|
Σαρκίς Αγαμπατιάν
Οκτώβριος- Δεκέμβριος 2019, τεύχος 102
Εκτός από το βορειο-ανατολικό άκρο της αφρικανικής ηπείρου (Αίγυπτος), η παρουσία των Αρμενίων στη μαύρη ήπειρο ήταν σχετικά περιορισμένη. Οι Αρμένιοι της Αιθιοπίας αποτελούσαν μια από τις οργανωμένες κοινότητες της Διασποράς στην αφρικανική ήπειρο. Παρόλο που ήταν ολιγάριθμη και συρρικνώθηκε ακόμα περισσότερο τις τελευταίες δεκαετίες, οι Αρμένιοι της Αιθιοπίας έκαναν αισθητή την παρουσία τους και άφησαν το στίγμα τους στην πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας, ιδιαίτερα στον χώρο της τέχνης όπου διακρίθηκαν. Η οικογένεια Τερζιάν βρήκε καταφύγιο στην πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα κατά τη διάρκεια των χαμιτικών σφαγών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία τη δεκαετία του 1890, συμπαρασύροντας πολλούς φίλους, συγγενείς και άλλους μετά τη σφαγή των Αδάνων του 1909 και τη Γενοκτονία του 1915.
Μια ιδιαίτερα γνωστή ιστορία είναι αυτή της ορχήστρας «Arba Lijoch» ή των Σαράντα Ορφανών.
Ο Χαϊλέ Σελασιέ πριν στεφθεί αυτοκράτορας της Αιθιοπίας, επισκέφθηκε την Ιερουσαλήμ το 1923, όπου μια ομάδα Αρμενοπαίδων που επέζησαν από τη Γενοκτονία τράβηξε την προσοχή του. Υιοθέτησε αυτά τα σαράντα ορφανά, που ήρθαν στην Αντίς Αμπέμπα μαζί με τον αρχιμουσικό τους Κεβόρκ Ναλμπαντιάν. Η ομάδα αυτή αποτέλεσε τον πυρήνα της πρώτης επίσημης ορχήστρας της χώρας. Ήταν το ίδιο αυτό συγκρότημα που υποδέχθηκε τις ξένες αντιπροσωπείες που ήρθαν στην Αιθιοπία για τη στέψη του Χαϊλέ Σελασιέ το 1931, παίζοντας διαδοχικά τον εθνικό ύμνο της κάθε χώρας – εκτός εκείνου της Τουρκίας.
Ο Κεβόρκ Ναλμπαντιάν ήταν αυτός που συνέθεσε τη μουσική του εθνικού ύμνου της Αιθιοπίας,1 ο οποίος παρέμεινε σε χρήση μέχρι την επανάσταση του 1974.
Η σχέση Αρμενίας και Αιθιοπίας ανάγεται στο μακρινό παρελθόν, καθώς οι δύο λαοί υπήρξαν από τους πρώτους χριστιανικούς λαούς στον κόσμο και αποτελούν μέρος της λεγόμενης Ανατολικής Ορθόδοξης κοινωνίας των εκκλησιών (μαζί με τη γειτονική Ερυθραία, μερικές συριακές εκκλησίες, τους Κόπτες της Αιγύπτου και τις χριστιανικές εκκλησίες της νότιας Ινδίας).
Το αρμενικό και το αμχαρικό αλφάβητο,2 αναφέρονται συχνά για την ταυτόχρονη εμφάνισή τους, παρόλο που οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι είναι μάλλον μια απλή σύμπτωση.
Εκτός από τη θρησκευτική σχέση, οι Αρμένιοι έχουν πολύ παλαιότερη παρουσία στην Αιθιοπία. Μια από τις πρώτες καταγεγραμμένες διπλωματικές αποστολές εκτός Αιθιοπίας ήταν υπό την ηγεσία του Ματθαίου του Αρμένιου ο οποίος ταξίδεψε στην Πορτογαλία και τη Ρώμη μέσω της Γκόα3 των Ινδιών το 1512, μετά από αίτημα της αυτοκράτειρας Ελένης, για να ζητήσει βοήθεια κατά των ισλαμικών εισβολών στην Αιθιοπία. Επίσης, ο Μουράτ, ένας άλλος Αρμένιος, εκπροσώπησε την αιθιοπική βασιλική αυλή σε διάφορες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες τις δεκαετίες που ακολούθησαν.
