Όπως είχαμε ανακοινώσει το περιοδικό μας πραγματοποίησε λογοτεχνικό διαγωνισμό διηγήματος. Οι συμμετοχές έφθασαν τις πέντε από τις οποίες πρώτευσαν το «Μια φορά κι έναν καιρό» της Σέτα Καλαϊτζιάν-Καρενιάν και το «Αλίς» της Άνι Γιαβασιάν από τη Λάρισα. Στο τεύχος αυτό θα παρουσιαστεί το διήγημα της κας Καλαϊτζιάν-Καρενιάν και στο επόμενο το διήγημα της κας Γιαβασιάν. Η συντακτική επιτροπή ευχαριστεί όλους τους συμμετέχοντες.

Σέτα Καλαϊτζιάν-Καρενιάν

Iανουάριος – Μάρτιος 2013 τεύχος 76

Ας αρ­χί­σω λοι­πόν με τη φρά­ση «μια φο­ρά κι έ­ναν και­ρό ζού­σε η νε­νέ μου η Σρπου­ή» και να σας δι­η­γη­θώ με λό­για α­πλά την ι­στο­ρί­α της, έ­τσι ό­πως την έ­χω συ­γκρα­τή­σει στη μνή­μη μου. Ελ­πί­ζω να εί­ναι ζω­ντα­νή ό­πως οι α­να­μνή­σεις της, δια­σκε­δα­στι­κή ό­πως το τε­λευ­ταί­ο παι­χνί­δι μα­ζί της, τρυ­φε­ρή σαν τα χά­δια της, αι­σιό­δο­ξη ό­πως ο χα­ρα­κτή­ρας της και «μμμ», νό­στι­μη ό­πως τα γλυ­κά της!

Στα Ά­δα­να

Μια φο­ρά, ε­κεί γύ­ρω στο 1880, στην Ταρ­σό της Μι­κράς Α­σί­ας γεν­νή­θη­κε η Σρπου­ή Κε­βορ­κιάν, κό­ρη εύ­πο­ρης οι­κο­γέ­νειας ε­μπό­ρων. Η πε­ριου­σί­α τους α­πο­τε­λού­νταν α­πό κτή­μα­τα γε­μά­τα συ­κιές. Τα πο­λύ­τι­μα αυ­τά σύ­κα τα ε­ξή­γα­γαν στην Α­με­ρι­κή α­πο­ξη­ρα­μέ­να. Αρ­χι­κά τη βά­φτι­σαν Ο­λυ­μπί­α τι­μώ­ντας τη μνή­μη της κό­ρης Ελ­λή­νων γει­τό­νων τους. Αρ­γό­τε­ρα, με­τά το θά­να­το νε­α­ρής ε­ξα­δέλ­φης της, ο αρ­μέ­νιος ιε­ρέ­ας, με «συ­νο­πτι­κές  δια­δι­κα­σί­ες» τη με­το­νό­μα­σε σε Σρπου­ή (Α­γί­α) για να α­κού­γε­ται στα σπί­τια τους το ό­νο­μα της α­δι­κο­χα­μέ­νης συγ­γε­νούς τους.

Στα 16 της, κα­τά τη διάρ­κεια μιας οι­κο­γε­νεια­κής ε­πί­σκε­ψης στα Ά­δα­να της Κι­λι­κί­ας, την ώ­ρα που εκ­κλη­σια­ζό­ταν, την εί­δε ο νε­α­ρός τό­τε παπ­πούς μου Γκα­ρα­μπέτ Κα­λα­ϊ­τζιάν, γνω­στός ζα­χα­ρο­πλά­στης της πό­λης. Λυ­γε­ρό­κορ­μη, με με­γά­λα γα­λά­ζια εκ­φρα­στι­κά μά­τια, του τρά­βη­ξε α­μέ­σως την προ­σο­χή. Μια και δυό, την α­κο­λού­θη­σε στο σπί­τι των συγ­γε­νών της, τη ζή­τη­σε σε γά­μο και την πα­ντρεύ­τη­κε! Ζή­σα­νε ευ­τυ­χι­σμέ­νοι μια «γλυ­κιά» ζω­ή, «ζα­χα­ρο­πλά­στες γαρ» και α­πέ­κτη­σαν έ­ξι παι­διά, 4 α­γό­ρια και 2 κο­ρί­τσια. Φα­ντά­ζο­μαι πως θα συ­νέ­χι­ζαν να ζουν μια α­μέ­ρι­μνη κα­θη­με­ρι­νό­τη­τα αν οι σφα­γές των 30.000 Αρ­με­νί­ων στα Ά­δα­να α­πό τους Τούρ­κους - με φιρ­μά­νι του Α­βδούλ Χα­μίτ το 1909- δεν τους α­νά­γκα­ζε να κα­τα­φύ­γουν στη Σμύρ­νη.

Στη Σμύρ­νη

Στη Σμύρ­νη τα βα­φτί­σια του πα­τέ­ρα μου ή­ταν ε­πει­σο­δια­κά. Ε­νώ ο νο­νός του τον ο­νό­μα­σε Χά­ικ, την ώ­ρα του μυ­στη­ρί­ου φτά­σα­νε στην εκ­κλη­σί­α τα κα­κά μα­ντά­τα για τον προ­πη­λα­κι­σμό και βί­αιο θά­να­το δύ­ο αρ­με­νί­ων φί­λων α­πό τους Τούρ­κους. Με­τά την αρ­χι­κή πα­γω­μά­ρα και το φό­βο που ε­πι­κρά­τη­σε, α­κο­λού­θη­σε η ορ­γή των πα­ρευ­ρι­σκο­μέ­νων. Τό­τε, ο με­γά­λος α­δελ­φός του πα­τέ­ρα μου, ο Α­γκόπ, ε­πέ­βα­λε στον πα­πά να τον ξα­να­βα­φτί­σουν! Έ­τσι, α­πό Χά­ικ, με­το­νο­μά­στη­κε σε Βρεζ (εκ­δί­κη­ση), για να μη ξε­χά­σει πο­τέ τον ε­φιάλ­τη που έ­ζη­σαν οι συ­μπα­τριώ­τες του, αλ­λά και να κου­βα­λά πα­ντο­τι­νά το βα­ρύ φορ­τί­ο της εκ­δί­κη­σης για το έ­γκλη­μα και την α­τι­μω­ρη­σί­α των υ­πεύ­θυ­νων.

«Ο παπ­πούς μου πί­στευε πως ”Σμύρ­νη ή­ταν πια Ευ­ρώ­πη” και οι Τούρ­κοι δε θα τολ­μού­σαν να την κα­τα­στρέ­ψουν, ό­ταν ό­μως εί­δε την αρ­με­νι­κή συ­νοι­κί­α   να πυρ­πο­λεί­ται δεν το ά­ντε­ξε και έ­πε­σε νε­κρός».

