Ναζίκ Τζαμουζιάν

Oκτώβριός - Δεκέμβριός 2012 τεύχος 75

Πρό­σφα­τα κυ­κλο­φό­ρη­σε το βι­βλί­ο “1915: Η γε­νο­κτο­νί­α των Αρ­με­νί­ων”. Συγ­γρα­φέ­ας του βι­βλί­ου εί­ναι ο Χα­σάν Τζε­μάλ, γνω­στός στην Τουρ­κί­α δη­μο­σιο­γρά­φος, συγ­γρα­φέ­ας και αρ­θρο­γρά­φος της ε­φη­με­ρί­δας “Μιλ­λιέτ”.

Η ι­διαιτε­ρό­τη­τα εί­ναι ό­τι ο Χα­σάν Τζε­μάλ εί­ναι εγ­γο­νός του Τζε­μάλ Πα­σά, ε­νός εκ της τριαν­δρί­ας πα­σά­δων - Τζε­μάλ, Εμ­βέρ και Τα­λα­άτ, που κυ­βέρ­νη­σαν την Ο­θω­μα­νι­κή Αυ­το­κρα­το­ρί­α στα χρό­νια των Βαλ­κα­νι­κών Πο­λέ­μων και του Α΄ Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου και ή­ταν οι πρω­τερ­γά­τες της γε­νο­κτο­νί­ας των Αρ­με­νί­ων το 1915. Ο Τζε­μάλ Πα­σάς δο­λο­φο­νή­θη­κε στην Τι­φλί­δα το 1922 α­πό τον Αρ­μέ­νιο Στε­πάν Τζα­γι­κιάν, στα πλαί­σια της ε­πι­χεί­ρη­σης “Νέ­με­σις”.

Ο Χα­σάν Τζε­μάλ ε­ξη­γεί τους λό­γους που τον ώ­θη­σαν στη συγ­γρα­φή αυ­τού του βι­βλί­ου στον πρό­λο­γο. Α­ναφέ­ρει χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά: «Πώς μπο­ρού­με να προ­χω­ρή­σουμε προς το μέλ­λον χω­ρίς ν’α­ντι­με­τω­πί­σου­με τα δυ­σά­ρε­στα γε­γο­νό­τα του πα­ρελ­θό­ντος; Δεν εί­ναι δυ­να­τό ν’α­γνο­ή­σου­με αυ­τό τον πό­νο. Δεν μπο­ρού­με να ε­πι­τρέ­ψου­με το σή­με­ρα που ζού­με να εί­ναι δέ­σμιο του πα­ρελ­θό­ντος. Η θλί­ψη του 1915 δεν εί­ναι υ­πό­θε­ση του πα­ρελ­θό­ντος, αλ­λά σημε­ρι­νή. Μπο­ρού­με να κα­τα­κτή­σου­με την ει­ρή­νη μό­νον ό­ταν α­πο­δε­χθού­με την ι­στο­ρί­α, αλλά την πραγ­μα­τι­κή ι­στο­ρί­α, ό­χι μια ι­στορί­α ε­πι­νο­η­μέ­νη και πα­ρα­ποι­η­μέ­νη σαν τη δι­κή μας».

Το βι­βλί­ο εί­ναι α­φιε­ρω­μέ­νο στον Χράντ Ντιν­κ, στον ο­ποί­ο ο­φεί­λε­ται η με­τα­στρο­φή της σκέ­ψης του Χα­σάν Τζε­μάλ. “Α­γα­πη­τέ Χράντ, ο λό­γος που έ­γρα­ψα αυ­τό το βι­βλί­ο εί­ναι ο πό­νος σου, οι πό­νοι σου” α­να­φέ­ρει χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά. Ο Χρά­ντ Ντιν­κ βρέ­θη­κε συ­χνά α­ντι­μέ­τω­πος με την τουρ­κι­κή δι­καιο­σύνη για προ­σβο­λή της τουρ­κι­κής ταυ­τό­τη­τας ε­ξαι­τί­ας των θέ­σε­ών του για τη γε­νο­κτο­νί­α των Αρ­με­νί­ων. Η δί­κη του δί­νει στον Χα­σάν Τζε­μάλ α­φορ­μή για στο­χα­σμό. “Πόσο εύ­κο­λο εί­ναι να ο­νο­μα­στεί κα­νείς προ­δό­της σ’αυ­τή τη χώ­ρα των ε­θνι­κι­στι­κών και ρα­τσι­στι­κών πε­ποι­θήσεων” α­ναρω­τιέ­ται ο συγ­γρα­φέ­ας. Στον ε­πί­λο­γο του βι­βλί­ου του ο Χα­σάν Τζε­μάλ ε­πε­ξη­γεί τον τί­τλο “1915: Η γε­νο­κτο­νί­α των Αρ­με­νί­ων”. Ε­νώ βρι­σκό­ταν κά­πο­τε στην Κα­λι­φόρ­νια για να δώ­σει μια διά­λε­ξη σε έ­να πα­νε­πι­στή­μιο, α­να­ρωτιό­ταν ε­άν θα έ­πρε­πε να χρη­σι­μο­ποι­ή­σει τη λέ­ξη “γε­νο­κτο­νί­α”. Πό­τε έ­γρα­φε, πό­τε έ­σβη­νε την ε­πί­μα­χη λέ­ξη και α­να­ρω­τιό­ταν: δεν το γνω­ρί­ζω; Δε γνω­ρί­ζω την τα­κτι­κή του α­φα­νι­σμού της δια­φο­ρε­τικό­τη­τας στην ε­θνι­κό­τη­τα, τον πο­λι­τι­σμό, την ι­δε­ο­λο­γί­α; Δε γνω­ρί­ζω πως αυ­τή ξε­κί­νησε την ε­πο­χή των Νε­ο­τούρ­κων; Δε γνω­ρί­ζω πως ε­πι­θυ­μού­σαν μι­α Α­να­το­λί­α κα­θαρ­μέ­νη α­πό τους ε­σω­τε­ρι­κούς ε­χθρούς; Δε γνω­ρί­ζω πως οι α­ντι­λή­ψεις των Ιτ­τι­χαντι­στών και των ι­δρυ­τών της τουρ­κι­κής δη­μο­κρα­τί­ας υ­πάρ­χουν α­κό­μη μέ­χρι σή­με­ρα; Δε γνω­ρί­ζω πως με αυ­τή την έν­νοια το 1915 εί­ναι μια μοι­ραία χρο­νο­λο­γί­α; Φυ­σι­κά και το γνώ­ρι­ζα... Γι’ αυ­τό το λό­γο και ο­νό­μα­σα τε­λι­κά το βι­βλί­ο μου “1915: Η γε­νο­κτο­νί­α των Αρ­με­νί­ων”.