Ζακ Νταματιάν

«Aρμενικά» Απρίλιος - Ιούνιος 2014. Τεύχος 81

Στο Ερε­βάν της ανε­ξάρ­τη­της Αρ­με­νί­ας το 1919 πραγ­μα­το­ποιεί­ται το 9ο Συ­νέ­δριο του κυ­βερ­νώ­ντος κόμ­μα­τος Τα­σνα­κτσου­τιούν. Λαμ­βά­νε­ται η α­πό­φα­ση να ε­ξο­ντω­θούν οι η­γέ­τες της κυ­βέρ­νη­σης των Νε­ο­τούρ­κων που με τις δια­τα­γές τους έ­παι­ξαν πρω­ταρ­χικό ρό­λο στη Γε­νο­κτο­νί­α του αρμε­νι­κού λα­ού. Η επι­χεί­ρη­ση αυ­τή ο­νο­μά­στη­κε Νέ­με­σις, α­πό το όνο­μα της αρ­χαί­ας ελ­λη­νί­δας θε­άς, προ­σω­πο­ποί­η­ση της Δι­καιοσύ­νης. Ε­πι­κε­φα­λής ο­ρί­στη­κε ο ε­μπνευ­στής του σχε­δί­ου Αρ­μέν Γκα­ρό και συ­ντο­νι­στής ο Σα­χέν Να­τα­λί. Οι Σο­γο­μών Τεχλι­ριάν, Αρ­σα­βίρ Σι­ρα­κιάν, Μι­σάκ Τορ­λα­κιάν, Στεπάν Τζα­γι­κιάν, Α­ράμ Γερ­γκα­νιάν ή­ταν οι πιο γνω­στοί από τους ε­κτε­λε­στές. Τα χτυ­πή­μα­τα, ό­πως ό­ρι­ζαν οι δια­τα­γές, ή­ταν α­πό­λυ­τα χει­ρουρ­γι­κά και ε­πι­τυ­χη­μέ­να, ε­νώ λει­τούρ­γη­σε γύ­ρω τους έ­νας ο­λό­κλη­ρος μηχα­νι­σμός.
Στην κο­ρυ­φή αυ­τής της λί­στας βρι­σκό­ταν και το ό­νο­μα του Εμ­βέρ Πασά, Υ­πουρ­γού Στρα­τιω­τι­κών της κυ­βέρ­νη­σης των Νεό­τουρκων, μέ­λους της η­γε­τι­κής τριαν­δρί­ας μα­ζί με τον Υ­πουρ­γό Ε­σω­τε­ρι­κών Τα­λα­άτ (ε­κτε­λέ­στη­κε α­πό τον Σ. Τε­χλι­ριάν στο Βε­ρο­λί­νο) και τον Πρω­θυ­πουργό Σαΐντ Χα­λίμ (δο­λο­φο­νή­θη­κε α­πό τον Α. Σι­ρα­κιάν στη Ρώ­μη). Ο τυχο­διώ­κτης αυ­τός πο­λι­τι­κός και στρα­τιω­τι­κός τον Ια­νουά­ριο του 1915, ο­δη­γώντας το στρα­τό του σε πα­νω­λε­θρί­α, σε μά­χη ενα­ντίον των Ρώ­σων στο Σα­ρικα­μίς του Καυ­κά­σου, σώ­ζε­ται χάρις στους Αρ­με­νίους. Με­τά την πτώ­ση των Νεό­τουρκων, στρέ­φε­ται στους Μπολ­σε­βί­κους, οι ο­ποί­οι αρ­χι­κά τον α­ντι­με­τω­πί­ζουν θε­τι­κά. Η φι­λο­δο­ξί­α του να ε­πι­στρέ­ψει ως η­γέ­της στην Τουρ­κί­α ε­γκα­τα­λεί­πε­ται με­τά την παγί­ω­ση του Κε­μάλ στην ε­ξου­σί­α του νέ­ου τουρ­κι­κού κρά­τους. Προ­η­γου­μέ­νως είχε γλι­τώ­σει α­πό ε­νέ­δρα που είχε στή­σει ο Μ. Τορ­λα­κιάν, τι­μω­ρός του Τζι­βαν­σίρ Χαν, του σφα­γέ­α των Αρ­με­νί­ων του Μπα­κού.