Η γε­νο­κτο­νί­α των Αρ­με­νί­ων το 1915 α­πό τους Τούρ­κους ο­λο­κλη­ρώ­θη­κε το 1922 με την κα­τα­στρο­φή της Σμύρ­νης. Αυ­τή η τρα­γω­δί­α βρή­κε την οι­κο­γέ­νεια Κα­λα­ϊ­τζιάν «α­φε­λώς» α­προ­ε­τοί­μα­στη, διό­τι ο παπ­πούς μου πί­στευε πως «η Σμύρ­νη ή­ταν πια Ευ­ρώ­πη» και οι Τούρ­κοι δε θα τολ­μού­σαν να την κα­τα­στρέ­ψουν. Ό­ταν ό­μως στις 30 Αυ­γού­στου του 1922 εί­δε την αρ­μενι­κή συ­νοι­κί­α να πυρ­πο­λεί­ται και τους Τούρ­κους να κα­τε­βά­ζουν το σταυ­ρό α­πό τη μη­τρό­πο­λη και να α­ναρ­τούν την η­μι­σέ­λη­νο, δεν το ά­ντε­ξε και έ­πε­σε νε­κρός μπρο­στά στα σκα­λιά του μα­γα­ζιού του!

Η για­γιά μου με υ­πε­ρη­φά­νεια μας δι­η­γού­νταν ό­τι κα­τά­φε­ρε να βρει τον αρ­μέ­νιο ιε­ρέ­α και συ­νο­δευό­με­νη α­πό τα δύ­ο ε­νή­λι­κα α­γό­ρια της, τον Α­γκόπ και τον Ντι­ράν, «έ­θα­ψε» τον παπ­πού μου στο αρ­μέ­νι­κο νε­κρο­τα­φεί­ο και έ­βα­λε έ­να ξύ­λι­νο σταυ­ρό πά­νω στο χώ­μα που τον σκέ­πα­σε.

Τις ε­πό­με­νες κιό­λας ώ­ρες, οι δρό­μοι της Σμύρ­νης γέ­μι­σαν με ά­τα­φους νε­κρούς, Αρ­μέ­νιους και Έλ­λη­νες.

Ά­θα­φτοι, αλ­λά ό­χι «ά­κλαυ­τοι» έ­φυ­γαν και οι δύ­ο θεί­οι μου ό­ταν στην προ­σπά­θειά τους να προ­σεγ­γί­σουν με βάρ­κα, κά­ποιο α­πό τα 32 συμ­μα­χι­κά πλοί­α που ή­ταν α­ραγ­μέ­να στο λι­μά­νι της Σμύρ­νης, πνί­γη­καν μα­ζί με άλ­λους 16 νε­α­ρούς συ­μπα­τριώ­τες τους. Την ι­στο­ρί­α αυ­τή δι­η­γή­θη­κε ο 19ος και μο­να­δι­κός ε­πι­ζών που α­νέ­φε­ρε ό­τι οι ναύ­τες των πλοί­ων της «σωτη­ρί­ας» έ­ρι­χναν ζε­μα­τι­στό νε­ρό και α­πω­θού­σαν με αρ­πά­γες τα χέ­ρια ό­σων κα­τόρ­θω­ναν να φτά­σουν ως τα πλοί­α ζω­ντα­νοί!

Η για­γιά μου σώ­θη­κε μα­ζί με την υ­πέρ­γη­ρη μη­τέ­ρα της και τα τέσ­σε­ρα α­νή­λι­κα παι­διά της, α­φού πρό­λα­βε και ε­πι­βι­βά­στη­κε σ’ έ­να ελ­λη­νι­κό πλοί­ο που τους με­τέ­φε­ρε στη Μυ­τι­λή­νη!

Για γέ­λια ή για κλά­μα­τα

Με αυ­τές τις τρα­γι­κές ι­στο­ρί­ες α­ντί για τα κλασ­σι­κά πα­ρα­μύ­θια μας με­γά­λω­σε η για­γιά μου. Θα α­να­ρω­τιέ­στε βέ­βαια πως εί­ναι να με­γα­λώ­νεις α­κού­γο­ντας ι­στο­ρί­ες για διωγ­μούς, σφα­γές, πνιγ­μούς, φω­τιά, κα­τα­στρο­φή και α­φα­νι­σμό α­ντί για πα­ρα­μύ­θια με νε­ρά­ι­δες, πρι­γκί­πισ­σες και ξω­τι­κά. Και ό­μως, η «νε­νέ μου» εί­χε βρει τη χρυ­σή το­μή! Ό­ταν το α­κρο­α­τή­ριό της φορ­τι­ζό­ταν α­πό την έ­ντα­ση της α­φή­γη­σης, μας ε­ξι­στο­ρού­σε άλ­λα γε­γο­νό­τα -κω­μι­κο­τρα­γι­κά- που έ­μοια­ζαν με α­νέκ­δο­τα! Θυ­μά­μαι έ­ντο­να την ι­στο­ρί­α της συ­νά­ντη­σής της με τον έλ­λη­να ναύ­τη πά­νω στο πλοί­ο της «σω­τη­ρί­ας» τους. Ό­ταν τον ρώ­τη­σε γε­μά­τη α­γω­νί­α, αν υ­πάρ­χει κά­ποιος ε­λεύ­θε­ρος χώ­ρος για να ξα­πο­στά­σει με τα παι­διά της, αυ­τός -υ­πο­θέ­τω- της α­πά­ντη­σε : «ΤΙ­ΠΟ­ΤΑ, ΤΙ­ΠΟ­ΤΑ». Η για­γιά μου ό­μως κα­τά­λα­βε «ΝΤΙΠ-Ο­ΝΤΑ» που στα τούρ­κι­κα ση­μαί­νει το ε­πά­νω δω­μά­τιο. Έ­τσι, α­νέ­βη­κε στο κα­τά­στρω­μα και βρή­κε χώ­ρο δί­πλα στο φου­γά­ρο να στρώ­σει τα κι­λί­μια της, για να ξα­πλώ­σουν και να ζε­στα­θούν οι δι­κοί της. Η Σρπου­ή ή­ταν κα­πά­τσα και πο­λυ­μή­χα­νη. Σκέ­φτη­κε λοι­πόν με το σι­μι­γδά­λι που κου­βα­λού­σε στον μπό­γο της να πλά­σει πι­τού­λες και να τις «ψή­νει» κολ­λώ­ντας τις πά­νω στο ζε­στό φου­γά­ρο! Αυ­τόν τον τρό­πο βρή­κε να μην πει­νά­σου­νε η μη­τέ­ρα της και τα παι­διά της στο τα­ξί­δι της προ­σφυ­γιάς!

Α­πό το «ντιπ-ο­ντά» στις πα­ρά­γκες

Στη Μυ­τι­λή­νη έ­ζη­σαν για έ­να μή­να σε πα­ρα­πήγ­μα­τα. Α­πό ε­κεί πή­γαν στον Πει­ραιά ό­που έ­μει­ναν για δύ­ο πε­ρί­που μή­νες στο γνω­στό Δη­μο­τι­κό Θέ­α­τρο της ο­δού Η­ρώ­ων Πο­λυ­τε­χνεί­ου. Τε­λι­κά ε­γκα­τα­στά­θη­καν για μια ει­κο­σα­ε­τί­α στις φτω­χι­κές πα­ρά­γκες στο Δουρ­γού­τι (Νέ­ος Κό­σμος, στην πε­ριο­χή γύ­ρω α­πό το ξε­νο­δο­χεί­ο Intercontinental).