Ο αρμενικός πληθυσμός λίγο πριν την ιταλική εισβολή το 1935 ανερχόταν σε 2.800 περίπου ψυχές. Μετά την πτώση της μοναρχίας στην Αιθιοπία το 1974, πολλοί Αρμένιοι μετανάστευσαν στην Ευρώπη και την Αμερική, με αποτέλεσμα ο αρμενική κοινότητα να συρρικνωθεί σημαντικά.
Εκτός από την Αιθιοπία, υπάρχει και μια μικρή αρμενική κοινότητα στο Σουδάν, η οποία έχει τη δική της εκκλησία στην πρωτεύουσα Χαρτούμ, καθώς και μια άλλη στη Νότια Αφρική.
Μεμονωμένοι Αρμένιοι από την πλευρά τους βρήκαν τον δρόμο τους σε όλες τις γωνιές της μαύρης ηπείρου. Μια ξεχωριστή ιστορία είναι αυτή των πιλότων αεροπορικής εταιρίας φορτίου από την Αρμενία, οι οποίοι συνελήφθησαν επειδή συμμετείχαν σε μια απόπειρα πραξικοπήματος στην Ισημερινή Γουινέα το 2004 και αργότερα αφέθηκαν ελεύθεροι. Επίσης, Αρμένιοι από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Βέλγιο και τον Λίβανο έχουν ιδρύσει επιχειρήσεις στον τομέα της εξόρυξης ορυχείων στη Γκάνα τα τελευταία χρόνια.
Τέλος καταγράφεται ένα ακόμη περιστατικό με πρωταγωνιστή έναν Αρμένιο, ονόματι Κρικόρ Ντερ Μπαλιάν, ο οποίος το 1964 μετακόμισε από την Αίγυπτο στη Σουαζιλάνδη (ένα μικρό βασίλειο με πληθυσμό ένα εκατομμύριο περίπου κατοίκους, μέσα στην επικράτεια της Ν. Αφρικής). Σε ένα οικόπεδο που αγόρασε, έχτισε με τα ίδια του τα χέρια και τη βοήθεια ντόπιων την αρμενική εκκλησία του Αγίου Χαρουτιούν (Αναστάσιου) στα 1985-89. Τα θρησκευτικά σκεύη και η επίπλωση της εκκλησίας που έχει χωρητικότητα 24 ατόμων, δωρήθηκαν από Αρμένιους και φίλους τους.
1. Ο εθνικός ύμνος της Αιθιοπίας [1930-1975]: https://www.youtube.com/watch?v=3dV-OdRlMq4
Στίχοι: Yoftehé Negusé, Μουσική: Κεβόρκ Ναλμπαντιάν.
2. Το αιθιοπικό αλφάβητο αποτελείται από 32 γράμματα και κάποια από αυτά παρουσιάζουν εκπληκτική ομοιότητα με τα αντίστοιχα αρμενικά: http://el.travelogues.gr/item.php?view=61384
Η αμχαρική γλώσσα είναι μια σημιτική γλώσσα όπως τα Αραβικά, που ομιλείται ως μητρική, στη βόρεια Αιθιοπία από τους Αμχάρα. Είναι η δεύτερη περισσότερο ομιλούμενη σημιτική γλώσσα στον κόσμο, μετά τα Αραβικά και είναι η επίσημη γλώσσα της Αιθιοπίας. Ομιλείται από περίπου 22 εκ. ως μητρική γλώσσα στην Αιθιοπία και από την αιθιοπική διασπορά στην Αίγυπτο, το Ισραήλ και τη Σουηδία. Επίσης από άλλα 4 εκ. περίπου στη γειτονική Ερυθραία που τη μιλούν ως δεύτερη γλώσσα.
Το όνομα της γλώσσας προέρχεται από την επαρχία Αμχάρα, η οποία και θεωρείται η αρχική κοιτίδα της γλώσσας.
3. Η Γκόα για 450 χρόνια υπήρξε πορτογαλική αποικία και προσαρτήθηκε στην Ινδία το 1961. Σήμερα, είναι η μικρότερη από τις 29 Ομόσπονδες Πολιτείες που συγκροτούν την Ινδία και βρίσκεται στα νοτιοδυτικά παράλια της χώρας. Συνολική έκταση μόλις 3.702 τ.χλμ., πληθυσμός 1.817.000, πρωτεύουσα η πόλη Πανάτζι ή Ποντζί.
|
