Πέτρος Κασαρτζιάν
Φαρμακοποιός - χημικός φαρμάκων

Η χλωρίδα της Αρμενίας είναι μία από τις πιο πολυποίκιλες και ενδιαφέρουσες χλωρίδες παγκοσμίως. Περιλαμβάνει πλείστα των πλέον δημοφιλών εδώδιμων φαρμακευτικών φυτών και βοτάνων, καθώς και πολλά ανθοφόρα φυτά σπάνιας ομορφιάς και μοναδικότητας.

Όποιος έχει επισκεφτεί την κεντρική αγορά του Γερεβάν ή και άλλων πόλεων στην Αρμενία έχει διαπιστώσει από πρώτο χέρι τον πλούτο οπωροκηπευτικών ειδών αλλά και την υψηλού επιπέδου ποιότητα που τα χαρακτηρίζει. Δεν είναι τυχαίο το ότι ακούμε συχνά πολλούς επισκέπτες να ισχυρίζονται ότι είχαν χρόνια να γευτούν τόσο νόστιμο βερίκοκο ή καρπούζι. Πιθανολογείται ότι αυτή η μοναδική ποιότητα και γεύση οφείλονται στα πολύ εύφορα εδάφη αλλά και στο υψόμετρο και στο μικροκλίμα της Αρμενίας.

Όσον αφορά τα φαρμακευτικά/ιαματικά φυτά, βάλσαμα και βότανα, τα πιο γνωστά, και αυτά που πωλούνται ως φυσικά ιάματα, περιλαμβάνουν τα artemisiaabsinthum (βασικό συστατικό του παραισθησιογόνου αψεντιού), hypericumperforatum (βαλσαμόχορτο), mentalongifolia (μέντα), origanumvulgare (ρίγανη), teucriumpolium (αμάραντος, ή αγαπόχορτο), καθώς και τρία διαφορετικά είδη του γένους thymuskotsyanus, rariflorus, transcaucasicus (θυμάρι).

Δεν είναι τυχαίο το ότι οι πιο δημοφιλείς λαϊκές συνταγές και συμβουλές που βασίζονται στη λαϊκή θυμοσοφία, όπως «Έχεις στομαχόπονο; Πιες ένα αφέψημα από θυμάρι ή βάλε ολονυχτίς κόμμι από τη βερικοκιά στο νερό και πιες το», «Έχεις αργό μεταβολισμό; Φάε ξινολάπαθο», «Έχεις πονόλαιμο; Πιες ένα λικέρ από άγρια μούρα» και πολλές άλλες, περιλαμβάνουν ιάματα προερχόμενα από την αρμενική χλωρίδα. Μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Γερεβάν (Yerevan State Medical University) διδάσκεται η φυτοθεραπεία ως πρωτεύον μάθημα.

Όσον αφορά τα υπόλοιπα χιλιάδες είδη φυτών που ευδοκιμούν στον Καύκασο, και ειδικότερα στην Αρμενία, και τα οποία συναντάμε από τα χαμηλότερα υψόμετρα των 390 μέτρων έως τα 4.090 μέτρα του όρους Αρακάτζ, μόλις τα τελευταία χρόνια ολοκληρώθηκε μια πρώτη επίσημη καταγραφή αυτών, και παρουσιάζονται στο «Plants of Armenia» (2021) από τη φυσιοδίφη Ταμάρ Γκαλστιάν. Το έργο αυτό συνιστά την πρώτη και εκτενέστερη αναφορά στα φυτά της Αρμενίας, παρέχοντας περιγραφές για πάνω από 1.400 είδη, συμπεριλαμβανομένων ποωδών φυτών, βολβών, ξυλωδών φυτών, χόρτων και φτερών. Η συγγραφή του εν λόγω βιβλίου, συνυπολογίζοντας τον χρόνο διερεύνησης, μελέτης, εξερεύνησης, καταγραφής και φωτογράφισης των φυτών, ξεκίνησε το 2012 και ολοκληρώθηκε το 2021. Παρά τη μακροχρόνια περίοδο προετοιμασίας, υπολείπεται η αναφορά πολλών ειδών επί συνόλου καταγεγραμμένων 3.600 φυτών, 120 εκ των οποίων αποτελούν καθαρά ενδημικά φυτά της Αρμενίας.

