Σαρκίς Τοροσιάν Εκτύπωση E-mail

Σαρκίς Αγαμπατιάν

Περιοδικό «Aρμενικά» Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2014. Τεύχος 82

 

O Αρ­μέ­νιος α­ξιω­μα­τι­κός του Οθω­μα­νι­κού στρα­τού που πα­ρα­ση­μο­φο­ρή­θη­κε α­πό τον υπουρ­γό Πο­λέ­μου Εμ­βέρ Πα­σά για την αν­δρεί­α του στη μά­χη της Καλ­λί­πο­λης, αλ­λά που το φάντα­σμά του θα στοι­χειώ­νει τις εκ­δη­λώ­σεις για την 100ή ε­πέ­τειο της νί­κης των Ο­θω­μα­νών ε­πί των Συμ­μάχων.

Α­ντι­μέ­τω­πη με την ε­περ­χό­με­νη λαί­λα­πα της 100ής ε­πε­τεί­ου της Γε­νο­κτο­νί­ας των Αρ­με­νί­ων, ό­που α­φα­νί­στη­κε το μι­σό αρμε­νι­κό έ­θνος α­πό τους ο­θω­μα­νούς Τούρ­κους το 1915, η τουρ­κι­κή κυ­βέρ­νη­ση σχεδιά­ζει να ε­πι­σκιά­σει τις εκ­δη­λώ­σεις μνή­μης, με τε­λε­τές που θα μνη­μο­νεύ­ουν τη νί­κη των Τούρ­κων ε­να­ντί­ον των Συμ­μά­χων στη μά­χη της Καλ­λί­πoλης. Ή­δη, διά­φο­ροι Τούρ­κοι α­κα­δη­μα­ϊ­κοί έ­χουν κά­νει το κα­θή­κον τους α­γνο­ώ­ντας τους χι­λιά­δες Ά­ρα­βες που συμ­με­τεί­χαν στο πλευ­ρό των Ο­θω­μα­νών, ε­νώ λοι­δω­ρούν κι έ­να Τουρ­κο­αρ­μέ­νιο α­ξιω­μα­τι­κό που εί­χε πα­ρα­ση­μο­φο­ρη­θεί για την αν­δρεί­α του στη μά­χη της  Καλ­λί­πο­λης ως έ­να α­δί­στα­κτο ψεύ­τη που ε­πι­νό­η­σε τη βιο­γρα­φί­α του.
Ο Σαρ­κίς Το­ρο­σιάν (1891-1954) ή­ταν Ο­θω­μα­νός λο­χα­γός αρ­με­νι­κής κα­τα­γω­γής που πολέ­μη­σε στην εκ­στρα­τεί­α της Καλ­λί­πο­λης και σύμ­φω­να με τα α­πο­μνη­μο­νεύ­μα­τά του ή­ταν ο πρώ­τος που βύ­θι­σε έ­να βρε­τα­νι­κό πο­λε­μι­κό πλοί­ο. Ω­στό­σο, με­τά τη Γε­νο­κτο­νί­α, ό­ταν τα πε­ρισ­σό­τε­ρα μέ­λη της οι­κο­γέ­νειάς του σφα­γιά­στη­καν, άλλα­ξε στρα­τό­πε­δο και πο­λέ­μη­σε ε­να­ντί­ον της ο­θω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρί­ας. Αργό­τε­ρα με­τα­νά­στευ­σε στις Η­νω­μέ­νες Πο­λι­τεί­ες ό­που έ­γρα­ψε και ε­ξέ­δω­σε τα α­πο­μνη­μο­νεύ­μα­τά του με τί­τλο «Α­πό τα Δαρ­δα­νέλ­λια στην Πα­λαι­στίνη : μια α­λη­θι­νή ι­στο­ρί­α στα πέ­ντε πο­λε­μι­κά μέ­τω­πα της Τουρ­κί­ας». Η ι­στο­ρί­α του προ­κά­λε­σε πολ­λές συ­ζη­τή­σεις στην Τουρ­κί­α, κα­θώς κά­ποιοι Τούρκοι ι­στο­ρι­κοί αμ­φι­σβή­τη­σαν την αυ­θε­ντι­κό­τη­τα των α­πο­μνη­μο­νευ­μά­των του, ε­νώ άλ­λοι ι­σχυ­ρί­στη­καν ό­τι πο­τέ δεν υ­πήρ­ξαν. 
