Παρέλαση έξω από τον ιερό ναό του Σουρπ Αγκόπ (Αγίου Ιακώβου) στον αρμενικό τομέα της Ιερουσαλήμ

Σαρκίς Αγαμπατιάν
Ιανουάριος- Μάρτιος 2016, τεύχος 88

Αφορμή για τη συγγραφή αυτού του μικρού κειμένου και τις σχέσεις Αρμενίων – Εβραίων ήταν η έκδοση ενός βιβλίου στην Αμερική πριν από μερικά χρόνια με τίτλο «TheJewishGenocideofArmenianChristians» (Η εβραϊκή γενοκτονία των χριστιανών Αρμενίων) του αμερικανο-εβραίου αντιφρονούντα και ακτιβιστή ChristopherJonBjerknes στο οποίο τεκμηριώνει την άποψη ότι πολλοί Νεότουρκοι αξιωματούχοι της οθωμανικής κυβέρνησης που σχεδίασαν και εφάρμοσαν τη Γενοκτονία των Αρμενίων ήταν Ντονμέ, εξισλαμισμένοι Εβραίοι.

Οι Ντονμέ (Dönme), επίσης Ντονμέχ ή αλλιώς Σαββατιανοί, ονομάζονταν κυρίως οι εξισλαμισμένοι Εβραίοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κατά τον 17ο αιώνα αναπτύχθηκε μεσσιανικό κίνημα στις εβραϊκές κοινότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που οδήγησε σε ακραίες μαζικές εκδηλώσεις. O Σαμπατάι Ζεβί, αν και υποσχέθηκε να εκπληρώσει τις μεσσιανικές προσδοκίες των Εβραίων της εποχής του, τελικά υπό την απειλή του θανάτου ασπάστηκε το Ισλάμ. Παρόλο που οι οπαδοί του αλλά και καθοδηγητές αυτού του μεσσιανικού κινήματος υπέστησαν σοκ με τη μεταστροφή, συνέχισαν να πιστεύουν στη Δευτέρα Παρουσία σε όλη τη διάρκεια του 18ου και του 19ου αιώνα, φέρνοντας το κίνημα ως τις παρυφές του 20ού αιώνα. Διατήρησαν πολλά ιουδαϊκά έθιμα και ακολούθησαν έναν ιδιαίτερο δρόμο στους κόλπους του Ισλάμ, αλλά δεν έγιναν αποδεκτοί από τον ορθόδοξο μουσουλμανικό κόσμο ως αυθεντικοί μουσουλμάνοι. Διατήρησαν σχέσεις με πολλές εβραϊκές κοινότητες της Ευρώπης και συμμετείχαν ενεργά στο κίνημα των Νεότουρκων.

Αρμένιοι και Εβραίοι, δύο λαοί με πολλές ομοιότητες και διαφορές, κυνηγήθηκαν και διώχθηκαν στη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας τους, ωστόσο, κατάφεραν να επιβιώσουν και να διακριθούν σε πολλούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας (επιστήμες, τέχνες, γράμματα, εμπόριο). Και οι δύο λαοί υπήρξαν θύματα μιας μισαλλόδοξης και ρατσιστικής πολιτικής που συντάραξε την ανθρωπότητα τον προηγούμενο αιώνα. Οι Αρμένιοι στη Γενοκτονία του 1915 έχασαν το 50% του πληθυσμού τους, γύρω στο 1,5 εκατομμύριο ψυχές, και το μεγαλύτερο μέρος των ιστορικών τους εδαφών. Οι Εβραίοι, αν και είχαν πολύ περισσότερα θύματα στο Ολοκαύτωμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, κατάφεραν μετά από δυο χιλιάδες χρόνια στη διασπορά, να δημιουργήσουν μια εθνική εστία στα εδάφη της Παλαιστίνης και να ιδρύσουν το κράτος του Ισραήλ.

Ισραήλ: χώρα της Δ. Ασίας, με έκταση 20.770 τ.χλμ και πληθυσμό 8.388.500 κατοίκους από τους οποίους οι 6.212.000 είναι Εβραίοι, οι 1.718.000 Άραβες και οι υπόλοιποι διάφορες εθνότητες.

Ισραηλινός: ο κάτοικος του κράτους του Ισραήλ.

Ισραηλίτης, Ιουδαίος, Εβραίος: αυτός που έχει ασπαστεί την εβραϊκή θρησκεία, τον Ιουδαϊσμό.
Οι σχέσεις Αρμενίων και Εβραίων χρονολογούνται από πολύ παλιά. Σύμφωνα με τον Βιτάλ Κινέ, συγγραφέα πεντάτομης Γεωγραφίας της ασιατικής Τουρκίας, η πλειονότητα των Αρμενίων του Βαν κατάγονταν από Εβραίους, απόγονοι αιχμαλώτων, τους οποίους είχε μεταφέρει εκεί από την Παλαιστίνη ο βασιλιάς της Αρμενίας Τιγράνης Β΄ ο Μέγας.

Η αρμενική συνοικία της Ιερουσαλήμ χρονολογείται από τον 4ο αιώνα μ.Χ. Η ευρύτερη περιοχή της Αρμενίας είχε γνωρίσει τουλάχιστον τρεις μεταναστεύσεις Εβραίων τους τελευταίους τρεις αιώνες. Επί σοβιετικής διακυβέρνησης η Αρμενία θεωρείτο ανέκαθεν παράδεισος για τους Εβραίους, σε μια χώρα όπου ο αντισημιτισμός ήταν, είναι και παραμένει ανύπαρκτος.

