|
Αγκόπ Τζελαλιάν*
Ιούλιος- Οκτώβριος 2017, τεύχος 94
Ο λαϊκός χορός είναι ένα από τα παλαιότερα είδη της λαϊκής τέχνης. Υπήρξε αναπόσπαστο μέρος εορτών και πανηγυριών, τελετών και ιεροτελεστιών.
Σε μεταγενέστερες εποχές, ορισμένοι χοροί, χάνοντας το αρχικό τους νόημα, αποτέλεσαν μέρος του καθημερινού βίου. Κάθε χώρα και κάθε λαός, σύμφωνα με την παράδοσή του, διαμόρφωσε και διατήρησε τον εθνικό χαρακτήρα του χορού με ότι αυτό συνεπάγεται: την κίνηση, τον ρυθμικό σύνδεσμο μεταξύ χορευτικών βημάτων και κινήσεων, τις ελαστικές και εκφραστικές αποχρώσεις, καθώς επίσης τις αμοιβαίες σχέσεις του με τη μουσική. Εντελώς ξεχωριστή γοητεία στην εκτέλεση του χορού προσδίδει η εθνική στολή, τα διάφορα κοσμήματα που την συνοδεύουν, η κόμμωση, το φτιασίδωμα του προσώπου και ενίοτε τα προσωπεία.
Σε αυτό το πλαίσιο κινούνται και οι αρμενικοί χοροί, που χαρακτηρίζονται φυσικά από τις ιδιαιτερότητές τους. Οι αρμενικοί λαϊκοί χοροί είναι πολυποίκιλοι ως προς τη θεματολογία τους, αλλά και βάσει της χορευτικής τους φιγούρας. Σύμφωνα με τη θεματική τους υποδιαιρούνται σε πολεμικούς, επικούς, γαμήλιους, του δρόμου, πένθιμους, επικήδειους, τοτεμικούς, κυνηγετικούς, παιδικούς κτλ. Βάσει δε χορευτικής φιγούρας ή κατεύθυνσης ξεχωρίζουν οι χοροί γκιόβντ ή γκιόντ, αριστερός, πίσω- μπρος, βερ βερί, shoror, κοτσαρί κτλ. Διακρίνονται σε μαζικούς, ομαδικούς, διπλούς και μοναχικούς χορούς. Γενικά οι πολυάριθμες επαναλήψεις του ιδίου βήματος υπόκεινται σε ορισμένες νομοτέλειες, ενώ άλλοτε μετατρέπονται σε λίαν ευρηματικούς αυτοσχεδιασμούς. Πάντως, σε οποιαδήποτε περίπτωση είναι εξίσου χαρακτηριστικά τόσο η έκφραση της λυρικής φιλαρέσκειας της χορεύτριας, όσο και της ανδρικής ορμής.
Επιχειρώντας μια σύντομη ανάλυση θα λέγαμε πως οι μαζικοί χοροί συνήθως με απλή φόρμα, ήταν άκρως διαδεδομένοι και είχαν επικό- αφηγηματικό χαρακτήρα. Ήταν τα περίφημα γκιόντ. Οι μαζικοί, καθώς και οι ομαδικοί χοροί, εκτελούνται με διαφορετικές διατάξεις: κλειστό ή ανοιχτό κύκλο, ημικύκλιο, ευθεία γραμμή. Το φύλο, η ηλικία, η διάταξη ή η στοίχιση, οι τρόποι κρατήματος των χεριών, ο χρόνος εκτέλεσης (γιορτή, γάμος, κηδεία κτλ) συνδέονται με το ειδικό περιεχόμενο του δεδομένου χορού. Οι μαζικοί και ομαδικοί χοροί έχουν τον προεξάρχοντα του χορού, τον κορυφαίο καθώς και τον ουραγό, καθένας από τους οποίους έχει συγκεκριμένες (κι ενίοτε προκαθορισμένες) υποχρεώσεις, όπως π.χ. να επιβλέπει τη σωστή εκτέλεση ή την κατεύθυνση των χορών, να παραγγέλλει αιφνίδιες αλλαγές κτλ. Οι μαζικοί χοροί διατηρήθηκαν βασικά στην ύπαιθρο, στα χωριά, ενώ στις πόλεις εκτός από ορισμένους τελετουργικούς, υπερίσχυσαν οι λυρικοί ή κωμικού περιεχομένου μοναχικοί ή διπλοί χοροί.
