Μιλάνε και οι κήποι; Άρμιν Θ. Βέγκνερ |
![]() |
![]() |
Σουζάνα Απαρτιάν Περιδιαβαίνω έναν περιποιημένο κήπο-δασύλλιο με μαγευτική θέα στην πόλη της Βερόνα, στην ανωφέρεια προς τον λόφο Σαν Πιέτρο. Την προσοχή μου τραβάει μια πλακέτα πάνω σε μια ξύλινη βάση δίπλα σε μια φρεσκοφυτεμένη ελιά. Σκύβω να διαβάσω: ARMIN T. WEGNER (1886-1978) Scrittore Tedesco in esilio, testimone di verità del genocido degli armeni e ΆρμινΘ. Βέγκνερ (1886-1978) Γερμανός συγγραφέας στην εξορία, μάρτυρας της αλήθειας της γενοκτονίας των Αρμενίων και Δίκαιος μεταξύ των Εθνών που εναντιώθηκαν στον Ναζισμό Χαμογελάω, να λοιπόν που εκτός από τα έπιπλα (βλ.τεύχος 115), μιλάνε και οι κήποι και δημιουργούν έναν μυστικό διάλογο με τους περιπατητές! Αναρωτιέμαι τι γυρεύει η πλακέτα με το όνομα του Άρμιν Θ. Βέγκνερ στον κήπο. Ψάχνω στο Διαδίκτυο. Είναι ο Κήποςτων Δικαίων1 στην Βερόνα (GardenoftheRighteous ofVerona) που εγκαινιάστηκε τον Απρίλιο του 2023. Μαθαίνω πως οι Κήποι των Δικαίων είναι σαν ανοιχτά βιβλία που «διηγούνται» και τιμούν τις ιστορίες ειρηνιστών που κατά τον 20ο και τον 21ο αιώνα, θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια τους τη ζωή, είχαν το θάρρος να υπερασπιστούν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ενάντια σταολοκληρωτικά καθεστώτακαι στις μαζικές εκκαθαρίσεις. Η ιδέα ανήκει στο ιταλικό μη-κερδοσκοπικό ίδρυμα GARIWO που εγκαινίασε τονπρώτο του Κήπο (Μόντε Στέλλα) στοΜιλάνοτηςΙταλίας. Οι δράσεις του ιδρύματος άρχισαν το 1999 με πρωτεργάτες τον Γκαμπριέλε Νισσίμ, τον Πιέτρο Κουτσουκιάν, την Ουλιάνοβα Ράντις και την Άννα Μαρία Σαμουέλι, με σύνθημα: Υπάρχει ένα δέντρο για κάθε άνθρωπο που επέλεξε το Καλό. Πολλοί είναι οι κήποι που τιμούν τον Άρμιν Βέγκνερ όχι μόνο στην Ιταλία(Βενετία, Βερόνα, Μιλάνο, Μπέργκαμο, Πάντοβα, Περούτζια, Ρώμη…) αλλά και σε άλλες χώρες όπως η Αρμενία(Τσιτσερνακαμπέρντ), ο Λίβανος, η Αργεντινή(Μαρ ντε Πλάτα), η Πολωνία, το Ισραήλ… Το 2012, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθιέρωσε την Ευρωπαϊκή Ημέρα των Δικαίων που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Μαρτίου. Η ζωή του ειρηνιστή Άρμιν Θ. Βέγκνερ1 Ο Γερμανός Άρμιν Θ. Βέγκνερ, διανοούμενος, Διδάκτωρ Νομικής, φωτογράφος, συγγραφέας, ποιητής και ειρηνιστής, υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της Γενοκτονίας των Αρμενίων στη διάρκεια του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου. Υπηρέτησε το 1914 ως εθελοντής υπαξιωματικός του Υγειονομικού Σώματος του γερμανικού στρατού στη Μέση Ανατολή - στα πλαίσια της στρατιωτικής συμμαχίας Γερμανίας και Τουρκίας -, και κατέγραψε με την φωτογραφική του μηχανή όσα απάνθρωπα έζησε στις ερήμους της Συρίας δίπλα στους εκτοπισμένους Αρμένιους. Υπέρμαχος της αλήθειας Γιατί ο Άρμιν Βέγκνερ επέλεξε να καταγράψει τη Γενοκτονία κατά του αρμενικού λαού, με κίνδυνο της ζωής του; Όφειλε, ως εθελοντής, να υπακούσει στην αυστηρή απαγόρευση να εκφραστεί κατά των βιαιοπραγιών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο, μέσα από τις φωτογραφίες και τα γραπτά του, ο Βέγκνερ επέλεξε να μην σταθεί παθητικός θεατής, παίρνοντας θέση ενάντια στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στα χρόνια που ακολούθησαν τον πόλεμο, δήλωσε πως η συνείδησή του τον ώθησε να μοιραστεί την αλήθεια προκειμένου να προσπαθήσει να σταματήσει τα δεινά των Αρμενίων και να διασφαλίσει ότι οι φρικαλεότητες