Πράγ­μα­τι, ο λο­χα­γός Σαρ­κίς Το­ρο­σιάν εί­χε πα­ρα­ση­μο­φο­ρη­θεί για την αν­δρεία του, προ­σω­πι­κά α­πό τον Εμ­βέρ Πα­σά, πα­νί­σχυ­ρο υπουρ­γό Πο­λέ­μου την πε­ρί­ο­δο ε­κεί­νη.
Τώ­ρα λοι­πόν, αυ­τοί οι Τούρ­κοι α­κα­δη­μα­ϊ­κοί έρχο­νται να αμ­φι­σβη­τή­σουν αυ­τό το γε­γο­νός, ι­σχυ­ρι­ζό­με­νοι ό­τι ο Αρ­μέ­νιος λοχα­γός ε­πι­νό­η­σε τα δύ­ο με­τάλ­λια του Εμ­βέρ.  Ω­στό­σο, έ­νας α­πό τους πιο ευ­θαρ­σείς Τούρ­κους ι­στο­ρι­κούς, ο γνω­στός σε ό­λους Τα­νέρ Α­κτσάμ, α­να­κά­λυ­ψε την οι­κο­γέ­νεια του Το­ρο­σιάν στην Α­με­ρι­κή, συ­νά­ντη­σε την εγ­γο­νή του και ε­ξέ­τασε τα δύ­ο ο­θω­μα­νι­κά με­τάλ­λια που φέ­ρουν την πρω­τό­τυ­πη υ­πο­γρα­φή του.
Τα α­πο­μνη­μο­νεύ­μα­τα του Το­ρο­σιάν εκ­ δόθηκαν για πρώτη φορά στη Βοστώνη το 1947. Ο Αϊχάν Ακτάρ, καθηγητής Κοινωνικών Επιστημών στο πανεπιστήμιο Μπιλγκί της Κωνσταντινούπολης διάβασε το βιβλίο πριν από μερικά χρόνια και εξεπλάγη μαθαίνοντας - δεδομένου ότι η Τουρκία αποπειράθηκε να εξολοθρεύσει ολόκληρο τον αρμενικό πληθυσμό της το 1915 - ό­τι υ­πήρ­χαν α­ξιω­μα­τι­κοί αρ­με­νι­κής κα­τα­γω­γής που πο­λέ­μη­σαν στο πλευ­ρό των Ο­θω­μα­νών. Η εκ­στρα­τεί­α της Καλ­λί­πο­λης που εί­χε ως στό­χο την κα­τά­λη­ψη της Κων­στα­ντι­νού­πο­λης α­πό τους Συμ­μά­χους ή­ταν μια κα­τα­στρο­φή για τα αγ­γλο-γαλ­λι­κά και αυ­στρα­λο-νε­οζη­λαν­δι­κά στρα­τεύ­μα­τα που ε­γκα­τέ­λει­ψαν τη χερ­σό­νη­σο με­τά α­πό ο­κτώ μή­νες τον Ια­νουά­ριο του 1916.
Ο Το­ρο­σιάν στο βι­βλί­ο του α­φη­γεί­ται τις σφο­δρές μά­χες της Καλ­λί­πο­λης καθώς και άλ­λες στις ο­ποί­ες συμ­με­τεί­χε μέ­χρι το τέ­λος του Α΄ Πα­γκο­σμί­ου Πολέ­μου, ό­ταν βρή­κε την α­δελ­φή του α­νά­με­σα στους Αρ­μέ­νιους πρό­σφυ­γες στα καρά­βα­νια θα­νά­του της Συ­ρί­ας και