Οι μοναχικοί χοροί εκτελούνται συνοδεία λαϊκών οργάνων ενώ ειδικά οι κυκλικοί χοροί συνοδεία γκάιντας, καθώς επίσης, είτε ζουρνά και νταουλιού, είτε τραγουδιών από τους ίδιους τους χορευτές: τα δημοφιλή παρέρκ (χοροτράγουδα). Πρόκειται για τραγούδια της υπαίθρου που συνόδευαν ή εκτελούνταν στη διάρκεια των κυκλικών χορών. Αρχικά ήταν τελετουργικά άσματα, που μετέπειτα έχασαν τη σημασία τους. Χορός και χοροτράγουδο βρίσκονται πάντα σε απόλυτη αρμονία, καθώς το ένα εκφράζει απόλυτα το άλλο. Ξεχωρίζουν σε βαριά και ελαφρά, ήσυχα και ζωηρά, ναζιάρικα και ανδροπρεπή, κωμικά, ηρωικά, λυρικά, του μόχθου, επικά και τελετουργικά. Επικρατέστερα είναι τα λυρικά με κυρίαρχο θέμα τον ύμνο προς τον έρωτα, αλλά και τη χαρά της ζωής. Χαρακτηριστικό τους οι αυτοσχεδιασμοί στα λόγια ή τη μελωδία. Εκτός από τους γάμους ή τις αφορμές που συνδέονται με άλλες τελετές ή πανηγύρια, διοργανώνονταν χορευτικές συγκεντρώσεις ειδικά για τους νέους, που γίνονταν σε ειδικές χορευτικές λέσχες (τα περίφημα παρτούν ή χαγτούν: παρ= χορός, χαγ= παιχνίδι, τραγούδι, χορός, πρβλ. τουρκ. oyin), που βρίσκονταν σε πολλές περιοχές της Αρμενίας.
Το 19ο-20ο αιώνα στα αστικά κέντρα οι αρμενικοί λαϊκοί χοροί, συνέπεια της βιομηχανοποίησης και της ανάπτυξης του εμπορίου, υπέστησαν την επίδραση της χορευτικής παράδοσης των συνοίκων καυκασιανών λαών. Κατ’αυτόν τον τρόπο προέκυψε μια σειρά μοναχικών χορών με τον γενικόλογο τίτλο Καυκασιανοί. Πρόκειται για τους χορούς shalakho, ανδρικός 6/8, Κιντάουρι, ο χορός του κιντό, του υπαίθριου πωλητή- διασκεδαστή της Τιφλίδας, Shoushiki, γυναικείος από το Βαγαρσαπάτ, Tαρακιαμά, γυναικείος.
Βρισκόμαστε ήδη στην εποχή όπου εμφανίζεται και διαμορφώνεται η χορευτική τέχνη. Πρόκειται για τη διαδρομή της ιστορικής εξέλιξης των λαϊκών και επαγγελματικών χορών και της τέχνης του χορού στο σύνολο της. Είναι η τέχνη της δημιουργίας χορών και χορευτικών παραστάσεων (χοροδράματος). Με την εξειδίκευση της χορευτικής τέχνης στους λαϊκούς χορούς, ξεκινά ο σκηνικός χορός. Τα πρώτα εργαστήρια χορού (studio) εμφανίζονται ήδη στο Ερεβάν: το 1924 η Άννα Ντουρινιάν πρωταγωνιστεί στη δημιουργία εργαστηρίου ρυθμού και πλαστικής. Με τη συγχώνευση των δύο εν λόγω εργαστηρίων το 1930, ιδρύεται υπό τη διεύθυνση της Σρπουχί Λισιτσιάν το περίφημο τεχνικό εκπαιδευτήριο ρυθμού, πλαστικής και σωματικής αγωγής πρόγραμμα υψηλού επαγγελματικού επιπέδου.
Η ανάπτυξη του λαϊκού χορού στην πρώην Σοβιετική ένωση, συνέβαλε στη δημιουργία ενός νέου σκηνικού είδους: του συγκροτήματος λαϊκών χορών, το πρώτο εκ των οποίων ιδρύεται το 1937. Σχεδόν ταυτόχρονα το 1938 δημιουργείται στην Αρμενία το Συγκρότημα Λαϊκών Τραγουδιών και Χορών, το μετέπειτα «Τατούλ Αλτουνιάν», το οποίο περιλαμβάνει χορευτές, λαϊκά όργανα, χορωδίες και σολίστες, ενώ συμβάλει θετικά στη διάσωση, την έρευνα και τη διάδοση της παράδοσης. Ακολουθούν πολυάριθμοι όμιλοι χορών, κρατικοί και ερασιτεχνικοί. Περιττό να αναφέρουμε, ότι τα στοιχεία του λαϊκού χορού χρησιμοποιούνται ευρέως τόσο στο κλασικό μπαλέτο, όσο και στο μοντέρνο χορόδραμα.
