Σαρκίς Αγαμπατιάν
Περιοδικό «Aρμενικά» Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2014. Τεύχος 82
O Αρμένιος αξιωματικός του Οθωμανικού στρατού που παρασημοφορήθηκε από τον υπουργό Πολέμου Εμβέρ Πασά για την ανδρεία του στη μάχη της Καλλίπολης, αλλά που το φάντασμά του θα στοιχειώνει τις εκδηλώσεις για την 100ή επέτειο της νίκης των Οθωμανών επί των Συμμάχων.
Αντιμέτωπη με την επερχόμενη λαίλαπα της 100ής επετείου της Γενοκτονίας των Αρμενίων, όπου αφανίστηκε το μισό αρμενικό έθνος από τους οθωμανούς Τούρκους το 1915, η τουρκική κυβέρνηση σχεδιάζει να επισκιάσει τις εκδηλώσεις μνήμης, με τελετές που θα μνημονεύουν τη νίκη των Τούρκων εναντίον των Συμμάχων στη μάχη της Καλλίπoλης. Ήδη, διάφοροι Τούρκοι ακαδημαϊκοί έχουν κάνει το καθήκον τους αγνοώντας τους χιλιάδες Άραβες που συμμετείχαν στο πλευρό των Οθωμανών, ενώ λοιδωρούν κι ένα Τουρκοαρμένιο αξιωματικό που είχε παρασημοφορηθεί για την ανδρεία του στη μάχη της Καλλίπολης ως ένα αδίστακτο ψεύτη που επινόησε τη βιογραφία του. Ο Σαρκίς Τοροσιάν (1891-1954) ήταν Οθωμανός λοχαγός αρμενικής καταγωγής που πολέμησε στην εκστρατεία της Καλλίπολης και σύμφωνα με τα απομνημονεύματά του ήταν ο πρώτος που βύθισε ένα βρετανικό πολεμικό πλοίο. Ωστόσο, μετά τη Γενοκτονία, όταν τα περισσότερα μέλη της οικογένειάς του σφαγιάστηκαν, άλλαξε στρατόπεδο και πολέμησε εναντίον της οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αργότερα μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου έγραψε και εξέδωσε τα απομνημονεύματά του με τίτλο «Από τα Δαρδανέλλια στην Παλαιστίνη : μια αληθινή ιστορία στα πέντε πολεμικά μέτωπα της Τουρκίας». Η ιστορία του προκάλεσε πολλές συζητήσεις στην Τουρκία, καθώς κάποιοι Τούρκοι ιστορικοί αμφισβήτησαν την αυθεντικότητα των απομνημονευμάτων του, ενώ άλλοι ισχυρίστηκαν ότι ποτέ δεν υπήρξαν. Πράγματι, ο λοχαγός Σαρκίς Τοροσιάν είχε παρασημοφορηθεί για την ανδρεία του, προσωπικά από τον Εμβέρ Πασά, πανίσχυρο υπουργό Πολέμου την περίοδο εκείνη. Τώρα λοιπόν, αυτοί οι Τούρκοι ακαδημαϊκοί έρχονται να αμφισβητήσουν αυτό το γεγονός, ισχυριζόμενοι ότι ο Αρμένιος λοχαγός επινόησε τα δύο μετάλλια του Εμβέρ. Ωστόσο, ένας από τους πιο ευθαρσείς Τούρκους ιστορικούς, ο γνωστός σε όλους Τανέρ Ακτσάμ, ανακάλυψε την οικογένεια του Τοροσιάν στην Αμερική, συνάντησε την εγγονή του και εξέτασε τα δύο οθωμανικά μετάλλια που φέρουν την πρωτότυπη υπογραφή του. Τα απομνημονεύματα του Τοροσιάν εκ δόθηκαν για πρώτη φορά στη Βοστώνη το 1947. Ο Αϊχάν Ακτάρ, καθηγητής Κοινωνικών Επιστημών στο πανεπιστήμιο Μπιλγκί της Κωνσταντινούπολης διάβασε το βιβλίο πριν από μερικά χρόνια και εξεπλάγη μαθαίνοντας - δεδομένου ότι η Τουρκία αποπειράθηκε να εξολοθρεύσει ολόκληρο τον αρμενικό πληθυσμό της το 1915 - ότι υπήρχαν αξιωματικοί αρμενικής καταγωγής που πολέμησαν στο πλευρό των Οθωμανών. Η εκστρατεία της Καλλίπολης που είχε ως στόχο την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Συμμάχους ήταν μια καταστροφή για τα αγγλο-γαλλικά και αυστραλο-νεοζηλανδικά στρατεύματα που εγκατέλειψαν τη χερσόνησο μετά από οκτώ μήνες τον Ιανουάριο του 1916. Ο Τοροσιάν στο βιβλίο του αφηγείται τις σφοδρές μάχες της Καλλίπολης καθώς και άλλες στις οποίες συμμετείχε μέχρι το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν