ­λω­στε α­να­γνω­ρίζει κι ο ί­διος τις ε­πιρρο­ές του και α­πο­τί­ει φό­ρο τι­μής στον Πρατ, σχε­διά­ζο­ντας το ναυ­τι­κό λα­θρέμπο­ρο της ι­στο­ρί­ας του ως μια α­στεί­α και χα­ρι­τω­μέ­νη εκ­δο­χή του Κόρτο Μαλ­τέ­ζε. Ξε­περ­νά­ει δε τα ό­ρια της 9η τέ­χνης και α­ντλεί έ­μπνευ­ση α­πό πί­να­κες του Γκό­για και του Πι­κάσ­ο, αλ­λά και γε­νι­κό­τε­ρα α­πό το κίνη­μα των ο­ριε­ντα­λι­στών ζω­γρά­φων της Δύ­σης -με την ι­διαί­τε­ρη μα­τιά που εί­χαν για τον πο­λι­τι­σμό της Ανα­το­λής.

Άν­θρω­ποι και οι υ­πάν­θρω­ποι

«Η Με­γά­λη Συμ­φο­ρά» εί­ναι έ­να βαθιά ου­μα­νιστι­κό κό­μικ, που δεν πε­ριο­ρί­ζε­ται α­πο­κλει­στι­κά στη γε­νο­κτο­νί­α των Αρ­με­νί­ων. Βά­ζει στο μι­κρο­σκό­πιο τον άν­θρω­πο που α­πό τη μί­α εί­ναι ι­κα­νός να α­γα­πή­σει, να ο­νει­ρευ­τεί, να συ­ναι­σθαν­θεί και να δεί­ξει αλ­τρου­ι­σμό και αλ­λη­λεγ­γύ­η, και από την άλ­λη να κα­τα­στρέ­ψει, να δο­λο­φο­νή­σει, να βα­σα­νί­σει και να εκ­με­ταλ­λευ­τεί το συ­νάν­θρω­πό του πλή­ρως ευ­νου­χι­σμέ­νος από τα συ­ναι­σθή­μα­τά του. Ε­πι­πρό­σθε­τα, πρό­κει­ται για έ­να σύγ­χρο­νο κό­μικ που βαδί­ζει στον μο­νο­πά­τι που χά­ρα­ξαν ο Αρ­τ Σπί­γκελ­μαν και ο Τζό­ε Σάκ­κο. Ο πρώ­τος με το χι­λιο­βρα­βευμέ­νο του κό­μικ «MAUS» που α­να­φέ­ρε­ται στο ε­βρα­ϊ­κό ο­λο­καύ­τω­μα και ο δεύ­τε­ρος με το α­ρι­στουρ­γη­μα­τι­κό του ει­κο­νο­γρά­φη­μα «Πα­λαιστί­νη». «Η Με­γά­λη Συμ­φο­ρά» εί­ναι έ­νας συν­δυα­σμός των δύ­ο προ­α­να­φερθέ­ντων κό­μικ. Διό­τι ό­πως και το «MAUS», α­να­φέ­ρε­ται σε ι­στο­ρι­κά γε­γο­νότα, πα­ντρεύ­ο­ντάς τα με στοι­χεί­α μυ­θο­πλα­σί­ας. Κα­τ’ α­ντι­στοι­χί­α η «Πα­λαιστί­νη» έχει σκο­πό να φέ­ρει στην ε­πι­φά­νεια έ­να ζή­τη­μα που δεν το γνωρί­ζουν δυ­στυ­χώς ό­λοι και το ο­ποί­ο έ­νας κα­λο­στη­μέ­νος μη­χα­νι­σμός προ­πα­γάν­δας προ­σπα­θεί συ­στη­μα­τι­κά να το κου­κου­λώ­σει - με τη συν­δρο­μή του υ­πο­κρι­τι­κού «στρα­βι­σμού» της διε­θνούς πο­λι­τι­κής ε­λίτ.