Ο πα­τέ­ρας μου, Βρεζ Κα­λα­ϊ­τζιάν, που θα ή­ταν τό­τε πε­ρί­που 4-5 χρό­νων, συ­χνά μας δι­η­γού­νταν μια ι­στο­ρί­α που θα μπο­ρού­σε να ή­ταν και α­πό­σπα­σμα αρ­χαί­ας τρα­γω­δί­ας, με κο­ρυ­φαί­α τη για­γιά μου και χο­ρό τις μαυ­ρο­ντυ­μέ­νες αρ­μέ­νισ­σες. Τις κα­λού­σε τα α­πο­γεύ­μα­τα στη φι­λό­ξε­νη πα­ρά­γκα της, ό­χι για να πιούν κα­φέ και να κου­τσο­μπο­λέ­ψουν αλ­λά για να κλά­ψουν και να θρη­νή­σουν, η κα­θε­μιά τους δι­κούς της νε­κρούς! Γέ­μι­ζε το μου­ντό δω­μά­τιο με τις σκο­τει­νές φι­γού­ρες τους και η­χού­σαν στα παι­δι­κά του αυ­τιά θρή­νοι, μοι­ρο­λό­για και προ­σευ­χές. Τό­τε ο μι­κρός Βρεζ έ­κλαι­γε και φώ­να­ζε : «Να φύ­γουν αυ­τές οι μαύ­ρες γυ­ναί­κες», «το σπί­τι μας ζε­στά­θη­κε και ε­γώ ί­δρω­σα»! Ο πα­τέ­ρας μου ο­λο­κλή­ρω­νε την ι­στο­ρί­α λέ­γο­ντας ό­τι ό­λο και κά­ποια νε­α­ρή κο­πέ­λα βρι­σκό­ταν για να τον πά­ει μια βόλ­τα και έ­τσι η­ρε­μού­σε και ξε­χνιό­ταν.

Και η ζω­ή συ­νε­χί­ζε­ται...

Ε­κτός α­πό τη σφα­γή των Α­δά­νων και την κα­τα­στρο­φή της Σμύρ­νης, η «νε­νέ» μου έ­ζη­σε και ό­λα τα ι­στο­ρι­κά γε­γο­νό­τα της νε­ώ­τε­ρης Ελ­λά­δας: α­πό την κα­το­χή και τον εμ­φύ­λιο, μέ­χρι την πε­ρί­ο­δο της δι­κτα­το­ρί­ας, του Κυ­πρια­κού και τη με­τα­πο­λί­τευ­ση, έ­χο­ντας πά­ντα πλή­ρη ε­πί­γνω­ση των ση­μα­ντι­κών γε­γο­νό­των. Οι δεί­κτες ό­μως του ρο­λο­γιού της εί­χαν στα­μα­τή­σει για πά­ντα στην ει­κό­να της προ­κυ­μαί­ας του φλε­γό­με­νου λι­μα­νιού της Σμύρ­νης, που στοί­χειω­νε το μυα­λό και την καρ­διά της μέ­χρι το τέ­λος.

Τα παι­διά της με­γά­λω­σαν, πα­ντρεύ­τη­καν, την έ­κα­ναν για­γιά και αυ­τή τους α­κο­λού­θη­σε α­πό το Δουρ­γού­τι στην Κοκ­κι­νιά, στη Νέ­α Σμύρ­νη, στον Πα­νιώ­νιο και το Νέ­ο Κό­σμο!

Η για­γιά μου δεν μι­λού­σε κα­λά τα αρ­μέ­νι­κα, μι­λού­σε τούρ­κι­κα αλ­λά προ­σπα­θού­σε με ε­μάς, τα εγ­γό­νια της, να μι­λά­ει αρ­μέ­νι­κα. Κα­μά­ρω­νε ό­τι γνω­ρί­ζει και ο­λί­γη γρα­φή και α­νά­γνω­ση α­φού ή­ταν α­πό­φοι­τος των πρώ­των τά­ξε­ων του δη­μο­τι­κού! Καλ­λιερ­γώ­ντας τις λί­γες γνώ­σεις που εί­χε, κα­τά­φε­ρε να δια­βά­ζει κα­θη­με­ρι­νά και με­γα­λό­φω­να, τους τί­τλους της αρ­με­νι­κής η­με­ρή­σιας ε­φη­με­ρί­δας «Α­ΖΑ­ΝΤ-ΟΡ» μέ­χρι και λί­γα χρό­νια πριν φύ­γει α­πό τη ζω­ή, ό­ταν τα με­γά­λα στορ­γι­κά γα­λά­ζια μά­τια της α­πό το γλαύ­κω­μα την εί­χαν προ­δώ­σει!

Θυ­μά­μαι που κα­θό­ταν σταυ­ρο­πό­δι στο μπαλ­κό­νι και διά­βα­ζε την στή­λη με τα κοι­νω­νι­κά, δη­λα­δή τις κη­δεί­ες και τα μνη­μό­συ­να, σχο­λιά­ζο­ντας τις η­λι­κί­ες των θα­νό­ντων και συ­γκρί­νο­ντάς τις με τη δι­κή της έ­βρι­σκε πά­ντα τους μα­κα­ρί­τες με­γα­λύ­τε­ρους!

Νο­σταλ­γώ το μι­κρό μας σπί­τι στο Χα­ϊ­νότ­ς (Ά­νω Νέ­α Σμύρ­νη) και την ό­μορ­φη αυ­λή μας με τα δέ­ντρα και τα λου­λού­δια που ή­ταν με­σο­τοι­χί­α με το σπί­τι των Ντερ-Γκα­ρα­μπε­τιάν, α­γα­πη­μέ­νων μας γει­τό­νων, σχε­δόν συγ­γε­νών. Ο α­εί­μνη­στος πα­τέ­ρας τους Γε­γι­σέ (προ­σφυ­γό­που­λο και αυ­τός) μά­θαι­νε με­γα­λό­φω­να στις δύ­ο κό­ρες του, την Κο­χάρ και την Λού­συ, το «Χά­ιρ Μερ» («Πά­τερ Η­μών») και υ­πο­χρε­ω­τι­κά α­κο­λου­θού­σα­με και ε­μείς -οι τρεις α­δελ­φές Κα­λα­ϊ­τζιάν. Μια ι­διό­τυ­πη χο­ρω­δί­α που ξε­κι­νού­σε με το «Χάιρ Μερ», συ­νέ­χι­ζε με την εκ­μά­θη­ση της αρ­μέ­νι­κης αλ­φα­βή­του και κα­τέ­λη­γε στα ση­μα­ντι­κό­τε­ρα γε­γο­νό­τα της αρ­με­νι­κής ι­στο­ρί­ας των αρ­χαί­ων και νε­ό­τε­ρων χρό­νων, δο­σμέ­να με έ­να μο­να­δι­κό τρό­πο, α­νά­κα­τα αλ­λά συ­νά­μα σαν έ­να τα­ξί­δι στον χω­ρό­χρο­νο.

