Άνι Απικιάν

Μετά την υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ Αρμενίας-Ρωσίας-Αζερμπαϊτζάν στις 9 Νοεμβρίου 2020, το Καρβατζάρ (Κελπατζάρ), όπου βρίσκεται το μοναστηριακό συγκρότημα Τατιβάνκ της Αρμενικής Αποστολικής Εκκλησίας, πέρασε στον έλεγχο του Αζερμπαϊτζάν. Ωστόσο, οι λειτουργίες συνεχίστηκαν μέσα στο πολιορκημένο μοναστήρι.

Ύστερα από τον πόλεμο του Αρτσάχ, οι κληρικοί έφυγαν για το Τατιβάνκ, όπου έμειναν για καιρό χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας. Μήνες μετά τον πόλεμο, στα τέλη της άνοιξης του 2021, το Αζερμπαϊτζάν διέκοψε τη συνεργασία με τις ρωσικές ειρηνευτικές δυνάμεις, αποκλείοντας μονομερώς στους Αρμένιους χριστιανούς την είσοδο στο μοναστήρι. Μέχρι τότε, περιορισμένος αριθμός προσκυνητών μπορούσε να παρευρίσκεται στις λειτουργίες της Κυριακής.

Η αναστήλωση

Μόντε, Αρχιεπίσκοπος Μπαρκέβ, Χοβσέπ Χοβσεπιάν, Αρτούρ Αλεξανιάν, Νοράιρ Τανιελιάν, Αρχιεπίσκοπος Βρτάνες… Ο πάτερ Οβαννές απαριθμεί τους αγωνιστές φίλους του. Όντας ηγούμενος του Καντσασάρ, συμμετείχε στις συνεχιζόμενες μάχες για το Τατιβάνκ το 1993.

«Όταν μπήκαμε στο Τατιβάνκ, όλο το μοναστήρι είχε μετατραπεί σε στάβλο. Εκεί φυλούσαν ζώα και παντού υπήρχε κοπριά. Καθαρίσαμε όλο τον χώρο και σιγά σιγά αρχίσαμε να βάζουμε τη μία πέτρα πάνω στην άλλη…» θυμάται ο πάτερ Οβαννές.

Η πλήρης αναστήλωση του μοναστηριού ξεκίνησε το 2015, όταν η Μητρόπολη του Αρτσάχ έστειλε ως ηγούμενο τον πάτερ Οβαννές στο Τατιβάνκ, προτρέποντάς τον να το αποκαταστήσει. Εκεί υπηρέτησε πέντε χρόνια. Ο ιερέας λέει ότι στην αναστήλωση του μοναστηριού συμμετείχαν όλοι, απλοί άνθρωποι, ιερείς αλλά και στρατιώτες.

«Έτσι αναστηλώθηκε το ιστορικό μοναστήρι Τατιβάνκ. Μετατράπηκε σε ένα πραγματικό και λειτουργικό μοναστηριακό συγκρότημα, όπου βαπτίζονταν και στεφανώνονταν οι συμπατριώτες μας. Λειτουργία τελούνταν κάθε Κυριακή, ενώ από το 2016 άνοιξε και ο μεγάλος ναός του Αγίου Νσαν».

Το ιστορικό Τατιβάνκ είναι ένα από τα 1.300 μοναστήρια και εκκλησίες που χτίστηκαν στο Αρτσάχ, με ιδιαίτερη σημασία, λαμβάνοντας υπόψιν την παρουσία του παρεκκλησιού τον 4ο αιώνα και των ιερών λειψάνων του Τατί. Το Τατιβάνκ έχει τέσσερις εκκλησίες καθώς και επτά παρεκκλήσια, τα οποία βρίσκονται γύρω από το μοναστήρι αλλά και εκτός της κύριας περιοχής.

Ο αποκλεισμός

Σύμφωνα με την τριμερή δήλωση για την κατάπαυση του πυρός της 9ης Νοεμβρίου 2020, το Καρβατσάρ επρόκειτο να παραδοθεί στο Αζερμπαϊτζάν στις 15 Νοεμβρίου. Ωστόσο, η περίοδος παρατάθηκε κατά δέκα ημέρες. Στις 25 Νοεμβρίου, ο πάτερ Οβαννές, υπό την εντολή του Καθολικού, αναγκάστηκε να φύγει από το Τατιβάνκ, συμβουλεύοντας την καινούργια φρουρά να διατηρήσει το μοναστήρι όπως ακριβώς τους παραδόθηκε και να μην επιτρέψει στους Αζέρους να μπουν και να το «μολύνουν».