Μουσικά όργανα
Τα μουσικά όργανα που συνοδεύουν τους αρμενικούς λαϊκούς χορούς, αποτελούνται και από τα 3 είδη: πνευστά, έγχορδα και κρουστά, πολλά από τα όποια έλκουν την καταγωγή τους από τα πρωτοχριστιανικά χρόνια, γεγονός που μαρτυρούν είτε οι ελαφρώς παραλλαγμένες φόρμες ή οι ονομασίες τους. Θα αναφερθούμε μόνο σε ένα απ αυτά, το bandir (πανδούρα), που σύμφωνα με τον ιστορικό του 5ου αιώνα, Μοβσές Χορενατσί, παιζόταν από βάρδους που συνόδευαν με αυτό «παραστάσεις και χορούς». Είχε 34 χορδές. Σημειωτέον δε, ότι όλα τα όργανα σήμερα έχουν χρήση τόσο στον ερασιτεχνικό όσο και στον επαγγελματικό τομέα. Και μια σύντομη παρουσίασή τους.
Πνευστά
Μπαργκαμπζούκ-Bargabzouk (άσκαυλος, γκάιντα, τσαμπούνα). Αποτελείται από ένα δερμάτινο ασκό, 2 αυλούς του φέρουν τις οπές των διαφόρων τόνων κι ενός σωλήνα, απ’ όπου ο οργανοπαίχτης στέλνει αέρα στον ασκό. Σπανίως παίζεται και χωρίς επιστόμιο.
Τζιραναπόγ-Tsiranapogh-Duduk (ντουντούκα). Αποτελείται από έναν ξύλινο αυλό, όπου έχει εφαρμοστεί καλαμένιο επιστόμιο με 2 γλωσσίδια. Συνήθως παίζεται από 2 μουσικούς: ο ένας τη μελωδία και α άλλος το dam (κρατάει τον ίσο). Ο κορμός έχει 9 οπές (8 επάνω, 1 κάτω) και στη μέση φέρει δακτύλιο για τη ρύθμιση του ήχου.
Μπλούλ -Bloul (φλογέρα). Φέρει 8 οπές (7 επάνω, 1 κάτω), έχει διατονική κλίμακα και ήπιο, βελούδινο ηχόχρωμα.
Σβι-Shvi. Έχει 2 παραλλαγές: το Bebuk, είδος πήλινης σφυρίχτρας σε σχήμα πουλιού, μήκους 10-12 εκ. με 2 οπές, που σήμερα έχει χρήση παιχνιδιού και τo Toutak (αρμ. παπαγάλος), που είναι καλαμένιος. Χρησιμοποιείται είτε σόλο, είτε σε σχήμα και φέρει διάφορα ρετζίστρα (για την αλλαγή της τονικότητας).
Ζουρνά. Έχει 2 γλωσσίδια, 28,2 εκ μήκος και στις δύο καταλήξεις του 1,2- 4,8 εκ. διάμετρο. Φέρει 9 ηχητικές οπές (8 επάνω, 1 κάτω), βοηθητικό επιστόμιο (bibich) για την αναπαραγωγή τον ήχου. Έκταση 2 οκτάβες.
Έγχορδα
Σάζ. Παίζεται με λεπτή πένα. Έχει αχλαδόσχημο ηχείο καλυμμένο από λεπτό ξύλινο στρώμα. Οι οπές στο σκάφος βρίσκονται κάτω πίσω από τη χορδιέρα, ενώ στην ταστιέρα φέρει περντέδες (διαστήματα). Οι μεταλλικές χορδές του είναι χωρισμένες σε 3-4 ομοιοφωνικές ομάδες. Χάρη στους περντέδες μετατρέπει τις οκτάβες σε διατονικές.
Καμαντσά-Kamancha. Παίζεται με τόξο. Ηχείο σφαιρικό με μεμβράνη. Ο στρογγυλός λαιμός φέρει μεταλλική ίνα, που χρησιμεύει ως «πόδι» (στήριξη). Παίζεται στο γόνατο, όρθια. Οι χορδές τον αρχικά 3, σήμερα είναι τέσσερις.