Ο «Κατ­ς Βαρ­τάν» (Γεν­ναί­ος Βαρ­τάν) με τον Α­ντρα­νίκ, ο «Μετζ Ντι­κράν» (Μέ­γας Ντι­κράν) με τον «Σα­σου­ντσί Τα­βίτ» και στο τέ­λος πά­ντα να νι­κά­με τους Τούρ­κους, για­τί άλ­λους ε­χθρούς δεν εί­χα­με! Και έ­τσι η­χού­σαν οι προ­σευ­χές, οι ι­στο­ρί­ες και τα τρα­γού­δια στις μι­κρές, φτω­χι­κές αυ­λές μας! Η «νε­νέ» μου πα­ρα­κο­λου­θού­σε με ύ­φος θε­α­τή της Λυ­ρι­κής σκη­νής και μας εμ­ψύ­χω­νε θαυ­μά­ζο­ντας το αυ­το­σχέ­διο «α­νοι­χτό» σχο­λεί­ο μας!

Α­πό τα κόκ­κα­λα βγαλ­μέ­νη...

Θα πρέ­πει να ή­ταν έ­να κα­λο­και­ρι­νό βρά­δυ του ‘67 ό­ταν η «νε­νέ» μου έ­πε­σε και έ­σπα­σε τη λε­κά­νη και το πό­δι της. Οι για­τροί α­νη­σύ­χη­σαν αρ­χι­κά για τη ζω­ή της και α­φού τε­λι­κά α­πέ­δει­ξε πως εί­ναι ε­φτά­ψυ­χη, α­να­ρω­τιού­νταν για το αν θα ση­κω­θεί και θα περ­πα­τή­σει ή θα μεί­νει κα­τά­κοι­τη. Τα 85 της χρό­νια δεν τους έ­δι­ναν και πολ­λές ελ­πί­δες για τα­χεί­α α­νάρ­ρω­ση!

Τα ί­δια φο­βή­θη­κε και η θεί­α μου η Γκιού­λα που ήρ­θε για συ­μπα­ρά­στα­ση α­πό το Μό­ντρε­αλ. Εί­δε την κα­τά­στα­ση της μά­νας της και έ­κρι­νε πως δε θα ξα­να­περ­πα­τού­σε πο­τέ. Α­πο­φά­σι­σε λοι­πόν να χα­ρί­σει τα ρού­χα, το παλ­τό και τα πα­πού­τσια της για­γιάς στους φτω­χούς.

Ό­ταν λί­γες μέ­ρες με­τά την πο­λύ­ω­ρη εγ­χεί­ρη­ση ση­κώ­θη­κε όρ­θια και έ­κα­νε τα πρώ­τα της βή­μα­τα, οι για­τροί, χα­ρού­με­νοι και συ­νά­μα έκ­πλη­κτοι τη ρω­τού­σαν: «Για­γιά τι τρως και έ­χεις τό­σο γε­ρή κρά­ση και δυ­να­τά κό­κα­λα; Πα­στουρ­μά­δες και σου­τζού­κια;».

Η για­γιά μου γύ­ρι­σε όρ­θια στο σπί­τι πα­ρέ­α μ’ έ­να μπα­στού­νι που ε­κτός α­πό την κα­νο­νι­κή του χρή­ση ή­ταν και πο­λυερ­γα­λεί­ο! Για πα­ρά­δειγ­μα, η μα­μά μου τί­να­ζε μ’ αυ­τό τις κου­ρε­λού­δες ή μας κυ­νη­γού­σε για να μας δεί­ρει ό­ταν κά­να­με α­τα­ξί­ες! Ε­μείς πά­λι, με τη βο­ή­θεια του μπα­στου­νιού κα­τε­βά­ζα­με τα ώ­ρι­μα σύ­κα α­πό τα κλα­διά της συ­κιάς! Ό­σο για τη «νε­νέ», της χρη­σί­μευε για να μας αρ­πά­ζει α­πό τα χέ­ρια και τα πό­δια και να μας φέρ­νει κο­ντά της!

Στην αυ­λή μας ξέ­μει­νε και μια α­να­πη­ρι­κή ξύ­λι­νη κα­ρέ­κλα που με­τα­τρά­πη­κε στα παι­δι­κά χέ­ρια μας σε πρω­τό­τυ­πο παι­χνί­δι! Βά­ζα­με τη για­γιά -με το ζό­ρι πολ­λές φο­ρές- να κά­τσει πά­νω στην κα­ρέ­κλα και τη σπρώ­χνα­με δυ­να­τά η μί­α α­δελ­φή στην άλ­λη! Και φώ­να­ζε η για­γιά μου «Α­μάν-α­μάν», και α­γρί­ευε η μα­μά μου και μας κυ­νη­γού­σε με το μπα­στού­νι!

Και έ­πει­τα ήρ­θε ο χει­μώ­νας. Η «νε­νέ» ή­θε­λε να ντυ­θεί, να στο­λι­στεί και να πά­ει στην κυ­ρια­κά­τι­κη λει­τουρ­γί­α. Έ­ψα­χνε να βρει ρού­χα και πα­πού­τσια, αλ­λά ή­ταν ά­φα­ντα.

- Μπερ­τζου­ή, ρω­τά τη νύ­φη της, που εί­ναι τα ρού­χα μου, να ντυ­θώ να πά­ω στην εκ­κλη­σί­α;

Η μα­μά μου α­να­γκά­στη­κε να βγά­λει το φί­δι α­πό την τρύ­πα και με το μο­να­δι­κό ορ­θό-κο­φτό της τρό­πο, της α­πά­ντη­σε:

- Η κό­ρη σου τα χά­ρι­σε στους φτω­χούς... μη ρω­τάς για­τί.

- Ά­ντε λοι­πόν να μου α­γο­ρά­σε­τε και­νού­ρια για­τί δε σκο­πεύ­ω να «φύ­γω» νω­ρίς-νω­ρίς...!

Και η α­λή­θεια εί­ναι ό­τι κα­τά­φε­ρε και έ­λιω­σε αρ­κε­τά ρού­χα και πα­πού­τσια μέ­χρι να φύ­γει για τό­πους χλο­ε­ρούς!

Ε­μπει­ρί­ες ζω­ής

Τα κα­λο­καί­ρια πη­γαί­να­με η­με­ρή­σιες εκ­δρο­μές με τα πούλ­μαν του «Κυα­νού Σταυ­ρού»! Οι προ­ε­τοι­μα­σί­ες κρα­τού­σαν μια ο­λό­κλη­ρη βδο­μά­δα. Η «νε­νέ» και η μα­μά μα­γεί­ρευαν σαρ­μα­δά­κια και μπου­ρε­κά­κια, λεχ­μα­τζούν και κε­φτε­δά­κια. Ε­τοί­μα­ζαν και μπό­γους με σε­ντό­νια, κου­βέρ­τες, κου­νου­πιέ­ρες, πε­τσέ­τες, πυ­τζά­μες, αλ­λα­ξιές και άλ­λα πολ­λά που δε τα κα­λο­θυ­μά­μαι αλ­λά στη ση­με­ρι­νή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα μάλ­λον η­χούν γρα­φι­κά αν ό­χι ε­ξω­πραγ­μα­τι­κά!

Ξε­κι­νού­σα­με νω­ρίς το πρω­ί. Τα πούλ­μαν ξε­χεί­λι­ζαν α­πό κό­σμο κά­θε η­λι­κί­ας, α­πό βρέ­φη και νή­πια, μέ­χρι παπ­πού­δες και για­γιά­δες που ζού­σαν τη χα­ρά της α­ντά­μω­σης και της ε­πι­κοι­νω­νί­ας! Ό­σο διαρ­κού­σε το τα­ξί­δι, τα τρα­γού­δια, τα ποι­ή­μα­τα και τα α­νέκ­δο­τα δεν εί­χαν τε­λειω­μό!

