Μαρία Λαζάρεβα - πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Κοινοτήτων Αρμενίας (ethnos.gr)

Γιατί οι Έλληνες αγαπούν την Αρμενία; Επειδή η χώρα αυτή τους θυμίζει την αιώνια φιλία που διατηρούν οι δύο λαοί από τότε που ο παγκόσμιος χάρτης είχε διαφορετική όψη. Και γιατί οι Αρμένιοι αγαπούν εμάς τους Έλληνες; Επειδή μάλλον δεν υπάρχει άλλος λαός με τον οποίο έχουμε τόσα κοινά σε επίπεδο ιστορίας, πολιτισμού, ακόμη και νοοτροπίας. Καταλαβαίνει κανείς τον πόνο των Αρμενίων καλύτερα από τους Έλληνες; Ας θυμηθούμε τον «Θούριο» του Ρήγα Φεραίου:

Βούλγαροι κι Αρβανίτες, Αρμένιοι και Ρωμιοί,
Αράπηδες και άσπροι, με μια κοινήν ορμή,
Για την ελευθερία, να ζώσουμε σπαθί…

Στην Αρμενία και στο Αρτσάχ δεν υπάρχει ούτε μία σπιθαμή γης όπου η λέξη «Έλληνας» να είναι άγνωστη, ούτε τώρα ούτε πολλά χρόνια πριν. Η παρουσία των Ελλήνων και του ελληνισμού στην Αρμενία έχει ιστορία χιλιάδων χρόνων. Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν αρκετές λιθογραφίες γραμμένες στα αρχαία ελληνικά, αποδεικνύοντας, για ακόμη μία φορά, ότι οι Έλληνες δεν ήταν απλώς ταξιδιώτες σε αυτή την περιοχή και ότι η ελληνική δεν ήταν μια ξένη γλώσσα στην Αρμενία. Η ευρεία χρήση της ελληνικής γλώσσας στην Αρμενία, στην αρμενική λογοτεχνία και στην ιστοριογραφία αποτυπώνεται σε εκατοντάδες χειρόγραφα που φιλοξενούνται στο μουσείο Μαντεναταράν, στο Γερεβάν.

Όμως, η πιο μεγάλη εισροή των Ελλήνων έγινε από τον Πόντο, περίπου 300 χρόνια πριν. Η έλευση των Ποντίων στην Αρμενία συνδέεται με την εξόρυξη και την κατεργασία χαλκού. Έτσι, το 1752 μετακινήθηκαν Έλληνες από την Αργυρούπολη, την Τραπεζούντα, το Καρς, και κατοίκησαν στους οικισμούς Αλαβερντί, Αχταλά, Μαντάν, Σαμλούχ, Μπεντίκ, Γιαχντάν, Κοχές, Αλεξαντροπόλ (Γκιουμρί), Μπαγιαντούρ, Καβάρτ, Μισχανά (Ανκαβάν), Μεχμανά.

Ο ελληνικός οικισμός χτίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα. Το 1853, ο Έλληνας βιομήχανος Χαρλάμπι Κοντούροβ έχτισε το πρώτο εργοστάσιο χαλκού, αυξάνοντας σταδιακά την ισχύ του. Περισσότεροι από εκατό Έλληνες εργαζόμενοι ήρθαν από την Τραπεζούντα, εγκαταστάθηκαν εκεί και έχτισαν τα σπίτια τους. Οι Έλληνες κατασκεύασαν επίσης υδροηλεκτρικό εργοστάσιο και ξεκίνησαν νέες επιχειρήσεις, όπως αρτοποιείο και διάφορα εμπορικά καταστήματα.

Εκείνοι ήταν που τίμησαν τον τίτλο του ευεργέτη, καθώς διένειμαν μέρος του πλούτου τους στην κοινότητα. Όλα αυτά τα χρόνια, ο ελληνικός πληθυσμός της Αρμενίας μοιραζόταν τα εύκολα και τα δύσκολα με τους Αρμένιους, και ποτέ οι Έλληνες δεν θεωρήθηκαν δεύτερης κατηγορίας. Ο Αρμένιος ιστορικός Λεό αναφέρει: «Ο Έλληνας έρχεται από μακριά, φέρνει μαζί του λίγα λεφτά, κάθεται και κάνει τη δουλειά του. Και ό,τι κάνει το κάνει καλά, άριστα. Το έργο αυτό θεωρείται του Έλληνα και κανενός άλλου. Αν δεν πλησιάζει ο Έλληνας στα ορυχεία, δεν θα το κάνει κανείς».
Οι Έλληνες της Αρμενίας δεν περιορίστηκαν μόνο σε εργασίες στα ορυχεία. Κατοικώντας εκεί για πολλά χρόνια, έκαναν οικογένειες, έχτισαν οικισμούς, σχολεία, εκκλησίες. Μία από τις εκκλησίες αυτές είναι ο Άγιος Χαράλαμπος στο χωριό Καβάρτ της επαρχίας Σιουνίκ. Χτισμένη το 1865 από τους Κοντούροβ, οι ντόπιοι την αποκαλούσαν «εκκλησία των Μπερτζέν», δηλαδή εκκλησία των Ελλήνων. Το θολωτό κτήριο είναι χτισμένο από σκούρο καφέ πωρόλιθο και βασάλτη, δύο φυσικά πετρώματα αρμονικά συνδυασμένα. Η χρήση του ασβεστόλιθου για τα κουφώματα των παραθύρων και για άλλα τμήματα του κτηρίου ποικίλλει μεταξύ άσπρων και κίτρινων αποχρώσεων, προσδίδοντας ένα μοναδικό χρώμα στην εκκλησία. Στη δυτική πρόσοψή της βρίσκεται το καμπαναριό. Τα ερείπια της εκκλησίας υπάρχουν μέχρι σήμερα.