Ουντ (αραβ. ξύλο). Έχει ωοειδές ηχείο, ενώ ο λαιμός του-όπου βρίσκονται τα ξύλινα κλειδιά- σπάει προς τα κάτω. Αποτελείται από στρώμα καπλαμά, στηριγμένο σε χοντρά καμάρια, όπου βρίσκονται οι 3 οπές. Έχει 5 διπλές χορδές από άντερο και μια μονή (bassο). Παίζεται με φτερό αητού.
Κανούν (Κανονάκι) Έχει τραπεζοειδές ηχείο (2 ορθές γωνίες από τη μια πλευρά και σκαληνό από την άλλη) με ξύλινο κάλυμμα, ενώ η μεμβράνη σκεπάζει το ορθογώνιο τμήμα. Φέρει 24 τριπλές χορδές, που με τη βοήθεια κλειδιού ανεβοκατεβαίνουν μισό τόνο. Τοποθετείται στο αριστερό πόδι και παίζεται με μεταλλικές δαχτυλήθρες.
Ταρ. Αποτελείται από 2 ηχεία από ενιαίο ξύλο μουριάς σε σχήμα δοχείου σκεπασμένα με μεμβράνη. Στον λαιμό φέρει 22 περντέδες από έντερο και 16-22 μεταλλικές χορδές. Παίζεται με τα δάχτυλα ή με πέννα.
Σαντούρ (Ψαλτήριο) Ξύλινο τραπεζοειδές και επιτραπέζιο όργανο (τοποθετείται και στα γόνατα), με τριπλές μεταλλικές χορδές επί του ηχείου. Παίζεται με μπαγκέτες. Το μεσαίωνα συνόδευε εκκλησιαστικούς ύμνους.
Κρουστά
Ντχολ-Dhol (νταούλι). Διαστάσεις 49εκ. διάμετρος και 30εκ. ύψος (τα μεγάλα), 33 και 30 εκ. (τα μικρά). Φέρει 2 μεμβράνες επάνω και κάτω, παίζεται με 2 ξύλινους κρουστήρες ή με τα δάχτυλα και τις χούφτες. Συνοδεύει συνήθως τον ζουρνά ή το duduk.
Νταπ-Dap (Ντέφι). Η μεμβράνη στερεώνεται σε ξύλινη στεφάνη. Εσωτερικά κρέμονται μεταλλικοί κρίκοι, νομίσματα, χάντρες κλπ. Παίζεται με τα δάχτυλα, τις χούφτες ή κροτώντας το.
Τμπούκ-Tempouk (Τύμπανο). Γενικός όρος με διάφορες παραλλαγές: το μονόπλευρο κυκλικό (ντέφι), το δίπλευρο αγγειώδες (νταούλι), το αποτελούμενο από 1-2 πήλινα δοχεία (πόγγοι) συνδεδεμένα μεταξύ τους και με δερμάτινες μεμβράνες (ναγαρά), ένα αραβικό όργανο, προερχόμενο από το βυζαντινό πρόγονο του «ανάκαρα», που στην αρμενική εκδοχή του καλείται dempla ή dimplibido.
Χοροί στη ζωντανή παράδοση
Γκιόντ (αρμ. γκουντ= λόχος). Γενική ονομασία μαζικών χορών, όπου οι χορευτές τοποθετούνται πλάι-πλάι. Παραλλαγές του τα βαρύ (αργό) γκιόντ, βαρύ γκιόντ σπαστό, όπου οι χορευτές κρατούνται από τις χούφτες χαμηλά, ενώ το σπαστό αναφέρεται στα γόνατα και βαρύ γκιόντ τζεγκονταχάγ (με κράτημα από τα μικρά δάχτυλα), όπου οι αγκώνες λυγίζονται σε διάφορες γωνίες. Εκτελείται με τις φιγούρες, 2 μπρος, 1 πίσω ή 2 μπρος, 2 πίσω. Συνοδεύεται από μουσική ή χοροτράγουδα.
Γκλορ ή shourchpar (κυκλικός). Σε διάταξη κλειστού κύκλου, σύμφωνα με τη λαϊκή δοξασία, για την προστασία από τα κακά πνεύματα. Υπάρχουν πολλές απλές ή σύνθετες παραλλαγές.