Μό­λις φτά­να­με, ε­μείς τα παι­διά τρέ­χα­με στη θά­λασ­σα. Κο­λυ­μπού­σα­με, τρώ­γα­με, πί­να­με και το με­ση­με­ρά­κι, ά­ντρες και παι­διά παίρ­να­με έ­ναν υ­πνά­κο. Ή­ταν η ώ­ρα που μα­μά­δες και για­γιά­δες έ­πι­ναν κα­φέ, συ­ζη­τού­σαν και με­τέ­φε­ραν η μί­α στην άλ­λη τα μι­κρά «πι­πε­ρά­τα» κου­τσο­μπο­λιά της αρ­μέ­νι­κης πα­ροι­κί­ας!

Η «νε­νέ» μου εί­χε πά­ντα γυ­ρι­σμέ­νη την πλά­τη στη θά­λασ­σα, πο­τέ δεν κο­λυ­μπού­σε, ού­τε καν έ­βρε­χε τα πό­δια της ού­τε και έ­τρω­γε πο­τέ της ψά­ρια ή θα­λασ­σι­νά.

Αρ­χές του 1970, σε μί­α α­πό τις εκ­δρο­μές στο Σχοι­νιά, πα­ρα­τή­ρη­σα πως η «νε­νέ» μου εί­χε πά­ντα γυ­ρι­σμέ­νη την πλά­τη στη θά­λασ­σα. Πό­τε δεν την α­γνά­ντευε, πο­τέ δεν κο­λυ­μπού­σε, ού­τε καν έ­βρε­χε τα πό­δια της στα ρη­χά ό­πως ό­λες οι άλ­λες για­γιά­δες, ού­τε και έ­τρω­γε πο­τέ της ψά­ρια ή θα­λασ­σι­νά. Τη ρώ­τη­σα λοι­πόν με πε­ριέρ­γεια και παι­δι­κή α­φέ­λεια «για­τί»; Η α­πά­ντη­σή της ήρ­θε ή­ρε­μα και σχε­δόν α­πο­λο­γη­τι­κά:

-Ε­γώ δεν α­γα­πώ τη θά­λασ­σα για­τί μου θυ­μί­ζει την ει­κό­να του φλε­γό­με­νου λι­μα­νιού, τα α­δι­κο­χα­μέ­να μου παι­διά, τον παπ­πού σας και τό­σα άλ­λα που στοι­χειώ­νουν το νου μου χρό­νια τώ­ρα! Ε­γώ έ­χω μα­λώ­σει με τη θά­λασ­σα, αλ­λά ε­σύ, πρό­σε­ξε κα­λά τι θα σου πω, θέ­λω να ζή­σεις φυ­σιο­λο­γι­κά χω­ρίς αυ­τό το βα­ρύ φορ­τί­ο θλί­ψης και πέν­θους στους ώ­μους σου. Ε­γώ, πέν­θη­σα, έ­κλα­ψα, μαυ­ρο­φο­ρέ­θη­κα για να τι­μή­σω τους νε­κρούς μου και έ­τσι θα συ­νε­χί­σω μέ­χρι τέ­λους για να μη χρεια­στεί πο­τέ ε­σείς να θρη­νή­σε­τε και να δυ­στυ­χή­σε­τε. Ε­γώ πλή­ρω­σα το χρέ­ος ό­λων μας και α­πό σας θέ­λω να γε­λά­τε, να τρα­γου­δά­τε, να γλε­ντά­τε, μό­νο να μη ξε­χνά­τε την αρ­μέ­νι­κη κα­τα­γω­γή μας, τη θρη­σκεί­α και τη γλώσ­σα μας. Να τι­μά­τε με τις πρά­ξεις και τη στά­ση σας τον ε­αυ­τό σας αλ­λά και τη μνή­μη των νε­κρών μας!

Πως θα μπο­ρού­σα πο­τέ να ξε­χά­σω τα λό­για της, αυ­τό το συ­μπυ­κνω­μέ­νο μά­θη­μα ζω­ής που μου α­φιέ­ρω­σε η «νε­νέ» μου ε­κεί­νο το κα­λο­και­ρι­νό α­πό­γευ­μα στην πα­ρα­λί­α του Σχοι­νιά; Μό­νο να την ευ­χα­ρι­στή­σω μπο­ρώ που πα­ρά τις τραυ­μα­τι­κές της ε­μπει­ρί­ες, παρ’ ό­λα τα προ­η­γού­με­να που εί­χε με τη θά­λασ­σα, δε μας με­τέ­δω­σε τα αρ­νη­τι­κά της βιώ­μα­τα και μας έ­κα­νε να α­γα­πή­σου­με τη θά­λασ­σα που της πή­ρε αυ­τούς που α­γα­πού­σε...

Οι φι­λί­ες της για­γιάς και το κέ­ρα­σμα!

Η «νε­νέ» μου εί­χε και έ­ναν κοι­νω­νικό πε­ρί­γυ­ρο, μια πι­στή «αυ­λή» α­πό φί­λες και φί­λους που την τι­μού­σαν τα­κτι­κά με τις ε­πι­σκέ­ψεις τους. Δεν μπο­ρώ να μην α­να­φέ­ρω -του­λά­χι­στον ό­σους θυ­μά­μαι: τον α­ξιο­μα­κά­ρι­στο αρ­χιε­πί­σκο­πο Σα­χάκ Α­ϊ­βα­ζιάν, τους «α­ξέ­χα­στους» Λε­βόν Κα­γιάν, Κρι­κόρ Γε­ωρ­γα­ντζιάν, τη Μα­κρου­ή Τσα­κι­ριάν, την οι­κο­γέ­νεια Μαρ­ντι­κιάν... Ό­λοι τους της φέ­ρο­νταν με α­γά­πη και ε­κτί­μη­ση. Οι άν­δρες, θυ­μά­μαι, πολ­λές φο­ρές της φι­λού­σαν το χέ­ρι ως έν­δει­ξη σε­βα­σμού. Έ­πι­ναν τον κα­φέ τους, γλύ­και­ναν το στό­μα τους με γλυ­κό του κου­τα­λιού και χαλ­βά. Α­κό­μα, μι­λού­σαν για τις μα­κρι­νές πα­τρί­δες τους και μνη­μό­νευαν τους νε­κρούς. Τέ­λος, α­φού α­ντάλ­λα­σαν ει­δή­σεις σχε­τι­κά με την πα­ροι­κί­α, το σχο­λεί­ο μας, την εκ­κλη­σί­α του Α­γί­ου Γκα­ρα­μπέτ -πή­ρε χρό­νους σαν το γιο­φύ­ρι της Άρ­τας για να ξα­να­χτι­στεί, κα­νό­νι­ζαν την ε­πό­με­νη συ­νά­ντη­σή τους!

