Μια φωτογραφία που συνδέει Γερμανούς με τη Γενοκτονία |
Του Ρόμπερτ Φισκ Μετάφραση: Αγαβνή Καϊταντζιάν Oκτώβριός - Δεκέμβριός 2012 τεύχος 75
Ανακαλύφθηκε πρόσφατα δείχνει αξιωματικούς του Κάιζερ σε σκηνή της τουρκικής θηριωδίας
H φωτογραφία - που δεν έχει δημοσιευτεί ποτέ πριν - προφανώς τραβήχτηκε το καλοκαίρι του 1915. Ανθρώπινα κρανία είναι διασκορπισμένα σε όλη την περιοχή. Είναι ότι απέμεινε από μια χούφτα Αρμενίων, που σφαγιάστηκαν από τους Οθωμανούς Τούρκους κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Πίσω από τα κρανία, ποζάροντας στην κάμερα, είναι τρεις τούρκοι αξιωματικοί που φορούν ψηλά, μαλακά καπέλα και ένας άνδρας πίσω δεξιά, ντυμένος Κούρδος. Όμως οι άλλοι δύο άνδρες είναι Γερμανοί, αμφότεροι φορούν στρατιωτικά επίπεδα πηλίκια, ζώνες και χιτώνια του Αυτοκρατορικού Γερμανικού Στρατού (Kaiserreichsheer). Είναι ένα φωτογραφικό στιγμιότυπο της θηριωδίας, σαν αυτές που έβγαζαν οι Ναζί με τους στρατιώτες τους στη διάρκεια του ολοκαυτώματος των Εβραίων, ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα. Συμμετείχαν οι Γερμανοί στη μαζική δολοφονία των χριστιανών Αρμενίων το 1915; Αυτή δεν είναι η μοναδική φωτογραφία του είδους της. Εν τούτοις, μέχρι στιγμής οι Γερμανοί έχουν απαλλαγεί για τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στο πρώτο ολοκαύτωμα του 20ού αιώνα. Οι γερμανοί διπλωμάτες κατέγραψαν με τρόμο, στις οθωμανικές επαρχίες κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τη βίαιη εκδίωξη και δολοφονία ενάμισι εκατομμυρίου Αρμενίων πολιτών και στηλίτευσαν τους Οθωμανούς Τούρκους, αποκαλώντας τους δολοφόνους της εθνοφρουράς, “αποβράσματα”. Στο Reichstag, οι γερμανοί κοινοβουλευτικοί καταδίκασαν τη σφαγή. Πράγματι, ένας γιατρός του γερμανικού στρατού, ο Άρμιν Βέγκνερ, διακινδύνεψε τη ζωή του για να τραβήξει οδυνηρές φωτογραφίες ετοιμοθάνατων και νεκρών Αρμενίων, κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας. Το 1933 ο Βέγκνερ έκανε έκκληση στον Χίτλερ εκ μέρους των γερμανών Εβραίων, ρωτώντας τι θα απογινόταν η Γερμανία αν συνεχιζόταν η καταδίωξή τους. Συνελήφθη και βασανίστηκε από τη Γκεστάπο και σήμερα είναι γραμμένος στο μνημείο των πεσόντων του ολοκαυτώματος Yad Vashem, στο Ισραήλ. Ένα μέρος από τις στάχτες του έχει ταφεί στο μουσείο της γενοκτονίας των Αρμενίων, στο Ερεβάν. Η φωτογραφία αυτή ανακαλύφθηκε από τον δραστήριο διευθυντή του μουσείου της γενοκτονίας Χάικ Ντεμογιάν. Βρέθηκε μαζί με άλλες φωτογραφίες Τούρκων που στέκονται δίπλα από κρανία εκτελεσμένων Αρμενίων. Φαίνεται πώς όλες τραβήχτηκαν σε μια τοποθεσία που ονομάζεται Yerznka, δηλαδή η πόλη Ερζιντζάν, πολλοί από τους κατοίκους της οποίας δολοφονήθηκαν καθοδόν προς το Ερζερούμ. To Ερζιντζάν κατελήφθη τελικά τον Ιούνιο του 1916 από τον ρώσο στρατηγό Νικολάι Γιούντενιτς που απώθησε την 3η τουρκική στρατιά. Οι Αρμένιοι που πολεμούσαν στο πλευρό των Ρώσων κατάφεραν να μαζέψουν αρκετό φωτογραφικό και αποδεικτικό υλικό της γενοκτονίας του λαού τους, που είχε συντελεστεί το προηγούμενο