Μίκυ Μοβσεσιάν

Απρίλιος - Ιούνιος 2015, τεύχος 85

Οι διωγμοί των Αρμενίων και οι σφαγές που διαπράχθηκαν εναντίον τους έτυχαν ευρείας κάλυψης από τα διεθνή μέσα της εποχής. Με αυτόν τον ιδιαίτερο τρόπο παρουσιάστηκε η μακραίωνη καταπίεση και προσπάθεια εξόντωσης του αρμενικού λαού. Αποκαλυπτικές είναι οι εφημερίδες της εποχής σχετικά με τη γενοκτονία. Εξέχουσα θέση κατέχουν στις βρετανικές, ρωσικές, γαλλικές και αμερικανικές εφημερίδες, οι αναφορές για τις σφαγές του Χαμίτ της περιόδου 1894-1896, οι φρικαλεότητες στα ΄Αδανα του 1909 και το αυτό γεγονός της Γενοκτονίας από το 1915 έως το 1923. ΄Ενας μεγάλος αριθμός αφιερωμάτων και άρθρων είχαν αναφερθεί και στις ανθρωπιστικές συνέπειες της γενοκτονίας, όπως τη μοίρα των εκδιωγμένων, τη φροντίδα των ορφανών και τη διάσωση των απαγμένων γυναικόπαιδων.

Οι εκδόσεις αυτές, στον ξένο τύπο, μας παρέχουν ανεκτίμητες πληροφορίες για τη γενοκτονία, ως φαινόμενο, με τις διαδικασίες και τις συνέπειές της αλλά, ταυτόχρονα, αποτελούν έμμεση μαρτυρία της ιστορικής αλήθειας της Γενοκτονίας των Αρμενίων.

Οι μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων που τράπηκαν σε φυγή από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και των επιζώντων της γενοκτονίας έδωσαν υλικό σε διεθνείς ανταποκριτές και συντάκτες. Ακόμη οι εφημερίδες βασίστηκαν, στις μαρτυρίες διπλωματών και σε αυτόπτες μάρτυρες που συμμετείχαν σε διάφορες αποστολές ανθρωπιστικής βοήθειας που περιέγραψαν το μέγεθος και την έκταση των σφαγών κατά των Αρμενίων και άλλων χριστιανικών λαών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα.

Ιδιαίτερα σημαντικές πληροφορίες για τη συνεχιζόμενη βία και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας έδωσαν ανταποκριτές ξένων περιοδικών που με την παρουσία τους στην περιοχή, μπόρεσαν να δώσουν χρονολογικά ακριβείς αναφορές για τα γεγονότα.

Οι δημοσιεύσεις αυτές, σε ευρωπαϊκά και αμερικανικά έντυπα, συχνά περιλάμβαναν φρικτές φωτογραφίες, ωστόσο, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες, διότι προσφέρουν ατράνταχτες αποδείξεις και μια ακριβή ματιά στην τραγωδία που ξεδιπλωνόταν στην Οθωμανική αυτοκρατορία εκείνον τον καιρό. Επιπλέον, διευκολύνουν τον αναγνώστη να κατανοήσει την κατάσταση, δίνοντας έμφαση στις απερίγραπτες κακουχίες των εξόριστων αλλά και όσων επιβίωσαν μετά από τις μαζικές σφαγές, που συνεχίστηκαν για καιρό εντός της Αυτοκρατορίας.

Ως αποτέλεσμα των δημοσιεύσεων αυτών, η διεθνής κοινότητα ενημερωνόταν για τα εγκλήματα της οθωμανικής τουρκικής κυβέρνησης. Χάρη στα τόσα άρθρα και τις εκδόσεις του διεθνούς τύπου του καιρού εκείνου, αυξήθηκαν οι κινητοποιήσεις και οι πρωτοβουλίες αρωγής προς τους Αρμενίους, τέθηκαν σε εφαρμογή πολλές ανθρωπιστικές εκστρατείες και διενεργήθηκαν μαζικοί έρανοι για την υποστήριξη όσων επιβίωναν. Πράγματι, από τον καιρό κιόλας των σφαγών του Χαμίτ, κάποιοι εκδοτικοί οίκοι συνέβαλαν ήδη ενεργά στην ανεύρεση πόρων για την προσφορά βοήθειας στους άτυχους Αρμενίους.

 Το πλήθος των πρωτοσέλιδων που εμφανίστηκαν στον ευρωπαϊκό και αμερικανικό τύπο της εποχής καταδεικνύει, από τη μία, το γεγονός ότι η Γενοκτονία των Αρμενίων απασχολούσε την επικαιρότητα της εποχής και, από την άλλη, την έντονη επιθυμία της διεθνούς κοινότητας να μάθει τι ακριβώς συνέβαινε στους Αρμενίους.

Ο Χάικ Τεμογιάν, συγγραφέας του βιβλίου, σημειώνει: «Η δύναμη του βιβλίου και των εκθέσεων που γίνονται σε διάφορες χώρες, βρίσκεται στο γεγονός ότι μπορούμε απλά να δείξουμε, χωρίς κανέναν επιπλέον σχολιασμό» και προσθέτει: «Στα πλαίσια της στρατηγικής, πρέπει να λάβουμε υπόψη τρία ακροατήρια. Κατ' αρχήν, το διεθνές ακροατήριο. Παράλληλα με τη μνημόνευση της ιστορίας κάθε λαού, πρέπει να παραθέτουμε το θέμα της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Το δεύτερο ακροατήριο είναι το τουρκικό και το τρίτο είναι το αρμενικό».

Το 260 σελίδων βιβλίο περιλαμβάνει φωτογραφίες, σκίτσα και εικόνες που έχουν δημοσιευτεί σε διάφορες εφημερίδες του κόσμου από τα τέλη του 19ου έως τις αρχές του 20ου αιώνα και χωρίζεται σε πέντε χρονικές ενότητες. Οι λεζάντες των φωτογραφιών είναι κυρίως στα Αρμενικά και τα Αγγλικά. Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 2014 στο Ερεβάν, υπό την αιγίδα του Μουσείου-Ινστιτούτου της Γενοκτονίας των Αρμενίων, ενώ η έκθεση φιλοξενείται, εκ περιτροπής, σε πολλές χώρες του κόσμου.

Το εκδοτικό αυτό εγχείρημα αποτελεί μία ηχηρή έκκληση για αφύπνιση προς όλον τον κόσμο, προβάλλοντας περιεχόμενο που ανακινεί την ψυχή του αναγνώστη. ΄Ενα βιβλίο με ύφος απέριττο για ανθρώπους ευσυνείδητους, που εκτιμούν τη ζωή. Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες του, κοιτώντας σε βάθος την κάθε του φωτογραφία, οι υπαινιγμοί είναι παντού παρόντες. Το ταξίδι αυτό θα μας μεταφέρει στο παρελθόν, ρίχνοντάς μας στην καρδιά των δεινών που υπέστησαν οι Αρμένιοι. ΄Ενα οδοιπορικό θανάτου ή, ως εκ θαύματος, ένα οδοιπορικό επιβίωσης, μετανάστευσης και νέας αρχής.