Προτού προχωρήσουμε σε μια πιο λεπτομερή αναφορά σε συγκεκριμένα φυτά και στις οικογένειες αυτών, καλό είναι να αναφερθούμε σε κάποιους γενικούς κανόνες σχετικούς με τις περιγραφές των φυτών.

Όλα τα φυτά ονοματίζονται σύμφωνα με έναν διεθνή κώδικα όπου το επιστημονικό όνομα καθενός συνιστά συνδυασμό δύο λατινικών λέξεων, για παράδειγμα prunus armeniaca (βερικοκιά). Η πρώτη λέξη αφορά στο όνομα του γένους και η δεύτερη στο ειδικό επίθετο του είδους αυτού. Ένα ίδιο γένος μπορεί να περιλαμβάνει πολύ διαφορετικά μεταξύ τους φυτά, για παράδειγμα quercus pubescens (βελανιδιά, φυλλοβόλο δέντρο) και quercus pubescens (πουρνάρι, αειθαλής θάμνος). Σε κάποιες περιπτώσεις, εκτός από το γένος και το είδος, η ονομασία μπορεί να περιλαμβάνει και το υποείδος (subspecies),για παράδειγμα orchis purpurea caucasica (πορφυρή καυκασιανή ορχιδέα). Τα περισσότερα φυτά, και κυρίως τα άνθη τους, που περιλαμβάνονται στην έκδοση αυτή είναι σπάνιας ομορφιάς. Αξίζει να σημειωθεί ότι δεκαεπτά από αυτά αποτελούν μοναδικά ενδημικά είδη της Αρμενίας, και ως εκ τούτου φέρουν εξειδικευμένη ονομασία, παραδείγματος χάριν muscari armeniacum (αρμενικό μουσκάρι-υάκινθος), campanula armenica (καμπανούλα η αρμενική), veronica armena (βερονίκη η αρμενική), verbascum hayastanicum (αρμενικός φλόμος), scilla siberica sb armeniacum (σκίλα η σιβηριανή, υποείδος Αρμενίας).

Δεν θα μπορούσαμε να παραβλέψουμε τα πολύ σημαντικά θεραπευτικά βότανα της Αρμενίας, στα οποία περιλαμβάνονται πάνω από ενενήντα φυτά με ιαματικές ιδιότητες. Τα πιο γνωστά μεταξύ αυτών είναι το φασκόμηλο, η παπαρούνα, η μολόχα, το τσάι του βουνού (sideritis montana), το θυμάρι, η ρίγανη, αλλά και η γνωστή σε πολλούς Αρμένιους ως «loshtak» (brionia alba, βριόνια η λευκή), η οποία χρησιμοποιείται για την παρασκευή ενός πολύ διαδεδομένου συμπληρώματος υγείας στην Αρμενία και όχι μόνο…

Τέλος, αξίζει να αναφερθούμε και στο είδος pistacia atlantica, συγγενές φυτό με το χιώτικο μαστιχόδεντρο, από το οποίο εξάγουν ένα είδος λιβανιού, και ως εκ τούτου το αποκαλούν στην αρμενική γλώσσα «bistageni, chngeni».

Ο κόσμος των φυτών είναι πολύ σημαντικός για τον άνθρωπο, και ακόμη περισσότερο όταν μιλάμε για τα φυτά εδώδιμης αλλά και θεραπευτικής χρήσης. Και δεδομένου ότι ο κόσμος των φυτών της Αρμενίας κατέχει δεσπόζουσα θέση στη διεθνή κατάταξη των φυτών και βοτάνων, μια επίσκεψη στην Αρμενία, και ειδικότερα στο οροπέδιο Ντιλιτζάν, αποτελεί μοναδική εμπειρία για τον καθένα.

Πηγές: e-geoponia.gr//flowerstore.com.cy, votaniki.gr, plants of Armenia 2022.

Tweet

Share