Μια α­κό­μη ι­στο­ρί­α απ’ αυ­τές τις συ­να­ντή­σεις, που τη θυ­μό­μα­στε και γε­λά­με α­κό­μα, εί­ναι ό­ταν η Μα­κρου­ή Τσα­κι­ριάν έ­τυ­χε να έρ­θει μια φο­ρά στο σπί­τι μας α­κά­λε­στη! Βρή­κε τη για­γιά μου α­προ­ε­τοί­μα­στη για­τί δεν εί­χε πολ­λά να την κε­ρά­σει. Α­φού λοι­πόν ή­πιαν έ­να σκέ­το κα­φε­δά­κι-τι ντρο­πή!- και εί­παν τα δι­κά τους, κί­νη­σε να φύ­γει για το «μα­κρι­νό» τό­τε Κα­ρέ­α που στη δε­κα­ε­τί­α του ‘70 θα ή­ταν και δύ­ο ώ­ρες δρό­μος τα­λαι­πω­ρί­ας με το λε­ω­φο­ρεί­ο. Τό­τε, η «νε­νέ» μου ά­νοι­ξε το ψυ­γεί­ο και βρή­κε έ­να σα­κου­λά­κι γε­μά­το με κύ­βους τυ­λιγ­μέ­νους με α­ση­μό­χαρ­το. Νο­μί­ζο­ντας ό­τι εί­ναι σο­κο­λα­τά­κια, τα γέ­μι­σε στην τσέ­πη της φί­λης της για να της γλυ­κά­νουν το στό­μα στο δρό­μο της ε­πι­στρο­φής. Ό­πως και θα γι­νό­ταν, αν τα α­ση­μέ­νια κυ­βά­κια δεν ή­ταν ζω­μός κό­τας, που η «νε­νέ» μου α­γνο­ού­σε την ύ­παρ­ξή τους! Το α­πό­γευ­μα, η Μα­κρου­ή μας τη­λε­φώ­νη­σε και γε­λώ­ντας μας ε­ξι­στό­ρη­σε ό­τι α­φού δο­κί­μα­σε έ­να κύ­βο στο λε­ω­φο­ρεί­ο κα α­να­γού­λια­σε, έ­λυ­σε το πρό­βλη­μα της η­μέ­ρας για­τί μα­γεί­ρε­ψε έ­να νο­στι­μό­τα­το «μπλγου­ρέ πι­λάφ» χρη­σι­μο­ποιώ­ντας τους κύ­βους, κέ­ρα­σμα της φί­λης της!

Ε­πί­σης, αυ­τό που θυ­μά­μαι μέ­χρι τώ­ρα, εί­ναι η πε­ριέρ­γεια της να μά­θει την α­ξί­α ε­νός κι­λού ζά­χα­ρης σε δραχ­μές! Αρ­γό­τε­ρα κα­τά­λα­βα ό­τι ως κό­ρη ε­μπό­ρων, σύ­ζυ­γος ζα­χα­ρο­πλά­στη, και μη­τέ­ρα πα­ντο­πώ­λη η τι­μή της ζά­χα­ρης ή­ταν γι’ αυ­τήν οι­κο­νο­μι­κός δεί­κτης. Ό­ταν η τι­μή της ζά­χα­ρης ή­ταν στα­θε­ρή, ή­ταν ή­συ­χη. Ό­ταν της έ­λε­γαν ό­τι α­νέ­βη­κε, α­νη­συ­χού­σε και ρω­τού­σε τον πα­τέ­ρα μου για τις οι­κο­νο­μι­κές ε­ξε­λί­ξεις στην α­γο­ρά! Δεν εί­χε α­νά­γκη α­πό το δεί­κτη χρη­μα­τι­στη­ρί­ου η «νε­νέ» μου, εί­χε τον δι­κό της προ­σω­πι­κό δεί­κτη!

Μια για­γιά που δεν έ­λε­γε πο­τέ «οχι»

Μια λέ­ξη α­που­σί­α­ζε α­πό το λε­ξι­λό­γιο της για­γιάς μου: το «Ο­ΧΙ». Ό,τι και αν της έ­λε­γα, ό,τι και αν της ζη­τού­σα, ό­σο πα­ρά­λο­γο και αν ή­ταν αυ­τό, η α­πά­ντη­ση ή­ταν πά­ντα «ΝΑΙ»! Ή­θε­λα γλυ­κό; Σι­γά το σπου­δαί­ο! Σε λί­γο μο­σχο­μύ­ρι­ζε ο χαλ­βάς σε ό­λο το σπί­τι! Τα βά­ζα με τα λο­γής-λο­γής γλυ­κά του κου­τα­λιού κα­τέ­βαι­ναν α­πό τα ρά­φια α­μέ­σως! Τα μό­να «ζα­χα­ρω­τά» που έ­κρυ­βε ε­πι­με­λώς και με­τά μα­νί­ας ή­ταν τα σο­κο­λα­τά­κια. Κά­θε τό­σο, έ­βρι­σκε νέ­ες κρυ­ψώ­νες, δη­μιουρ­γού­σε μυ­στι­κές κρύ­πτες που διέ­γει­ραν τη φα­ντα­σί­α μου και μ’ έ­κα­ναν να ψά­χνω με τις ώ­ρες να τα α­να­κα­λύ­ψω. Ως εκ θαύ­μα­τος τα έ­βρι­σκα! Πό­τε μέ­σα στο φούρ­νο, πό­τε μέ­σα στο βά­ζο με τα φα­σό­λια, πό­τε στη λε­κά­νη με τα μα­ντα­λά­κια ... Και ό­λα αυ­τά ξέ­ρε­τε για­τί; Ε­πει­δή, ό­ταν ερ­χό­ταν ο αρ­μέ­νιος ιε­ρέ­ας στο σπί­τι για α­για­σμό, το σπι­τι­κό λι­κέρ έ­πρε­πε να συ­νο­δεύ­ε­ται ο­πωσ­δή­πο­τε με σο­κο­λα­τά­κια (άλ­λα τα έ­θι­μα της νοι­κο­κυ­ράς τό­τε!). Α­ξέ­χα­στη θα μου μεί­νει η ε­πί­σκε­ψη του α­ξιο­μνη­μό­νευ­του Ντερ Κε­γάρ­τ (του στορ­γι­κού και α­γα­πη­μέ­νου ποι­μέ­να της πα­ροι­κί­ας μας) που με­τά τον α­για­σμό, ή­πιε το λι­κέρ βύσ­σι­νο και ξε­τυ­λί­γο­ντας έ­να σο­κο­λα­τά­κι βρή­κε α­ντ’ αυ­τού μια πε­τρού­λα και στο ε­πό­με­νο α­κό­μα μί­α! Γέ­λα­σε με την καρ­διά του και εί­πε:

- Μη μου στε­να­χω­ριέ­σαι Σρπου­ή «ντου­ντού», έ­χω και ε­γώ δύ­ο «κα­λά» παι­διά στο σπί­τι και κα­τα­λα­βαί­νω...

Ξα­να­γέ­λα­σε και μου έ­ρι­ξε μια «χα­ϊ­δευ­τι­κά» στο κε­φά­λι με το χρυ­σό σταυ­ρό που κρα­τού­σε στο χέ­ρι!