«Είναι ο ιερός τόπος στον οποίο μπαίνει ο Αρμένιος χριστιανός για να προσευχηθεί, είναι ο δικός μας χώρος, η ιερότητά μας, κρατήσαμε και προστατέψαμε εκείνη την εκκλησία με φόρο αίματος. Το Τατιβάνκ ακόμη και σήμερα είναι δικό μας».

Αμέσως μετά τον πόλεμο, ο 24χρονος διάκονος Ντικράν Αγκοπιάν, μόλις πληροφορήθηκε ότι ο Σεβασμιότατος θα έστελνε στο μοναστήρι κληρικούς σε εθελοντική βάση, προσφέρθηκε να πάει εκεί ως ιερέας, με σκοπό να υπηρετήσει τον λαό του.

Αισθανόμενος μεγάλη αγάπη για την ιστορία του χριστιανισμού των Αρμενίων, και πιστεύοντας ότι τα μοναστήρια αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής ταυτότητας των Αρμενίων, προσέφερε τις υπηρεσίες του εκεί για παραπάνω από οκτώ μήνες. Συνειδητά επέλεξε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στο Τατιβάνκ, γνωρίζοντας καλά ότι τόσο το μοναστήρι όσο και η περιοχή ήταν περιτριγυρισμένη από Αζέρους στρατιώτες. Αλλά ακόμα και η καθημερινότητα εκεί συνιστούσε πραγματική βιοπάλη, καθώς τα απαραίτητα για την επιβίωσή τους αγαθά ήταν ανεπαρκή, ενίοτε και ανύπαρκτα.

Ο διάκονος Ντικράν αναφέρει επίσης ότι η επικοινωνία των κληρικών με τους συγγενείς τους ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, εκτός από κάποιες φορές που πραγματοποιούνταν με τη διαμεσολάβηση ρωσικών ειρηνευτικών δυνάμεων, οι οποίοι είτε μετέφεραν γράμματα από και προς τους συγγενείς τους είτε τους ενημέρωναν για τα νέα της επικαιρότητας. Οι κληρικοί συχνά επικοινωνούσαν με τους Ρώσους ειρηνευτές εκείνης της περιοχής, με τους οποίους συνήθως συζητούσαν για πολιτικά θέματα, καταλήγοντας σε θέματα πνευματικού περιεχομένου. Υπό αντίξοες συνθήκες, με τους Αζέρους στρατιώτες να κυκλοφορούν έξω από το μοναστήρι, οι συνθήκες διαβίωσης ήταν πραγματικά πολύ δύσκολες. Όμως, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο διάκονος Ντικράν, η ψυχολογική κατάσταση ήταν πολύ πιο καταθλιπτική από την ίδια την επιβίωση. Κάθε φορά που οι μοναχοί και οι κληρικοί έβγαιναν έξω από το μοναστήρι και κοιτούσαν τα καμένα σπίτια συνειδητοποιώντας ότι μόλις λίγες ημέρες πριν ζούσαν εκεί οικογένειες Αρμενίων, κυριεύονταν από αισθήματα βαθιάς θλίψης. Και ένιωθαν ακόμη μεγαλύτερο πόνο βλέποντας τις αζερικές σημαίες να κυματίζουν στα σπίτια που δεν είχαν καεί…

Ο διάκονος Ντικράν λέει ότι δεν μπορούσαν να θυμώσουν· μόνο αναρωτιούνταν γιατί έγινε αυτό, τι πρέπει να γίνει ώστε να αποκατασταθούν όλα όσα χάθηκαν, και πώς θα εξασφαλίσουμε ότι δεν θα ξανασυμβεί κάτι παρόμοιο στο μέλλον. Ο ίδιος χαρακτηριστικά αναφέρει: «Εκεί στο μοναστήρι νιώθεις στο πετσί σου την αδυναμία της πατρίδας σου, τη νιώθεις από πολλές απόψεις, και αναγκάζεσαι να γίνεις πιο δυνατός, πιο γερός».

