Η Αρμενική Αποστολική Εκκλησία επιτέλους αναγνωρίστηκε |
Στις 12 Μαρτίου 2012 ύστερα από είκοσι χρόνια συζητήσεων, διαδηλώσεων και διαπραγματεύσεων η Αρμενική Αποστολική Εκκλησία καταχωρίστηκε ως νομικό πρόσωπο υπαγόμενο στο δημόσιο δίκαιο. Μια αναγνώριση, η οποία θα μπορούσε να την βοηθήσει να διαφυλαχθούν επιτέλους οι τόποι λατρείας από μια καταστροφή η οποία γίνεται όλο και περισσότερο απειλητική.
Νουνιά Γεραμιάν Iανουάριος – Μάρτιος 2013 τεύχος 76
Η Τιφλίδα, πρωτεύουσα της Γεωργίας, όμορης προς την Αρμενία και μόνης χριστιανικής γειτονικής χώρας, είναι μία μεγαλοπρεπής πόλη, η οποία χάρη στη γεωγραφική της θέση έχει - διαμέσου των αιώνων - παίξει κεντρικό ρόλο στην περιοχή. Οι Αρμένιοι έχουν αφήσει εκεί τα ίχνη τους σε όλους τους τομείς της ζωής, δημιουργώντας ολόκληρες συνοικίες, οι οποίες λογίζονται μεταξύ των ωραιότερων της πόλεως όπου αναπτύχθηκε ο πολιτισμός, η ιατρική και η επιστήμη. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, στο τέλος του 19ου και στην αρχή του 20ου αιώνα, ο πληθυσμός των Αρμενίων της Τιφλίδας ήταν μεγαλύτερος αυτού των Γεωργιανών. Δεν εκπλήσσει λοιπόν το γεγονός ότι στην πρωτεύουσα, όπως και στην υπόλοιπη Γεωργία, βρίσκουμε πολυάριθμους τόπους λατρείας των Αρμενίων. Όμως, αυτή την εποχή παρακολουθούμε την προοδευτική εξαφάνισή τους. Η ιστορία θα έπρεπε, χονδρικά, να χωριστεί σε δύο περιόδους: η πρώτη κατά τη διάρκεια του κομμουνισμού και η δεύτερη μετά από αυτόν. Διαρκούσης της πρώτης περιόδου, η θρησκεία ήταν «εξόριστη» (απούσα) από τη ζωή των πολιτών της σοβιετικής ενώσεως και οι τόποι λατρείας είχαν -στην καλύτερη περίπτωση- μετατραπεί σε πολιτιστικά κέντρα ή απλώς καταστραφεί. Όλες οι υπάρχουσες θρησκείες στη Γεωργία -αυτής της πολυεθνικής χώρας- είναι αντιμέτωπες με το ίδιο πρόβλημα: της ελευθερίας ασκήσεως και προφυλάξεως της πνευματικής και υλικής τους κληρονομιάς. Όλα άλλαξαν με την ανεξαρτησία της Γεωργίας το 1991. Ο πληθυσμός τότε εστράφη απότομα προς την Ορθόδοξη Εκκλησία, εκδηλώνοντας ένα πραγματικό πάθος για τη θρησκεία. Είναι απολύτως σύνηθες σήμερα να βλέπει κανείς στις γεωργιανές εκκλησίες, οχι μόνο άτομα κάποιας ηλικίας, αλλά και πολλούς νέους. Επίσης, έχει παρατηρηθεί, ότι εδώ η τήρηση της νηστείας έχει λάβει έναν σχεδόν γενικό χαρακτήρα. Εκκλησίες νομικά Παράνομες Με την απόκτηση της ανεξαρτησίας, η υποχρέωση της νομοθετικής επιβεβαιώσεως της ελευθερίας των θρησκειών, ετέθη κυρίως βάσει των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Η Αρμενία ανταποκρίθηκε αμέσως, ψηφίζοντας το 1991 έναν νόμο για την ελευθερία συνειδήσεως και των θρησκευτικών οργανισμών, ο οποίος επιτρέπει σε όλες τις υπάρχουσες θρησκείες της χώρας να αναγνωρισθούν ως νομικά πρόσωπα. Αυτό δεν συνέβη στη Γεωργία. Το 2002, μόνο η γεωργιανή ορθόδοξη Εκκλησία σύνηψε μια συμφωνία με το κράτος που ονομάστηκε κονκορδάτο, η οποία της παρείχε μια νομική υπόσταση για να επωφελείται όλων των ελευθεριών και των απαραίτητων δικαιωμάτων για την άσκηση της λατρείας της πίστεως. Για να επιβεβαιώσει την υποστήριξή της, η γεωργιανή Εκκλησία διαπραγματεύτηκε προηγουμένως με τους