Και «νε­νέ» και φί­λη

Η «νε­νέ» μου ή­ταν η κα­λύ­τε­ρή μου φί­λη και η πιο πι­στή σύ­ντρο­φος στα παι­χνί­δια. Ή­θε­λα να παί­ξω την κομ­μώ­τρια; Κα­θό­ταν υ­πο­μο­νε­τι­κά να της τυ­λί­ξω τα μα­κριά ά­σπρα της μαλ­λιά με τα ξύ­λι­να μα­ντα­λά­κια της μπου­γά­δας και με­τά να τη χτε­νί­σω μέ­χρι που τα χέ­ρια μου να γε­μί­σουν α­πό τα μαλ­λιά που της τρα­βού­σα! Ή­θε­λα να παί­ξω τη νο­σο­κό­μα; Κα­τά­πι­νε καρ­τε­ρι­κά τα κου­κού­τσια α­πό πε­πό­νι και καρ­πού­ζι α­μά­ση­τα, σαν χά­πια. Κα­θό­ταν και την τρυ­πού­σα με φουρ­κέ­τες και με τσι­μπι­δά­κια α­ντί για έ­νε­ση και με ευ­χα­ρι­στού­σε κιό­λας για­τί εί­χα ε­λα­φρύ χέ­ρι! Ί­σως σ’ αυ­τές τις πρω­τό­τυ­πες θε­ρα­πεί­ες μου να βρι­σκό­ταν και το μυ­στι­κό της μα­κρο­ζω­ί­ας της που έ­ψα­χναν οι για­τροί του Ευαγ­γε­λι­σμού!

Ό­ταν έ­μα­θα να παί­ζω χαρ­τιά, κα­θό­μα­σταν η μια α­πέ­να­ντι στην άλ­λη και χαρ­το­παί­ζα­με με­τά μα­νί­ας. Ε­κεί­νη ή­θε­λε να κερ­δί­ζει, ε­γώ δεν ή­θε­λα να χά­νω και γι’ αυ­τό έ­κρυ­βα τα κα­λά χαρ­τιά και τους μπα­λα­ντέρ. Συ­χνά-πυ­κνά τσα­κω­νό­μα­σταν για­τί α­να­κά­λυ­πτε τις ζα­βο­λιές μου!

Στα πρώ­τα μου μα­θη­τι­κά χρό­νια, ή­θε­λα να παί­ζω τη δα­σκά­λα και τι­μω­ρού­σα αυ­στη­ρά την «ά­τα­κτη» μα­θή­τριά μου, που με πε­ρισ­σή υ­πο­μο­νή ά­ντε­χε α­κό­μα και τη φο­βέ­ρα του «χά­ρα­κα», α­πα­ραί­τη­το σύ­νερ­γο των δα­σκά­λων της ε­πο­χής! Μέ­χρι που α­γα­να­κτού­σε η μά­να μου μ’ αυ­τά μου τα κα­μώ­μα­τα και α­γρί­ευε και έ­τρε­χε να με δεί­ρει. Α­κό­μα και τό­τε, η «νε­νέ» μου ά­πλω­νε τα χέ­ρια της μπρο­στά μου σαν α­σπί­δα και την πα­ρα­κα­λού­σε : «Μπα­νά βουρ α­νάμ, μπα­νά-μπα­νά...» (ε­μέ­να χτύ­πα, ε­μέ­να, ό­χι το παι­δί!). Έ­τσι γλύ­τω­να με κά­να δύ­ο ξώ­φαλ­τσες σφα­λιά­ρες!

Θυ­μά­μαι σαν και τώ­ρα που κα­θό­μα­σταν στο κα­τώ­φλι του σπι­τιού μας στην Ά­νω Νέ­α Σμύρ­νη (Χα­ϊ­νότ­ς) και χα­ζεύ­α­με τα παι­διά του δρό­μου να παί­ζουν. Για μέ­να αυ­τό ή­ταν α­πα­γο­ρευ­μέ­νο, για­τί σύμ­φω­να με τους η­θι­κούς κα­νό­νες της για­γιάς μου, στην «ευ­γε­νή» αρ­με­νι­κή κα­τα­γω­γή μας δεν άρ­μο­ζαν παι­χνί­δια και λε­ξι­λό­γιο παι­διών του δρό­μου... Ώ­σπου μια μέ­ρα, έ­να γει­το­νό­που­λο, ο Δη­μη­τρά­κης, μα­σου­λώ­ντας έ­να αγ­γού­ρι με έ­κα­νε να ζη­λέ­ψω. Η «νε­νέ» μου ση­κώ­θη­κε όρ­θια, εί­δε ό­τι δεν εί­χα­με αγ­γού­ρια στο σπί­τι, ά­κου­σε τα κλά­μα­τά μου και ξε­κί­νη­σε α­πτό­η­τη, πα­ρά τα 80 της χρό­νια, με τα πό­δια, μέ­χρι την πλα­τεί­α της Νέ­ας Σμύρ­νης. Βρή­κε μα­νά­βι­κο και μου α­γό­ρα­σε έ­να με­γά­λο αγ­γού­ρι. Σχε­δόν τρέ­χο­ντας γύ­ρι­σε στο σπί­τι κρα­τώ­ντας το ψη­λά σαν τρό­παιο και φω­νά­ζο­ντας: «Δη­μη­τρά­κη, τώ­ρα και το Σέ­τα έ­χει αγ­γού­ρι!» α­πο­κα­θι­στώ­ντας έ­τσι τη χα­μέ­νη μου α­ξιο­πρέ­πεια!

Οι ο­δο­κα­θα­ρι­στές α­πέ­φευ­γαν να περ­νούν α­πό το δρο­μά­κι της ο­δού Βα­σι­λέ­ως Γε­ωρ­γί­ου 5 (νυν Σπύ­ρου Α­λε­βί­ζου) νω­ρίς το πρω­ί και 2 με 5 το με­ση­μέ­ρι διό­τι «το παι­δί κοι­μά­ται εί­ναι», φώ­να­ζε η για­γιά μου και τους έ­διω­χνε για να μη ξυ­πνή­σω, για να μη με ε­νο­χλή­σει ού­τε το κα­μπα­νά­κι του δή­μου!

Νέ­α τά­ξη πραγ­μά­των

Ό­πως ό­λα τα κα­λά πράγ­μα­τα, έ­τσι και η βα­σι­λεί­α της για­γιάς μου έ­λα­βε τέ­λος το Πά­σχα του 1970, ό­ταν ο πα­τέ­ρας μου έ­φε­ρε στο σπί­τι έ­να μαύ­ρο κου­τί με α­σπρό­μαυ­ρη ο­θό­νη! Α­πο­κτή­σα­με δη­λα­δή την πρώ­τη μας τη­λε­ό­ρα­ση και λί­γους μή­νες αρ­γό­τε­ρα τη­λέ­φω­νο! Ε­γώ με εν­θου­σια­σμό νε­ο­φώ­τι­στης πα­ρα­κο­λου­θού­σα με μά­τια καρ­φω­μέ­να την ο­θό­νη, ε­νώ η για­γιά μου μά­ταια προ­σπα­θού­σε να μου τρα­βή­ξει την προ­σο­χή με και­νού­ριες πιο α­στεί­ες ι­στο­ρί­ες. Μό­νο που η ά­νι­ση ζυ­γα­ριά έ­γερ­νε προς το μέ­ρος της τη­λε­ό­ρα­σης που εί­χε κα­τα­λά­βει σε σύ­ντο­μο χρο­νι­κό διά­στη­μα πρω­τεύ­ο­ντα ρό­λο στο σπι­τι­κό μας.