Τσαχ ή Τάρσπαρ (ζερβός ή ανάποδος). Συνδέεται με την ιδέα της δυστυχίας. Υπάρχουν παραλλαγές με τις ονομασίες ολέθριων φυσικών φαινομένων, που εκτελούνται σε ανάλογες τελετές ανάποδα ώστε να παραπλανηθεί το κακό πνεύμα. Χορεύεται ως ομαδικός, διπλός ή μοναχικός από άντρες ή από γυναίκες.
Βερ βερί (προς τα πάνω). Κύριες φιγούρες «2 μπρος, 1 πίσω, 2 μπρος, 2 πίσω». Ο χορός έχει την έννοια του να πηδάς ψηλά με μεγάλα άλματα. Μουσικό μέτρο τα 2/4, γρήγορος. Εκτελείται από μεικτές νεανικές ομάδες. Ο κορυφαίος καλείται ververich; . Σχετίζεται με την αύξηση της καρποφορίας, του ζωικού και φυτικού βασιλείου, καθώς επίσης με μαγείες για την γονιμότητα των νέων και την ανάπτυξη του ύψους.
Γετ ου αράτς - Yet ou arach (πίσω και μπρος). Ανδρικός κυκλικός παναρμενικός χορός. Στις πόλεις χορεύεται αργά με επισημότητα, στα χωριά γρήγορα με σπασίματα γονάτου και με άλματα. Μέτρο 9/8.
Σορόρ-Shoror (ταλάντευση, λικνισμα). Παλιά χορευόταν στις τελετές προς ανάμνηση των προγόνων. Τα βήματα προκύπτουν μέσω ταλάντευσης, όταν το βάρος του σώματος μετατίθεται από το ένα πόδι στο άλλο. Συναντάται σε 6/8 ή 10/8 (5/8 + 5/8).
Ντουζπάρ ή Duran (όρθιος). Εκτελείται σε κλειστό κύκλο ή ημικύκλιο. ‘Ήσυχος έως αργός χορός με σταθερό ρυθμό και βήματα που πηγαίνουν είτε δεξιά, είτε αριστερά ισομερώς. Κύριες φιγούρες : βήματα- συνένωση, βήματα με παιχνίδισμα ποδιού, 2 μπρος, 1 πίσω, 2 μπρος, 2 πίσω και κίνηση επιτόπου.
Γιαλί - Yiali. Ανδρικός ομαδικός χορός 2/4. Έχει 2 παραλλαγές: τον απλό που χορεύεται με πηδηματάκια σε ημικύκλιο και τον σύνθετο, όπου εκλέγουν «μάνα» (κορυφαίο) που σύρει τον χορό με διάφορες φιγούρες. Οι χορευτές τις επαναλαμβάνουν και όσοι λαθέψουν εισπράττουν ξυλιές. Έλκει την καταγωγή του από αρχαίες ιεροτελεστίες.
Πέρτ μπαρ (πύργος). Δίπατος πολεμικός. Αναπαριστά την πολιορκία του πύργου (κάτω κύκλος) και τους αμυνόμενους (επάνω κύκλος). Χορεύεται με ζουρνά και με νταούλι. Η μουσική αποτελείται από 9 μελωδίες, που συμβολίζουν τις 9 φάσεις ως τη νίκη. Τον χορεύουν 16-40 άνδρες. Ίσως υπήρξε και τρίπατος.
Γιαρ χούστα- Yar-Khoushta. Πολεμικός 2/4. Η διάταξη κυκλική, ημικυκλική και σε ευθεία. Οι χορευτές τοποθετημένοι ανά δύο χωρίζονται σε 2 στρατόπεδα: τους επιτιθέμενους και τους αμυνόμενους. Χτυπιούνται με τις χούφτες πάνω από το κεφάλι σε αναπαράσταση όπλων σε ώρα μάχης.
Ταμζαρά (χωριό στο Shabin Karahisar). Μεικτός ημικυκλικός χορός με λυρική- ερωτική διάθεση. Μουσικό μέτρο 4/8 η 5/8. Το 2ο μέρος γρήγορο.
Κοτσαρί. Ομαδικός ανδρικός παναρμενικός χορός. Συναντάται σε 30 περίπου εκδοχές. Εκτελείται σε ημικύκλιο ή σε ευθεία διάταξη με τα χέρια κάτω, με ώμους ενωμένους, τα κεφάλια ψηλά, με πατήματα γερά, μεγάλες κάμψεις και σπασίματα γονάτων. Ύφος αγέρωχο. Περιλαμβάνει 2 μέρη: μέτριο τέμπο και γρήγορο σε μέτρα 2/4, 4/4, 8/4. Ρυθμός ευέλικτος με συχνές συγκοπές. Τοτεμικός χορός αφιερωμένος στον τράγο (τουρκ. κοτς) και μετέπειτα πολεμικός.