Με­σο­πο­τα­μί­ας. Δυ­στυ­χώς, η οι­κο­γέ­νειά του εί­χε ξε­κλη­ρι­στεί, πα­ρά τις ρη­τές δια­βε­βαιώ­σεις του Εμ­βέρ Πα­σά ό­τι οι δικοί του άν­θρω­ποι θα ε­ξαι­ρε­θούν. Ο κυ­βερ­νή­της της Και­σά­ρειας Σα­λί Ζε­κί μπέη α­γνό­η­σε τις δια­τα­γές του Εμ­βέρ και ε­κτό­πι­σε την οι­κο­γέ­νεια του Το­ρο­σιάν. Ο πα­τέ­ρας του Ο­χα­νές και η μη­τέ­ρα του Βαρ­του­ή δο­λο­φο­νή­θη­καν, ε­νώ η α­δελ­φή του Μπα­ϊ­τζάρ κα­τά­φε­ρε να δια­σω­θεί αλ­λά πέ­θα­νε αρ­γό­τε­ρα α­πό μο­λυ­σμα­τική α­σθέ­νεια σε έ­να στρα­τό­πε­δο συ­γκέ­ντρω­σης στην α­ρα­βι­κή έ­ρη­μο. 
Ο θαρ­ρα­λέ­ος κα­θη­γη­τής Α­κτάρ, ω­στό­σο, α­πο­φά­σι­σε να εκ­δώ­σει το βι­βλί­ο του Το­ρο­σιάν στα τουρ­κι­κά. Οι αρ­χι­κές κρι­τι­κές ή­ταν θε­τι­κές μέ­χρι που δύ­ο ι­στο­ρι­κοί α­πό το πα­νε­πι­στή­μιο Σα­μπα­ντζί α­ντέ­δρα­σαν ε­πι­κρί­νο­ντας τον Α­κτάρ για το έρ­γο του. Για πα­ρά­δειγ­μα ο κα­θη­γη­τής Χα­λίλ Μπερ­κτά­ι έ­γρα­ψε έ­να άρθρο στην ε­φη­με­ρί­δα Τα­ράφ ι­σχυ­ρι­ζό­με­νος ό­τι ο­λό­κλη­ρο το βιβλί­ο εί­ναι έ­να ε­φεύ­ρη­μα και ό­τι ο Το­ρο­σιάν εί­ναι έ­νας ψεύ­της, ά­πο­ψη που ο Ακτάρ χα­ρα­κτη­ρί­ζει «δο­λο­φο­νί­α ε­νός χα­ρα­κτή­ρα». «Εί­ναι έ­να “ντο­κου­μέ­ντο ψυ­χο­λο­γι­κού τραύ­μα­τος” ε­νός α­ντι­ρα­τσι­στή Αρ­μέ­νιου α­ξιω­μα­τι­κού που πο­λέμη­σε στον Α΄ Πα­γκό­σμιο Πό­λε­μο», α­να­φέ­ρει ο Α­κτάρ. «Αλ­λά η οι­κο­γέ­νειά του εξο­ρί­στη­κε στη συ­ρια­κή έ­ρη­μο πα­ρά τη ρη­τή δια­τα­γή του Εμ­βέρ Πα­σά προς τους το­πι­κούς κυ­βερ­νή­τες να μην ε­κτο­πι­στούν οι­κο­γέ­νειες α­ξιω­μα­τι­κών». Ως γνω­στόν, χι­λιά­δες Αρ­μέ­νιοι στρα­τιώ­τες που υ­πη­ρε­τού­σαν στον ο­θω­μα­νι­κό στρα­τό, α­φο­πλί­στη­καν και αρ­γό­τε­ρα σφα­γιά­στη­καν.
Ο Τούρ­κος ι­στο­ρι­κός Τα­νέρ Α­κτσάμ που μί­λη­σε με την εγ­γο­νή του Το­ρο­σιάν, έμει­νε ά­ναυ­δος για τις α­ντι­δρά­σεις που υ­πήρ­ξαν α­πό την τουρ­κι­κή έκ­δο­ση του βι­βλί­ου. Μια α­πό τις κρι­τι­κές α­νέ­φε­ρε ό­τι ο Αρ­μέ­νιος α­ξιω­μα­τι­κός δεν υπήρ­ξε πο­τέ. «Αυ­τό το βι­βλί­ο, με τον πρό­λο­γο του