Αρ­γό­τε­ρα, οι δύ­ο ά­σπον­δοι ε­χθροί τα βρή­καν με­τα­ξύ τους και συμ­φι­λιώ­θη­καν, α­φού η για­γιά μου α­πο­δέ­χτη­κε την ήτ­τα της. Και οι συ­νή­θειες άλ­λα­ξαν: κά­θε α­πό­γευ­μα ντυ­νό­ταν, χτε­νι­ζό­ταν και κα­θό­ταν α­πέ­να­ντι α­πό τη μι­κρή ο­θό­νη και με πα­ρό­τρυ­νε ν’ αλ­λά­ξω και ε­γώ και να χτε­νι­στώ! Φρό­ντι­ζε ε­πί­σης το σπί­τι να εί­ναι τα­κτο­ποι­η­μέ­νο για­τί νό­μι­ζε πως οι πα­ρου­σια­στές μας έ­βλε­παν και αυ­τοί α­πό το στού­ντιο! Έ­πρε­πε λοι­πόν να εί­μα­στε «comme il faut» (κα­θώς πρέ­πει) που λέ­νε και οι γάλ­λοι! Εί­χε και τις προ­τι­μή­σεις της. Φα­να­τι­κή τη­λε­θε­ά­τρια του Φρέ­ντυ Γερ­μα­νού και του Νί­κου Μα­στο­ρά­κη διό­τι ή­ταν κα­λο­ντυ­μέ­νοι, εί­χαν σω­στή άρ­θρω­ση και μι­λού­σαν αρ­γά. Ά­ρα μπο­ρού­σε να τους κα­τα­λά­βει.

Θα­νά­σι­μος και α­νί­κη­τος ε­χθρός της πα­ρέ­μει­νε μέ­χρι τέ­λους το τη­λέ­φω­νο! Α­πο­ρού­σε με τους α­τε­λεί­ω­τους μο­νο­λό­γους μας και κολ­λού­σε το αυ­τί της στο κα­λώ­διο μή­πως και α­κού­σει τι έ­λε­γε ο συ­νο­μι­λη­τής. Ζή­λευε που α­φιε­ρώ­να­με τό­σο χρό­νο συ­ζη­τώ­ντας με έ­να «ξε­ρό» α­κου­στι­κό και δεν κα­θό­μα­σταν ό­πως πα­λιά να χου­χου­λιά­ζου­με πα­ρέ­α, άλ­λες φο­ρές με το κε­φά­λι μου στα γό­να­τά της, άλ­λες με το σκα­μνά­κι μου μπρος τα πό­δια της, άλ­λες ξα­πλω­μέ­νη στο κρε­βά­τι της...

Έ­να κρύ­ο πρω­ι­νό του Φλε­βά­ρη του 1980, η «νε­νέ» α­φού ή­πιε τον κα­φέ της ζε­στό-ζε­στό α­πό τα χε­ρά­κια της μα­μάς μου, μας ά­φη­σε χρό­νους.

Ε­γώ πλέ­ον εί­χα σχε­δόν ε­νη­λι­κιω­θεί και η ί­δια εί­χε ε­πι­τε­λέ­σει και την τε­λευ­ταί­α της α­πο­στο­λή με ζή­λο. Με με­γά­λω­σε, με να­νού­ρι­σε, με κα­νά­κε­ψε, με α­νά­θρε­ψε ό­πως αυ­τή ή­ξε­ρε. Και με­τά, έ­φυ­γε ...

Α­να­ρω­τιέ­μαι πως θα ή­ταν αν ζού­σε α­κό­μα το 2012. Πώς θα τα έ­βγα­ζε πέ­ρα με τους νέ­ους ε­χθρούς: α­σύρ­μα­τα, κι­νη­τά, δια­δί­κτυο, μέ­σα κοι­νω­νι­κής δι­κτύ­ω­σης και τό­σα άλ­λα που κι’ ε­γώ α­κό­μα δυ­σκο­λεύ­ο­μαι να πα­ρα­κο­λου­θή­σω. Κά­ποιον τρό­πο θα έ­βρι­σκε η «νε­νέ» μου, πά­ντα τον έ­βρι­σκε!

Ε­πί­λο­γος

Στη δι­ή­γη­ση αυ­τή μην κά­νε­τε τον κό­-πο να α­να­ζη­τή­σε­τε ι­στο­ρι­κές ή χω­ρο­χρο­νι­κές α­λή­θειες. Α­να­φέ­ρο­μαι σε ό­σα η μνή­μη μου ε­πι­λε­κτι­κά έ­χει κα­τα­γρά­ψει και πο­λύ πι­θα­νόν ω­ραιο­ποι­ή­σει.

Ό­σα έ­ζη­σα, ε­πί 17 συ­να­πτά χρό­νια με τη «νε­νέ» μου, σί­γου­ρα δε χω­ρά­νε σε αυ­τές τις λί­γες σε­λί­δες. Το μό­νο που μπο­ρώ να πω με σι­γου­ριά εί­ναι ό­τι α­φιέ­ρω­σε σε μέ­να ψυ­χή και σώ­μα, ξο­δεύ­ο­ντας και τις τε­λευ­ταί­ες στα­γό­νες της ικ­μά­δας της για να με με­γα­λώ­σει, ση­μα­δεύ­ο­ντας με την πα­ρου­σί­α της τα παι­δι­κά και ε­φη­βι­κά μου χρό­νια.

Και να που τώ­ρα, 30 χρό­νια αρ­γό­τε­ρα, σε μια στιγ­μή της ζω­ής μου που «τί­πο­τα δεν έ­χει αλ­λά­ξει, μα τί­πο­τα δεν εί­ναι ό­πως πα­λιά», βρή­κε τον τρό­πο να μου συ­μπα­ρα­στα­θεί, να γε­μί­σει με την α­νά­μνη­σή της τις πρώ­τες μου ε­λεύ­θε­ρες α­πό ερ­γα­σί­α ώ­ρες, να με συ­ντρο­φεύ­σει και να με δια­σκε­δά­σει.

Σε αυ­τό το πρώ­το «συν-γρα­φι­κό» τα­ξί­δι, έ­μα­θα ό­τι τί­πο­τα δεν πε­θαί­νει ό­ταν μπο­ρείς να το α­να­κα­λέ­σεις μέ­σα σου, ού­τε οι πα­τρί­δες, ού­τε οι άν­θρω­ποι, ού­τε η ελ­πί­δα ...

Ε­πί του πιε­στη­ρί­ου

Αυ­τή η δι­ή­γη­ση έ­φτα­σε στο τέ­λος της τα Χρι­στού­γεν­να του 2012, συ­νά­μα, έ­φυ­γε α­πό τη ζω­ή και ο πα­τέ­ρας μου Βρεζ Κα­λα­ϊ­τζιάν. Αν υ­πάρ­χει πα­ρά­δει­σος ό­πως τον φα­ντά­ζο­μαι, ό­λοι θα εί­ναι ε­κεί: η «νε­νέ» μου, ο παπ­πούς μου, τα α­δέρ­φια του, οι φί­λοι του. Θα εί­ναι ζε­στά και φω­τει­νά και θα βρει την αιώ­νια α­νά­παυ­ση μέ­σα στις α­γκα­λιές τους! ΑΝ ... ΜΑ­ΚΑ­ΡΙ ...