Ο Εμ­βέρ περ­νώ­ντας α­πό το Μπα­κού και τη Μό­σχα κα­τα­λή­γει στη Μπου­χά­ρα (Ουζ­μπε­κι­στάν), έ­χο­ντας μα­ζί του ο­μά­δες Μπα­σμα­τζή­δων (Τά­τα­ροι α­ντάρτες). Με πε­ρίσ­σεια α­λα­ζο­νεί­α φι­λο­δο­ξεί να δη­μιουρ­γή­σει Του­ρα­νι­κό κρά­τος, ε­νώ­νο­ντας τις τα­τα­ρι­κές φυ­λές. Τον βο­η­θά οι­κο­νο­μι­κά ο βα­σι­λιάς του Αφ­γα­νιστάν Α­μα­νου­λάχ. Γί­νε­ται δε­κτός με εν­θου­σια­σμό α­πό το λα­ό. Σί­γου­ρα με­τά τις ε­ξελί­ξεις αυ­τές η στά­ση της Μό­σχας αλ­λά­ζει. Ο Εμ­βέρ πε­τυ­χαί­νει νί­κες στα πε­δί­α των μα­χών, που βα­σί­ζο­νται στον αιφ­νι­δια­σμό. Σύ­ντο­μα ό­μως οι Μπολ­σε­βί­κοι α­ντε­πιτί­θε­νται.
Δρώ­ντας πα­ρασκη­νια­κά κα­τα­φέρ­νουν να α­πο­μο­νώ­σουν τον Εμ­βέρ. Ό­ταν ε­γκα­τα­λεί­πε­ται και α­πό τον Αμα­νου­λάχ, εί­ναι φα­νε­ρό πως το τέ­λος του πλη­σιά­ζει.
Τον Αύ­γου­στο του 1922, ο Εμ­βέρ με τους τε­λευ­ταί­ους πι­στούς μα­χη­τές του βρί­σκεται στη Σα­μα­ρκάν­δη, κο­ντά στα σύ­νο­ρα με το Αφ­γα­νι­στάν. Οι Σο­βιε­τι­κοί πι­στεύ­ουν ό­τι η α­ξιο­ποί­η­ση των Αρ­με­νί­ων, θα ή­ταν κα­τα­λυ­τική. Εί­ναι συνη­θι­σμέ­νοι να μά­χο­νται στα βου­νά και φυσι­κά έ­χουν έ­να λό­γο πα­ρα­πά­νω να ε­ξο­ντώσουν τον σφα­γέ­α. Πε­ρι­κυ­κλώ­νε­ται α­πό το σο­βιε­τι­κό στρα­τό. Στην πρώ­τη ί­λη του ιπ­πι­κού βρί­σκε­ται μια δι­μοι­ρί­α Αρ­με­νί­ων. Διοι­κη­τής της εί­ναι ο γεννη­μέ­νος στο Σου­σί μπολ­σεβί­κος α­ξιω­μα­τικός Α­γκόπ Μελ­κου­μιάν. Ο ι­στο­ρι­κός Ε­σάντ μπέ­ης δί­νει έ­ναν ρο­μα­ντι­κό τό­νο στο θά­να­το του με­γά­λου τυ­χο­διώ­κτη. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, μα­ζί με την ο­μά­δα του, ιπ­πεύ­ο­ντας το γκρί­ζο ά­λο­γό του, τον Δερ­βί­ση, προ­σπα­θεί να δια­φύ­γει. Ο Α­γκόπ Μελ­κου­μιάν τον πυ­ρο­βο­λεί και τον σκοτώνει. Έ­χει ε­κτε­λέ­σει την α­πο­στο­λή του ως στρα­τιω­τι­κός του Κόκ­κι­νου Στρα­τού, αλ­λά και ως Αρ­μέ­νης. Για την πρά­ξη του θα πα­ρα­ση­μο­φο­ρη­θεί α­πό τις Σο­βιε­τι­κές Αρ­χές. Πο­λύ αρ­γό­τε­ρα, το 1937 θα διω­χθεί α­πό το στα­λι­νι­κό κα­θε­στώς και θα φυλα­κιστεί με α­στεί­ες κα­τη­γο­ρί­ες. Το 1954 ο ι­κα­νός αυ­τός α­ξιω­μα­τικός θα α­πελευ­θε­ρω­θεί και θα α­πο­κα­τα­στα­θεί ο­λοκλη­ρω­τι­κά, παίρ­νο­ντας προ­α­γω­γή. Ο ε­πί­λο­γος της Ε­πι­χεί­ρη­σης Νέ­με­σις θα γρα­φτεί το 1926. Ο τε­λευ­ταί­ος της λί­στας των υ­ψη­λό­βαθ­μων Νε­ό­τουρ­κων, ο για­τρός Δρ. Να­ζίμ, θα α­παγ­χο­νι­στεί α­πό τους κε­μα­λι­κούς, με την κα­τη­γο­ρί­α της συ­νο­μω­σί­ας.

Tweet

Share