δεν θα ξεχαστούν. Τράβηξε εκατοντάδες φωτογραφίες στα μαρτυρικά στρατόπεδα των εκτοπισμένων Αρμενίων και μέσω ασφαλών διπλωματικών διασυνδέσεων κατάφερε να μεταφέρει κρυφά τα φωτογραφικά ντοκουμέντα σε αμερικανικές και γερμανικές πηγές. Το 1916, μετά από υποκλοπή μίας επιστολής του, ο Βέγκνερ συνελήφθη και υπηρέτησε στους θαλάμους χολέρας όπου και αρρώστησε βαριά. Στη συνέχεια στάλθηκε από τη Βαγδάτη στην Κωνσταντινούπολη και στα τέλη του 1916 ανακλήθηκε στη Γερμανία αλλά μπόρεσε να μεταφέρει στη ζώνη του τις φωτογραφίες-ντοκουμέντα που είχε τραβήξει. Μετά την επιστροφή του στη Γερμανία συνέχισε τις προσπάθειες ευαισθητοποίησης για την Γενοκτονία των Αρμενίων. Το 1919, δημοσίευσε στο Βερολίνο τις μαρτυρίες του στο βιβλίο «Ο Δρόμος Χωρίς Επιστροφή:Μαρτυροδρόμιο» με επιστολές, που περιλαμβάνει και την Ανοιχτή Επιστολή διαμαρτυρίας προς τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Γούντροου Γουίλσον, σχετικά με τη Γενοκτονία των Αρμενίων. Το 1922 κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Η Κραυγή του Αραράτ», για τα δικαιώματα των επιζώντων Αρμενίων. Μέχρι το 1924, οι φωτογραφικές του μαρτυρίες παρουσιάστηκαν σε διάφορες πόλεις: Βερολίνο, Βιέννη, Μπρέσλαου. Μεταξύ 1927 και 1928 στη διάρκεια ενός οδοιπορικού ταξιδιού με τη σύζυγό του, ταξίδεψε στην Σοβιετική Ένωση και στην Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αρμενίας. Το οδοιπορικό πήρε μορφή βιβλίου με τίτλο, «Πέντε Δάκτυλα Πάνω Σου», με το οποίο απέκτησε διεθνή αναγνωρισιμότητα. Το 1933, μετά την αποστολή ανοιχτής επιστολής διαμαρτυρίας στον Χίτλερ για τα οργανωμένα πογκρόμ σε βάρος των Εβραίων της Γερμανίας, συνελήφθη από την Γκεστάπο, βασανίστηκε και φυλακίστηκε σε επτά ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης μέχρι το 1936 που κατάφερε να διαφύγει μαζί με την Εβραία σύντροφό του στην Ιταλία. Το 1966, στην 51η επέτειο της Γενοκτονίας των Αρμενίων, ο Βέγκνερ περιέγραψε την απογοήτευση του να είσαι μάρτυρας μιας θηριωδίας που είχε σχεδόν περάσει στη λήθη. Έζησε στην Ιταλία ως ενεργός ειρηνιστής μέχρι το τέλος της ζωής του το 1978 στη Ρώμη, σε ηλικία 92 ετών. Αν και οι προσπάθειές του να τεκμηριώσει τη Γενοκτονία των Αρμενίων παρέμειναν για πολλά χρόνια στο περιθώριο, ο Βέγκνερ αναγνωρίζεται πλέον ως ένας από τους σημαντικότερους χρονικογράφους των δεινών που βίωσε ο αρμενικός λαός. Για τους Αρμένιους όπως και για τους Εβραίους, ο Άρμιν Βέγκνερ ανήκει στους «Δίκαιους των λαών» και η πλακέτα δίπλα στην ελιά που συμβολίζει την ειρήνη θα υπενθυμίζει στους περιπατητές, είτε νέους, είτε ηλικιωμένους, πως η Δικαιοσύνη δε γνωρίζει γεωγραφικά όρια, είναι πανανθρώπινη. Υπάρχει ένα δέντρο για κάθε άνθρωπο που επέλεξε το Καλό. 1. Ο όρος Δίκαιος προέρχεται από το Ταλμούδ και δηλώνει πως «όποιος σώζει μια ζωή, σώζει ολάκερο τον κόσμο». 2. Για την ζωή και το έργο του Άρμιν Βέγκνερ https://armenika.gr/istoria/82-istorikes-prosopikotites/640-armin-vegner Ιανουάριος - Μάρτιος 2015, τεύχος 84 Πηγές: https://en.gariwo.net/gardens/garden-of-the-righteous-of-verona-liceo-fracastoro/garden-of-the-righteous-of-verona-liceo-fracastoro-26105.html https://en.gariwo.net/righteous/armenian-genocide/armin-t-wegner-7508.html Canadian museum for human rights: https://humanrights.ca/story/what-would-you-risk-share-evidence-injustice\ https://www.facinghistory.org/resource-library/legacy-witness |