έτος. Σε ρωσικές εφημερίδες (αρχειοθετημένες στο μουσείο της Αρμενικής Γενοκτονίας) έχουν επίσης καταχωρηθεί φωτογραφίες από διάφορες περιοχές. Αργότερα, λόγω της Οκτωβριανής επανάστασης, οι Ρώσοι αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από τα καταληφθέντα εδάφη. Ο Βέγκνερ τράβηξε πολλές φωτογραφίες στη βόρεια Συρία, στις περιοχές που κατέληγαν τα καραβάνια από τις πορείες θανάτου, όπου δεκάδες χιλιάδες Αρμενίων πέθαναν από χολέρα και δυσεντερία σε πρωτόγονα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Πρόσφατα, το Μουσείο της Γενοκτονίας ανακάλυψε και άλλες φωτογραφίες που τραβήχτηκαν στη Ράκκα και στο Ρας ουλ Αΐν, προφανώς κρυφά, από αρμενίους επιζώντες. Μια από αυτές δείχνει σκηνές και πρόσφυγες και φέρει λεζάντα στην αρμενική γλώσσα “Καραβάνι Αρμενίων προσφύγων στο Ρας ουλ Αΐν”. Η φωτογραφία φαίνεται να έχει τραβηχτεί από ένα μπαλκόνι με θέα τον καταυλισμό. Μια άλλη φωτογραφία με λεζάντα στα γερμανικά “καταυλισμός Αρμενίων στη Ράκκα”, ενδεχομένως, τραβήχτηκε από κάποιο στρατιωτικό, συνάδελφο του Βέγκνερ και δείχνει κάποιους άνδρες και γυναίκες ανάμεσα σε σκηνές. Αλίμονο, σχεδόν όλοι οι Αρμένιοι που επέζησαν από τις πορείες θανάτου προς το Ρας ουλ Αΐν και τη Ράκκα εκτελέστηκαν το επόμενο έτος από τους Οθωμανούς Τούρκους. Μερικοί γερμανοί πρόξενοι μιλούσαν ανοιχτά κατά της Τουρκίας. O αμερικανοαρμένιος ιστορικός Πήτερ Μπαλακιάν αναφέρει απόσπασμα από μια γερμανική έκκληση διαμαρτυρίας προς το Βερολίνο: “Από τα τέλη Μαΐου έχει δοθεί διαταγή για απέλαση ολόκληρου του αρμενικού πληθυσμού από όλα τα βιλαέτια της Ανατολίας και της Κιλικίας στις αραβικές στέπες νότια της σιδηροδρομικής γραμμής Βαγδάτης-Βερολίνου”. Δεδομένου ότι η Deutsche Bank χρηματοδοτούσε το σιδηρόδρομο, οι αξιωματούχοι της τρόμαξαν όταν είδαν τα βαγόνια των τρένων γεμάτα εκδιωγμένους άρρενες Αρμενίους που μεταφέρονταν σε τόπους εκτέλεσης. Περαιτέρω, ο καθηγητής Μπαλακιάν και άλλοι ιστορικοί περιέγραψαν πώς μερικοί από τους γερμανούς μάρτυρες του ολοκαυτώματος των Αρμενίων έπαιξαν κάποιο ρόλο στο ναζιστικό καθεστώς. Για παράδειγμα, ο Κονσταντίν Φράιχερ φον Νόιρατ αποσπάστηκε στο 4ο τουρκικό Σώμα Στρατού το 1915, με σκοπό να καταγράψει τις “επιχειρήσεις” κατά των Αρμενίων. Αργότερα, έγινε υπουργός Εξωτερικών του Χίτλερ και “προστάτης της Βοημίας και Μοραβίας” στη διάρκεια του τρόμου κατά της Τσεχοσλοβακίας υπό τον Ρέινχαρντ Χάιντριχ. O Φρίντριχ Βέρνερ φον ντερ Σούλενμπουργκ ήταν πρόξενος στο Ερζερούμ από το 1915-16 και αργότερα πρέσβης του Χίτλερ στη Μόσχα. Τέλος, ο Ρούντολφ Χόες ήταν λοχαγός του γερμανικού στρατού στην Τουρκία το 1916. Από το 1940 ως το 1943, διετέλεσε διοικητής του Άουσβιτς και κατόπιν βοηθός επιθεωρητού στρατοπέδων συγκέντρωσης στα κεντρικά γραφεία των Ες-Ες. Καταδικάστηκε και κρεμάστηκε από τους Πολωνούς στο Άουσβιτς το 1947. Πάντως, ίσως να μην μάθουμε ποτέ την ταυτότητα των δύο αξιωματικών της φωτογραφίας, που στέκονται τόσο ψυχρά δίπλα από τα κρανία των εκτελεσμένων Αρμενίων στο Eρζιντζάν…
|