Τα προσκυνήματα

Σύμφωνα με τον διάκονο Ντικράν, τα προσκυνήματα στο μοναστήρι γίνονταν υπό περιορισμούς και εμποδίζονταν, με διάφορες προφάσεις, από τους Αζέρους. Άλλοτε έκλειναν τον δρόμο υποστηρίζοντας ότι ήταν αδιάβατος και ότι είχε καταρρεύσει, άλλοτε χρησιμοποιούσαν την επιδημία ως εμπόδιο για προσκύνημα, και στο τέλος απλώς ξεκάθαρα έκλεισαν τον δρόμο.

Ο πάτερ Οβαννές αναφέρει ότι οι θείες λειτουργίες δεν ξεκινούσαν αν δεν έφταναν κάποιοι προσκυνητές που έδιναν χρώμα και νόημα στις λειτουργίες που τελούσαν ιερείς και μοναχοί. Ο ίδιος επισημαίνει ακόμη ότι η παρουσία του πνευματικού ποιμνίου είναι κομβικής σημασίας για τον κληρικό, καθώς όταν στρέφεται προς τον κόσμο κατά τη λειτουργία, η ψυχή αγαλλιάζει. «Θέλουμε πάντα οι εκκλησίες και τα μοναστήρια μας να είναι γεμάτα από πιστούς ανθρώπους, τουλάχιστον τις Κυριακές».

Όσοι προσκυνητές κατάφεραν να επισκεφθούν το μοναστήρι έκλαιγαν και ένιωθαν σαν να επισκέπτονταν ένα αγαπημένο τους πρόσωπο σε αιχμαλωσία, σε ένα αγαπημένο μέρος, για λίγα μόνο λεπτά… Φεύγοντας από το μοναστήρι, οι προσκυνητές είτε έπαιρναν μαζί τους από ένα κομμάτι πέτρα είτε ζητούσαν από τους Ρώσους ειρηνευτές να τους κόψουν ένα κομμάτι κλαδί από ένα δέντρο που ήταν μακριά, στην περιοχή όπου βρίσκονταν οι Αζέροι.

Ο αποχαιρετισμός

Τους πρώτους μήνες του 2022, οι υπηρεσίες του διάκονου Ντικράν ολοκληρώθηκαν και είχε έρθει η ώρα να αντικατασταθούν όλοι οι κληρικοί. «Ήταν ένας δύσκολος αποχαιρετισμός, σαν ένας απότομος χωρισμός από την οικογένεια, από το σπίτι» λέει συγκινημένος ο διάκονος Ντικράν, ελπίζοντας να ξαναβρεθεί κάποια μέρα στο μοναστήρι του Τατιβάνκ για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η νέα ομάδα των κληρικών συνεχίζει να τελεί πολιορκημένες λειτουργίες στο μοναστήρι.

Από τις 11 Φεβρουαρίου 2023, ολόκληρο το Αρτσάχ βρίσκεται υπό πολιορκία επί σχεδόν πέντε μήνες, εξαιτίας του κλεισίματος από τους Αζέρους του διαδρόμου του Λατσίν (Περτσόρ), του μοναδικού δρόμου που συνδέει την Αρμενία με το Αρτσάχ. Σύμφωνα με πληροφορίες μας, η σημερινή κατάσταση δεν έχει οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές στην υπηρεσία του κλήρου.

Με διάταγμα του προέδρου του Αρτσάχ, «για την ανιδιοτελή παροχή πνευματικής υπηρεσίας στο μοναστηριακό συγκρότημα Τατιβάνκ σε δύσκολες μεταπολεμικές συνθήκες, εκτελώντας πνευματικό έργο», απονεμήθηκε το «Μετάλλιο της Ευγνωμοσύνης» στους πατέρες Νερσές Αρουτιουνιάν και Αθανάς Σαρκισιάν, καθώς και στους διάκονους Ντικράν Αγκοπιάν, Αρντάκ Σαφαριάν και Βανίκ Μκιρντιτσιάν.

Στο διάστημα 9 έως 25 Νοεμβρίου 2020, κατά την παράδοση της περιοχής Καρβατσάρ, η αρμενική πλευρά μετέφερε ένα μέρος της πνευματικής κληρονομιάς από το Τατιβάνκ, συμπεριλαμβανομένων των «κεντημένων» μνημείων χατσκάρ.

Tweet

Share