O Καρεκίν Νζτέχ Και η μάχη του Ζανκεζούρ |
![]() |
![]() |
Ζακ Νταματιάν Απρίλιος - Ιούνιος 2013 τεύχος 77
1921. Όλη η Αρμενία είναι υπό ξένη κατοχή. Όλη; Όχι. Μια μικρή ανυπότακτη περιοχή αντιστέκεται ακόμη στον κατακτητή. Για πόσο καιρό όμως; Στις 2 Δεκεμβρίου του 1920 η Δημοκρατία της Αρμενίας, ευρισκόμενη μεταξύ σφύρας και άκμονος υποκύπτει. Η κεμαλική Τουρκία προελαύνει από τα δυτικά, παραβιάζοντας τη συνθήκη των Σεβρών, ενώ παράλληλα ο Κόκκινος Στρατός έχει καταλάβει θέσεις στα ανατολικά σύνορα. Η εξαιρετικά πιεστική κατάσταση και η απουσία οποιασδήποτε ουσιαστικής εξωτερικής βοήθειας οδηγεί την κυβέρνηση στην επιλογή της σοβιετοποίησης. Σοβιετικοί και Τούρκοι συμφωνούν στην παραχώρηση του Καραπάχ, του Ναχιτσεβάν, άλλα και του Ζανκεζούρ στο Αζερμπαϊτζάν. Η έκταση της ήδη ακρωτηριασμένης Αρμενίας περιορίζεται ακόμα περισσότερο, ενώ η μεθόδευση αυτή θα είχε ως αποτέλεσμα η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν να συνορεύουν. Η απόδοση και του Ζανκεζούρ στο Αζερμπαϊτζάν θα οδηγούσε επιπλέον στην πραγματοποίηση του παντουρανικού σχεδίου. Στο μεταξύ, από την εποχή της Ανεξαρτησίας, στα βουνά του Ζανκεζούρ, ο Στρατηγός Καρεκίν Νζτέχ είχε ήδη αναλάβει στρατιωτική δράση, με επιτυχημένες επιχειρήσεις εναντίον των Τατάρων. Τον Ιούλιο του 1920, ο Κόκκινος Στρατός αφού καταλαμβάνει το Χαράπα, προελαύνει στη νότια Αρμενία. Μετά από 70 ημέρες σκληρών μαχών, το Ζανκεζούρ έχει σχεδόν καταληφθεί. Στις 25 Αυγούστου στην εκκλησία του χωριού Γκαρντ, κοντά στο Άπαν, αποφασίζεται από τους Αρμενίους επανάσταση υπό την ηγεσία του Καρεκίν Νζτέχ. Μετά από λυσσαλέες μάχες, το Ζανκεζουρ το Νοέμβριο απελευθερώθηκε. Στις 25 Δεκεμβρίου του 1920 στη μονή Ντατέβ πραγματοποιείται συνέδριο, στο οποίο ανακηρύσσεται η ανεξαρτησία του Ζανκεζούρ, με σκοπό την ένωση με τη Σοβιετική Αρμενία. Ο Καρεκίν Νζτέχ μάλιστα ορίζεται αρχιστράτηγος. Σε 2ο Συνέδριο στις 27 Απριλίου 1921, πάλι στο Ντατέβ, ανακηρύσσεται η δημιουργία της κυβέρνησης της Ορεινής Αρμενίας. Σε αυτούς τους μήνες οργανώνεται η άμυνα ενάντια στον Κόκκινο Στρατό. Οι μάχες διαρκούν έως τον Ιούλιο. Ο Καρεκίν Νζτέχ και η ομάδα του αφού βρίσκονται αντιμέτωποι με πολυπληθέστερες δυνάμεις και αφού λάβουν διαβεβαιώσεις ότι το Ζανκεζούρ θα παραμείνει στα όρια της Σοβιετικής Αρμενίας, αποσύρονται στα βουνά της Περσίας. Σύγχρονοι αρμένιοι ιστορικοί συγκλίνουν στην άποψη ότι αυτή η αδικημένη, ως προς την προβολή της, από την ιστορία μάχη είναι ιδιαίτερης σπουδαιότητας για την ύπαρξη και επιβίωση της σημερινής Αρμενίας. Ρίχνοντας κανείς μια μάτια στο χάρτη εύκολα διαπιστώνει ότι αν η εξέλιξη ήταν διαφορετική, η Αρμενία θα ήταν ασφυκτικά περικυκλωμένη από την Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν, πράγμα ιδιαίτερα επικίνδυνο, αφού δε θα είχε διέξοδο στο Νότο. Επιπλέον, θα ήταν ακόμα πιο δύσκολη η σύνδεση με το Γαραπάγ. Σήμερα μπαίνοντας κανείς στα όρια της επαρχίας του Σιουνίκ (Ζανκεζούρ) συναντά ένα μνημείο προς τιμήν των πεσόντων. Η μάχη αυτή πράγματι κατέχει ξεχωριστή θέση στις χρυσές σελίδες των ηρωικών αγώνων του Έθνους μας. |