βρήκε την αδελφή του ανάμεσα στους Αρμένιους πρόσφυγες στα καράβανια θανάτου της Συρίας και Μεσοποταμίας. Δυστυχώς, η οικογένειά του είχε ξεκληριστεί, παρά τις ρητές διαβεβαιώσεις του Εμβέρ Πασά ότι οι δικοί του άνθρωποι θα εξαιρεθούν. Ο κυβερνήτης της Καισάρειας Σαλί Ζεκί μπέη αγνόησε τις διαταγές του Εμβέρ και εκτόπισε την οικογένεια του Τοροσιάν. Ο πατέρας του Οχανές και η μητέρα του Βαρτουή δολοφονήθηκαν, ενώ η αδελφή του Μπαϊτζάρ κατάφερε να διασωθεί αλλά πέθανε αργότερα από μολυσματική ασθένεια σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης στην αραβική έρημο. Ο θαρραλέος καθηγητής Ακτάρ, ωστόσο, αποφάσισε να εκδώσει το βιβλίο του Τοροσιάν στα τουρκικά. Οι αρχικές κριτικές ήταν θετικές μέχρι που δύο ιστορικοί από το πανεπιστήμιο Σαμπαντζί αντέδρασαν επικρίνοντας τον Ακτάρ για το έργο του. Για παράδειγμα ο καθηγητής Χαλίλ Μπερκτάι έγραψε ένα άρθρο στην εφημερίδα Ταράφ ισχυριζόμενος ότι ολόκληρο το βιβλίο είναι ένα εφεύρημα και ότι ο Τοροσιάν είναι ένας ψεύτης, άποψη που ο Ακτάρ χαρακτηρίζει «δολοφονία ενός χαρακτήρα». «Είναι ένα “ντοκουμέντο ψυχολογικού τραύματος” ενός αντιρατσιστή Αρμένιου αξιωματικού που πολέμησε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο», αναφέρει ο Ακτάρ. «Αλλά η οικογένειά του εξορίστηκε στη συριακή έρημο παρά τη ρητή διαταγή του Εμβέρ Πασά προς τους τοπικούς κυβερνήτες να μην εκτοπιστούν οικογένειες αξιωματικών». Ως γνωστόν, χιλιάδες Αρμένιοι στρατιώτες που υπηρετούσαν στον οθωμανικό στρατό, αφοπλίστηκαν και αργότερα σφαγιάστηκαν. Ο Τούρκος ιστορικός Τανέρ Ακτσάμ που μίλησε με την εγγονή του Τοροσιάν, έμεινε άναυδος για τις αντιδράσεις που υπήρξαν από την τουρκική έκδοση του βιβλίου. Μια από τις κριτικές ανέφερε ότι ο Αρμένιος αξιωματικός δεν υπήρξε ποτέ. «Αυτό το βιβλίο, με τον πρόλογο του Ακτάρ, ταράζει τα νερά σχετικά με την επικρατούσα άποψη στην Τουρκία για την Καλλίπολη ότι ήταν ένας πόλεμος των Τούρκων. Όπως καταδεικνύει ο Ακτάρ στην εισαγωγή του, όχι μόνο ο Τοροσιάν και άλλοι χριστιανοί έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην Καλλίπολη, αλλά υπήρχαν και κάποιες στρατιωτικές μονάδες που αποτελούνταν από Άραβες». Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και σημερινός Πρωθυπουργός της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου, σε μια ομιλία του πριν από δύο χρόνια στην Καλλίπολη είχε δώσει το στίγμα για το πώς σχεδιάζει η κυβέρνησή του να αντιμετωπίσει την 100ή επέτειο της Γενοκτονίας των Αρμενίων. «Θα κάνουμε γνωστό σ’ ολόκληρο τον κόσμο ότι το έτος 1915 δεν ήταν μια επέτειος γενοκτονίας όπως κάποιοι ισχυρίζονται και μας συκοφαντούν (sic), αλλά μια επέτειος ένδοξης αντίστασης ενός έθνους στην Καλλίπολη». Ο τουρκικός εθνικισμός σε όλο του το μεγαλείο! Οι απόγονοι των Αυστραλών και Νεοζηλανδών που έπεσαν στα πεδία των μαχών της Καλλίπολης μπορούν, ωστόσο, να ρωτήσουν τους Τούρκους οικοδεσπότες τους το 2015, γιατί δεν τιμούν τη μνήμη αυτών των γενναίων Αράβων και Αρμενίων, συμπεραλαμβανομένου του λοχαγού Τοροσιάν, οι οποίοι πολέμησαν στο πλευρό των Τούρκων οθωμανών; Είναι προφανές ότι η επίσημη τουρκική ιστορία διέγραψε το όνομα του Τοροσιάν από τα αρχεία της και απέκρυψε τις επιτυχίες του στην εκστρατεία της Καλλίπολης λόγω της αρμενικής καταγωγής του.
|