Εκκλησίες χτίστηκαν επίσης στο Γκιουμρί, στο Μαντάν, στο Γιαχντάν και στο Ανκαβάν. Το Ανκαβάν κάποτε θεωρείτο ελληνικό χωριό. Μέχρι το 1989, περίπου 250 Έλληνες ζούσαν εκεί. Μαρτυρία του ελληνικού ίχνους στο Ανκαβάν αποτελεί η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, το σχέδιο της οποίας είναι βασιλική χωρίς τρούλο. Η εκκλησία κατέστη ένα από τα αγαπημένα μέρη της ελληνικής κοινότητας της Αρμενίας, συμβολίζοντας την αιώνια παρουσία των Ελλήνων στη χώρα.

Το ελληνικό χωριό Μεχμανά στο Αρτσάχ ιδρύθηκε τον Μεσαίωνα, όμως ζωντάνεψε τον 18ο αιώνα, όταν εγκαταστάθηκαν εκεί Έλληνες Πόντιοι. Τον 18ο αιώνα, οι αγρότες ανακάλυψαν μεγάλη ποσότητα μετάλλων κοντά στο εν λόγω χωριό.

Ακριβώς εκεί ιδρύεται η ελληνική κοινότητα του Αρτσάχ, η οποία συνέδεσε για πάντα την τύχη της με την τύχη των Αρμενίων του Αρτσάχ…

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, δηλαδή μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, πολλοί Έλληνες έγιναν μετανάστες. Έφυγαν από την Αρμενία και πήγαν στην Ελλάδα, στη Ρωσία και σε άλλες χώρες.

Μέχρι την ανεξαρτητοποίηση της Αρμενίας, οι Έλληνες δεν ήταν οργανωμένοι σε κοινότητες. Η ιδέα για την οργάνωση και ένωση των Ελλήνων σε κοινότητες και σε ομοσπονδία δημιουργήθηκε το 1994.

Το 2019, η ομοσπονδία ελληνικών κοινωνικών οργανώσεων μετονομάστηκε σε Ένωση Ελληνικών Κοινοτήτων Αρμενίας, μια μη κυβερνητική οργάνωση. Σήμερα, οι περισσότεροι Έλληνες της Αρμενίας κατοικούν στο Λορί, ιδιαίτερα στο Αλαβερντί και στους κοντινούς οικισμούς Αχταλά, Σαμλούχ, Μαντάν. «Μικρή πατρίδα», έτσι αποκαλούσαν το Μαντάν, χτισμένο από τους Έλληνες του Πόντου το 1752.

Η ελληνική κοινότητα της Αρμενίας στις μέρες μας αποτελείται από 900 άτομα προερχόμενα από μεικτές οικογένειες. Αν και πρόκειται για ευάριθμη κοινότητα, οι Έλληνες έχουν ενταχθεί πλήρως στην τοπική κοινωνία, διακρινόμενοι εδώ και πολλά χρόνια σε διάφορους τομείς και συμμετέχοντας στην πολιτική, πολιτιστική, κοινωνική και επιστημονική ζωή της χώρας. Η Ένωση Ελληνικών Κοινοτήτων Αρμενίας διατηρεί στενούς δεσμούς με την ελληνική πρεσβεία στην Αρμενία και γενικά με την ελληνική κυβέρνηση. Χάρη σε αυτή τη συνεργασία πραγματοποιούνται δωρεάν μαθήματα ελληνικών, ενώ προσφέρεται στους εκπαιδευτικούς η δυνατότητα συμμετοχής σε επιμορφωτικά σεμινάρια στην Ελλάδα.

Ακόμη, τα παιδιά μας επισκέπτονται τις κατασκηνώσεις ομογενών παιδιών και η νεολαία μας συμμετέχει σε διάφορα φόρουμ στην Ελλάδα. Αξίζει να σημειώσουμε επίσης τη συνεργασία μας με το αρμενικό κράτος. Οι Έλληνες της Αρμενίας αποτελούμε μία από τις εθνικές μειονότητες της χώρας, και η αρμενική κυβέρνηση υποστηρίζει οικονομικά τη διοργάνωση εκδηλώσεων που συμβάλλουν στη διατήρηση της εθνικής μας ταυτότητας. Επίσης, επιχορηγεί την οργάνωση κατασκήνωσης για τα παιδιά ελληνικής καταγωγής, γεγονός που αποτελεί μοναδική ευκαιρία για τα ελληνόπουλα της Αρμενίας να θυμηθούν τις ρίζες τους και να γνωρίσουν καλύτερα τις παραδόσεις τους.

Τους Έλληνες και τους Αρμένιους δεν τους ενώνει μόνο η αρχαιότητα και το ένδοξο παρελθόν αλλά και ο πόνος για τη χαμένη πατρίδα και για τους προγόνους τους που έπεσαν θύματα της Γενοκτονίας. Για αυτό, κάθε χρόνο, την 24η Απριλίου, οι Έλληνες στέκονται δίπλα στους Αρμένιους, όπως στέκονται και οι Αρμένιοι στο πλευρό των Ελλήνων τη 19η Μαΐου, τιμώντας τη μνήμη των προγόνων τους.

Tweet

Share