εκπροσώπους των άλλων θρησκειών και δογμάτων της επικράτειας. Η υπόσχεση να επωφεληθούν ισότιμα μέσω ενός νομικού καταστατικού, αποτελούσε το κλειδί της επιστεγάσεως αυτής της συμφωνίας. Και όμως, στα επόμενα εννέα έτη, δεν δόθηκε καμία συνέχεια σ’ αυτή την υπόσχεση, παρά τις πολυάριθμες δημόσιες συζητήσεις και κριτικές εκ μέρους ευρωπαϊκών οργανισμών. Εκτός της Γεωργιανής Ορθοδόξου Εκκλησίας όλα τα υπόλοιπα δόγματα και θρησκείες (Καθολικοί, Προτεστάντες, Αποστολικοί, Εβραίοι, Μουσουλμάνοι κ.λ.π.) ευρίσκοντο από νομικής απόψεως στην απόλυτη παρανομία . Αυτό είχε δυσάρεστες συνέπειες. Οι τόποι λατρείας ήταν ιδιοκτησίες του γεωργιανού κράτους και μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να μετατραπούν ή να καταστραφούν προς όφελος του «γενικού συμφέροντος». Αυτή η κατάσταση, αφορούσε κυρίως την Αρμενική Αποστολική Εκκλησία, η οποία είδε τη φθορά και ακόμα την καταστροφή πολλών τόπων λατρείας της, όπως συνέβη κυρίως στην περίπτωση της εκκλησίας του Σουρπ Κεβόρκ (Αγίου Γεωργίου) στο Μουγνί, η οποία κατέρρευσε εντελώς το 2009 και επίσης αυτής του Σουρπ Νισάν όπου έπεσε μια κολόνα της λόγω πυρκαγιάς τον περασμένο Ιανουάριο. Και οι δύο βρίσκονται στο κέντρο της Τιφλίδας και οι καταστροφές αυτές έγιναν κατά τη διάρκεια των μεγάλων έργων ανανέωσης της γεωργιανής πρωτεύουσας των τελευταίων ετών. Η απουσία νομικής υποστάσεως, εμπόδιζε την επισκοπή της Αρμενικής Αποστολικής Εκκλησίας της Γεωργίας να λάβει οποιοδήποτε μέτρο και οι γεωργιανές αρχές ουδέποτε εκδήλωσαν το παραμικρό ενδιαφέρον για τη διάσωση των ιστορικών μνημείων. Οι Διαδηλώσεις Ο νόμος ο οποίος αναγνώρισε σε όλες τις άλλες θρησκείες και τα δόγματα, πέραν της ορθοδόξου Γεωργιανής Εκκλησίας, το δικαίωμα να καταχωριστούν σύμφωνα με τους κανόνες του δημοσίου δικαίου, τελικώς ψηφίσθηκε το καλοκαίρι του 2011. Αυτό το γεγονός συνέπεσε με την επίσκεψη του Καθολικού Καρεκίν Β΄ στη Γεωργία, η οποία παρερμηνεύτηκε από την κοινωνία της και αντέδρασε αμέσως με πολυάριθμες διαδηλώσεις στις οποίες συμμετείχαν και οι γεωργιανοί ιερείς. Όμως, ακόμη και εάν ο πρόσφατα ψηφισθείς νόμος αφορούσε όπως ελέχθη όλες τις θρησκείες και τα δόγματα, ήταν προφανές ότι οι διαδηλώσεις οι οποίες ακολούθησαν, έλαβαν έναν αντι-αρμενικό χαρακτήρα. Στόχευαν ρητά κατά της παραχωρήσεως υποστάσεως στην αρμενική Εκκλησία επικαλούμενοι ότι αυτό θα αποτελούσε «το τέλος της ορθοδόξου Γεωργιανής Εκκλησίας». Για να ηρεμήσουν λοιπόν τα πνεύματα, οι αρχές της Γεωργίας προώθησαν την ιδέα ότι ο εν λόγω νόμος υιοθετήθηκε βιαστικά χωρίς πραγματική προετοιμασία, ούτε συζήτηση. Μια τοποθέτηση απαράδεκτη καθώς προηγήθηκαν… 20 χρόνια προετοιμασίας. Η δυσαρέσκεια ήταν τέτοια, ώστε όλες οι υπάρχουσες μειονοτικές θρησκείες άρχισαν να αισθάνονται απειλούμενες. Η κυβέρνηση, υπολογίζοντας τις πιθανές συνέπειες, όρισε τέσσερις ειδικές επιτροπές για να συζητήσουν με τους εκπροσώπους της Γεωργιανής Εκκλησίας τις διαφορετικές πτυχές του νόμου, προκειμένου να επιτευχθεί μια συναίνεση. O νόμος της 12ης Μαρτίου 2012 Μετά από μήνες αβεβαιότητας και μυστικών διαπραγματεύσεων ο αναμενόμενος νόμος δημοσιεύθηκε