Ο Πά­ο­λο Κό­σι αξιοποιώντας το τα­λέ­ντο του και την τέ­χνη του, κα­τα­φέρ­νει να υ­περ­κε­ρά­σει το τεί­χος της λή­θης που προ­σπα­θούν να υψώσουν σχε­δόν έ­ναν αιώ­να τώ­ρα οι τουρ­κι­κές κυβερ­νή­σεις, και με τα με­λά­νια του α­πο­τυ­πώ­νει για άλ­λη μια φο­ρά τα ντο­κου­μέ­ντα της θη­ριω­δί­ας των θυ­τών της γε­νο­κτο­νί­ας των Aρμε­νί­ων - εί­ναι άλ­λω­στε χα­ρα­κτηρι­στι­κές οι ζω­γρα­φι­σμέ­νες εκ­δο­χές των φω­το­γρα­φιών που συ­μπε­ρι­λαμ­βά­νει στις σε­λί­δες της η «Με­γά­λη Συμ­φο­ρά». Πα­ράλ­λη­λα προ­σπα­θώ­ντας να δεί­ξει τη συ­ναι­σθη­μα­τι­κή «γύ­μνια» των δο­λο­φό­νων, τους σκι­τσά­ρει σε στυλ καρι­κα­τού­ρας, ε­πι­θυ­μώ­ντας, ό­πως λέει και ο ί­διος, «ο ανα­γνώ­στης να δει την “α­να­πη­ρί­α” αυ­τών των ψυ­χών». Το κό­μικ του κλείνει με μια σκη­νή που ε­κτυ­λίσ­σεται στο μνη­μεί­ο της γε­νο­κτο­νί­ας των Αρ­με­νί­ων στο E­ρε­βάν που για τον Κόσι συμ­βο­λί­ζει την α­να­γέν­νη­ση και την ελ­πί­δα για έ­να κα­λύ­τε­ρο μέλ­λον… για μια ει­ρή­νη.

Πάολο Κόσι

Ο Πά­ο­λο Κό­σι γεν­νή­θη­κε στο Πορ­ντε­νό­νε το 1980. Μα­θή­τευ­σε την τέ­χνη των κό­μικ δί­πλα στους δα­σκά­λους Davide Toffolo, Giorgio Cavazzano και Romeo Toffanetti. Το 2002 κέρ­δι­σε το πρώ­το βρα­βεί­ο του δια­γω­νι­σμού Jacovitti και χά­ρη σε αυ­τό έγι­νε δε­κτός με υ­πο­τρο­φί­α στη σχο­λή κό­μικ του Μι­λά­νο. Την ί­δια χρο­νιά δη­μο­σί­ευ­σε και το πρώ­το του κό­μικ με τί­τλο «Κο­ρό­να, ο άν­θρωπος του δά­σους» (Corona - L’Uomo del Bosco di Erto). Το πιο ε­πι­τυ­χημένο του κό­μικ ως τώ­ρα εί­ναι «Η Με­γά­λη Συμ­φο­ρά» που έ­χει με­τα­φρα­στεί σε περισσότερες α­πό 5 γλώσ­σες με­τα­ξύ αυ­τών και η ελ­λη­νι­κή. Ε­πί­σης, έ­χει φι­λο­τε­χνή­σει έ­να α­κό­μη κό­μικ με αρ­με­νι­κή θε­μα­το­λο­γί­α με τί­τλο «Α­ρα­ράτ - Το βου­νό του μυ­στη­ρί­ου». Εί­ναι μό­νι­μος συ­νερ­γά­της του περιο­δι­κού ALP ό­που δη­μο­σιεύ­ει κό­μικ στρι­πά­κια σε σε­νά­ρια του Andrea Gobetti. Ζει και ερ­γά­ζε­ται στην κα­τα­πρά­σι­νη περιο­χή της Βαλ­τσε­λί­να, στο Φρί­ου­λι.

Tweet

Share