Α­κτάρ, τα­ρά­ζει τα νε­ρά σχε­τικά με την ε­πι­κρα­τού­σα ά­πο­ψη στην Τουρ­κί­α για την Καλ­λί­πο­λη ό­τι ή­ταν έ­νας πό­λε­μος των Τούρ­κων. Ό­πως κα­τα­δει­κνύ­ει ο Α­κτάρ στην ει­σα­γω­γή του, ό­χι μόνο ο Το­ρο­σιάν και άλ­λοι χρι­στια­νοί έ­παι­ξαν ση­μα­ντι­κό ρό­λο στην Καλ­λί­πο­λη, αλ­λά υ­πήρ­χαν και κά­ποιες στρα­τιω­τι­κές μο­νά­δες που α­πο­τε­λού­νταν α­πό Ά­ραβες».  
Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και σημερινός Πρωθυπουργός της Τουρ­κίας Αχ­μέτ Ντα­βού­τογλου, σε μια ο­μι­λί­α του πριν α­πό δύ­ο χρό­νια στην Καλ­λί­πο­λη εί­χε δώ­σει το στίγ­μα για το πώς σχε­διά­ζει η κυ­βέρ­νη­σή του να α­ντι­με­τω­πί­σει την 100ή επέ­τειο της Γε­νο­κτο­νί­ας των Αρ­με­νί­ων. «Θα κά­νου­με γνω­στό σ’ ο­λό­κλη­ρο τον κό­σμο ό­τι το έ­τος 1915 δεν ή­ταν μια ε­πέ­τειος γε­νο­κτο­νί­ας ό­πως κά­ποιοι ι­σχυρί­ζο­νται και μας συ­κο­φα­ντούν (sic), αλ­λά μια ε­πέ­τειος έν­δο­ξης α­ντί­στα­σης ενός έ­θνους στην Καλ­λί­πο­λη». Ο τουρ­κι­κός ε­θνι­κι­σμός σε ό­λο του το με­γα­λείο!
Οι α­πό­γο­νοι των Αυ­στρα­λών και Νε­ο­ζη­λαν­δών που έ­πε­σαν στα πε­δί­α των μα­χών της Καλ­λί­πο­λης μπο­ρούν, ω­στό­σο, να ρω­τή­σουν τους Τούρ­κους οι­κο­δε­σπό­τες τους το 2015, για­τί δεν τι­μούν τη μνή­μη αυ­τών των γεν­ναί­ων Α­ρά­βων και Αρμενίων, συμπεραλαμβανομένου του λοχαγού Τοροσιάν, οι οποίοι πολέμησαν στο πλευρό των Τούρκων οθωμανών; Είναι προφανές ότι η επίσημη τουρκική ιστορία διέγραψε το όνομα του Τοροσιάν από τα αρχεία της και απέκρυψε τις επιτυχίες του στην εκστρατεία της Καλλίπολης λόγω της αρμενικής καταγωγής του.

 

Share
 

Για να εξασφαλίσουμε τη σωστή λειτουργία του ιστότοπου, μερικές φορές τοποθετούμε μικρά αρχεία δεδομένων στον υπολογιστή σας, τα λεγόμενα «cookies». Οι περισσότεροι μεγάλοι ιστότοποι κάνουν το ίδιο. Περισσότερα...

"Δέχομαι"


ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΩΝ


διαφήμιση στο αρμενικά

armenian community

Online Επισκέπτες

Έχουμε 21 επισκέπτες συνδεδεμένους