Ονόματα όπως, του σκακιστή Λεβόν Α(χα)ρονιάν, του αρσιβαρίστα Ισραέλ Μιλιτοσιάν, του αρχιτέκτονα Ραφαέλ Ισραελιάν (σχεδίασε το μνημείο που είναι αφιερωμένο στη νίκη των Αρμενίων επί των τουρκικών στρατευμάτων στο Σαρνταραμπάντ το 1918) ή μικρά ονόματα όπως Μοβσές (Μωυσής), Αχαρόν (Ααρών), Σαχάκ (Ισαάκ), Απραχάμ (Αβραάμ), Σαμβέλ (Σαμουήλ), Καπριέλ (Γαβριήλ), Τοβμάς (Θωμάς), Ματεός (Ματθαίος) κ.λπ., είναι συνηθισμένα στην Αρμενία και μαρτυρούν τις στενές αρμενο-εβραϊκές σχέσεις που χάνονται στα βάθη των αιώνων.

Το τελευταίο διάστημα οι προσπάθειες των Αζέρων και μιας μερίδας ακροδεξιών συγγραφέων στο Ισραήλ να χαρακτηρίσουν την Αρμενία ως μια αντισημιτική χώρα δεν βρήκαν απήχηση στην ισραηλινή κοινή γνώμη. Ασφαλώς και δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν δεν έχει αναγνωρίσει τη Γενοκτονία των Αρμενίων, ενώ κατηγορεί με διάφορα ψέματα την Αρμενία ότι  εκείνη ξεκίνησε πρώτα τον πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Πρόσφατα, σε μια ανοιχτή επιστολή της προς τους απανταχού Εβραίους, η πρόεδρος της μικρής εβραϊκής κοινότητας της Αρμενίας Ρίμα Φέλερ-Βαρζαμπετιάν ανέφερε ότι «...έγιναν στοχευμένες προσπάθειες για να ρίξουν σκιά στις αρμενο-εβραϊκές σχέσεις... Οι προσπάθειες αυτές απέτυχαν. Η ιστορία των δύο πανάρχαιων λαών Αρμενίων και Εβραίων είναι γεμάτη από ομοιότητες και αμοιβαίες επαφές που κανείς, όσο κι αν προσπαθήσει, δεν μπορεί να διαταράξει ... Είναι δυνατόν η αποκατάσταση ενός μεσαιωνικού εβραϊκού νεκροταφείου σε μια αρμενική επαρχία με έξοδα της κυβέρνησης να θεωρείται έκφραση αντισημιτικής πολιτικής; Οι Αρμένιοι πάντα αντιμετώπιζαν τους Εβραίους και το κράτος του Ισραήλ με θαυμασμό ... δεν είναι δυνατόν κανείς να φανταστεί ότι μπορεί να γίνουν αντισημιτικές ή αντι-ισραηλινές διαδηλώσεις στην Αρμενία όπως αυτές που έλαβαν χώρα σε διάφορες πόλεις του Αζερμπαϊτζάν πριν από μερικά χρόνια ...»  

Αντίθετα με πολλές χώρες της περιοχής οι οποίες έχουν αρνηθεί το Ολοκαύτωμα, ο Πρόεδρος της Αρμενίας Σερζ Σαρκισιάν επανέλαβε πριν από ένα χρόνο, στις 27 Ιανουαρίου 2015, τη δέσμευσή του να τιμήσει την επέτειο μνήμης του τραγικού αυτού γεγονότος και υπενθύμισε την παρόμοια μοίρα Εβραίων και Αρμενίων: «Η γενοκτονία που διαπράχθηκε εναντίον των Εβραίων κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν μια από τις πιο τραγικές σελίδες στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η 27η Ιανουαρίου συμβολίζει την απελευθέρωση του στρατοπέδου συγκέντρωσης του Άουσβιτς ... Φέτος στην επέτειο μνήμης για τα 100 χρόνια από τη Γενοκτονία των Αρμενίων, εμείς περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο συμμεριζόμαστε τον πόνο του εβραϊκού λαού»...  

Η Αρμενία όπως και το Ισραήλ περιβάλλονται από εχθρικά κράτη. Το Ισραήλ διστάζει να αναγνωρίσει τη Γενοκτονία των Αρμενίων για να μην διαταράξει ακόμη περισσότερο τις ήδη τεταμένες σχέσεις του με την Τουρκία (οι δύο χώρες είναι στρατηγικοί εταίροι των Η.Π.Α. και οι σχέσεις τους επιβάλλεται να ομαλοποιηθούν), όταν ισραηλινοί κομάντος βύθισαν πριν από μερικά χρόνια το τουρκικό πλοίο Μαβί Μαρμαρά που μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στους Παλαιστίνιους της Γάζας.

Το Αζερμπαϊτζάν, στενός σύμμαχος της Τουρκίας, με τα έσοδα από τις πωλήσεις πετρελαίου αγοράζει στρατιωτικό εξοπλισμό από το Ισραήλ με στόχο να επανακτήσει τα «χαμένα» εδάφη του Καραμπάχ. Και μέσα σε αυτό το ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον, Αμερική, Ρωσία, Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία και άλλες περιφερειακές δυνάμεις με επίκεντρο τον «εμφύλιο» στη Συρία και τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους, διαγκωνίζονται για τον έλεγχο και τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής με βάση τη στρατιωτική και πολιτική τους ισχύ ...

Tweet

Share