στις 12 Μαρτίου 2012 με την καταγραφή της Αρμενικής Αποστολικής Εκκλησίας ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου. Ο δρόμος είχε ανοίξει και σε άλλα δόγματα για την απόκτηση μιας καθαρά νομικής υποστάσεως. Το νέο νομικό καθεστώς της Αρμενικής Αποστολικής Εκκλησίας έφθασε στην κατάλληλη στιγμή διότι δεν αφορά μόνο τη διαφύλαξη των τόπων λατρείας. Αλλαγή Επιθέτων Σήμερα, παρά την παρουσία πολυάριθμων αρμενικών συλλόγων, η Εκκλησία είναι αυτή η οποία συγκεντρώνει στην πραγματικότητα τους Αρμενίους της Γεωργίας. Αυτό, αναμφίβολα οφείλεται στη γενική κατάσταση, όπου η αλλαγή των επιθέτων των αρμενικών οικογενειών προκειμένου να είναι αρεστά στα αυτιά των γεωργιανών εξακολουθεί να είναι μια ισχυρή τάση της κοινότητος, διευκολύνοντας την αφομοίωση κυρίως στην πρωτεύουσα. «Όσοι δεν επιθυμούν να αλλάξουν το επίθετό τους γνωρίζουν ότι η εκκλησία είναι η μόνη τους πυξίδα και γίνονται τακτικοί ενορίτες» επιβεβαιώνει ο πατέρας Ναρέκ Κουτσιάν ο οποίος ιερουργεί στον Άγιο Γεώργιο, μια σημαντική αρμενική εκκλησία που βρίσκεται στην παλιά πόλη της Τιφλίδας. «Όλο και περισσότερο οι άνθρωποι έρχονται στην εκκλησία –όχι μόνο για να προσευχηθούν- αλλά επίσης ως τόπο συναθροίσεως ο οποίος καθοδηγεί όλους τους Αρμενίους της Τιφλίδας». Σήμερα, στην πρωτεύουσα, πέντε αρμενικές εκκλησίες δέχονται τους πιστούς τους και υπάρχουν σχεδόν σαράντα στην υπόλοιπη χώρα όπου οι κληρικοί ιερουργούν σε σταθερή βάση ή περιστασιακά. Ευρισκόμενο στην παραδοσιακή αρμενική συνοικία του Αλβαμπάρ της Τιφλίδας, ένα νηπιαγωγείο προσηρτημένο στο Καθολικάτο του Αγίου Ετσμιατζίν προετοιμάζει τα παιδιά στη διδασκαλία της αρμενικής γλώσσας. Ένα άλλο οδυνηρό πρόβλημα της κοινότητος είναι το εξής: Στην πρωτεύουσα της Γεωργίας, δεν υπάρχει παρά μόνο ένα αμιγώς αρμενικό σχολείο.Τα υπόλοιπα είναι ιδρύματα τα οποία εξασφαλίζουν τη διδασκαλία της αρμενικής γλώσσας στα κρατικά σχολεία. Όλα τα άλλα έχουν κλείσει ελλείψει μαθητών. Όπως και στα χρόνια του κομμουνισμού, οι Αρμένιοι της Τιφλίδας διδάσκονται τη ρωσική, η οποία εξ όσων γνωρίζουμε δεν τους εξασφαλίζει ένα λαμπρό μέλλον στη Γεωργία. Σήμερα, οι Αρμένιοι σπανίως κάνουν ανώτερες σπουδές. Υποδηματοποιοί, οδηγοί ταξί, κοσμηματοπώλες - κοσμηματοποιοί, αυτά είναι τα πλέον συνήθη επαγγέλματα των Αρμενίων. Ο πνευματικός κόσμος -η διανόηση- ο οποίος ήταν η δόξα της αρμενικής κοινότητας της Γεωργίας, δεν είναι πλέον παρά μια μακρινή ανάμνηση. Ενσωμάτωση δίχως Αφομοίωση Το γεγονός του να έχει κανείς γεννηθεί και μεγαλώσει στη Γεωργία εδώ και πολλές γενεές δεν τον απαλλάσσει από το αίσθημα του «επισκέπτου», του «φιλοξενούμενου» στην ίδια του τη χώρα, ένα αίσθημα ενός αόρατου φορτίου μιας επικρεμμάμενης «δαμοκλείου σπάθης» στα κεφάλια των αλλοεθνών. Μια εμπειρία αναμεμειγμένη από υποκειμενικά και αντικειμενικά στοιχεία η οποία δημιουργεί σωρεία προβλημάτων κυρίως στους νέους. Να ενσωματωθείς χωρίς να αφομοιωθείς! Αυτό είναι σήμερα το στοίχημα των γεωργιανών πολιτών αρμενικής καταγωγής. Το νέο καθεστώς της αρμενικής Εκκλησίας οφείλει να τους βοηθήσει ώστε να νιώσουν πιο βέβαιοι για τους εαυτούς τους. |