Νάζ μπαρ. Σκηνικός χορός που στηρίζεται σε λαϊκούς χορούς και επινοήθηκε- σκηνοθετήθηκε από την Σρπουχί Λισιτσιάν το 1920 με σολίστα την αδελφή της, Ναζελί. Μουσικό μέτρο 6/8, με ταυτόχρονο κοπανιαμέντο ¾.
Τελλό. Μαζικός γυναικείος. Ανήκει στον απλό τύπο, 2 μπρος, 2 πίσω. Εκτελείται συνοδεία μουσικής ή χοροτράγουδων, καμιά φορά σε ύφος ερωταποκρίσεων. Η συμμετοχή απεριόριστη. Μουσικό μέτρο 3/4.
Γαζ-γαζ (τουρκ. πάπια). Ανδρικός ομαδικός, τοτεμικός, όπου οι χορευτές μιμούνται την πάπια. Ο κορυφαίος καλείται «μάνα» και ο ουραγός «κουτσή πάπια». Οι χορευτές κρατούν πράσινες βέργες. Η «μάνα» χορεύοντας προσποιείται πως γδύνεται και οι άλλοι την μιμούνται. Όποιος αργεί μαστιγώνεται. Το βήμα του είναι η αλλαγή ποδιού (chasse).
Ζουρνί ντρινγκί. Ανδρικός αστικός μοναχικός χορός 2/4. Από τις αρχές του 19ου αιώνα σε 2 μέρη: αργός, όπου ο χορευτής εκτελεί κύκλο, στέκεται στο κέντρο και περνώντας στο 2ο γρήγορο μέρος κάνει επιδείξεις με βήματα κοφτά.
Ερανγκί. Γυναικείος, που εκτελείται με ιδιαίτερη χάρη σε ρυθμό 6/8. Η μουσική επαναλαμβάνεται 1 οκτάβα ψηλότερα και πιο απαλά. Σαν σε moto perpetuo. Καταγράφηκε το 1906 από τον εισηγητή της αρμενικής μουσικολογίας Κομιτάς, μαζί με άλλους 5 χορούς σε διασκευή πιάνου, όπου σημειώνεται ακόμη και η χρήση των μουσικών οργάνων.
Συνολικά υπάρχουν χοροί που φέρουν τοπωνύμια, ονόματα ζώων και δέντρων, όσοι απεικονίζουν λατρευτικές τελετές ή είναι κατάλοιπα αρχαίων ιεροτελεστιών και λατρειών με στοιχεία αποτροπής ή κατευνασμού των πνευμάτων: Τζιαβέν (ο χορός των αλόγων), της Βερικοκιάς, του Δεντρολίβανου, της σούπας Μαχόχ (νηστίσιμος ξινός ζωμός), της Παναγίας, των Κεριών, της Νύφης, ο Χορός-Χειροκρότημα, ο Οφιόσχημος, ο Κουτσός και ακόμη οι χοροί Πανουρί , Λόρκε, Λάζικος, Ashourma, Γκορανί, Ελάτε να κοπανήσουμε κρεμμύδι και σκόρδο κλπ. Ένας ολόκληρος κόσμος τόσο με τη φυσική, όσο και τη μεταφυσική του μορφή. Απλός και σιωπηρός, αλλά κυρίως ανάγλυφος και παραστατικός.
Εδώ ας αναφερθούμε και στους χορούς εκείνους που άλλαξαν ταυτότητα ή στην χειρότερη περίπτωση εξαφανίστηκαν, μετά την εξόντωση και τον ιδίου του αρμενικού λαού στη Δυτική Αρμενία κατά την 20ετια των απηνών διωγμών και της γενοκτονίας από τους Οθωμανούς (1894-1915). Στην ίδια τραγική κατάσταση θα περιερχόταν ο Ελληνισμός του Πόντου και της Μικρασίας από εκείνο το σημείο μέχρι το 1923. Συμπέρασμα: οι λαϊκοί μας χοροί σήμερα είναι ένας καθοριστικός παράγων επιβίωσης ενός πολιτισμού που δεν χάνεται και ούτε πρέπει να χαθεί με την εξάσκηση βίας.
*Ο Αγκόπ Τζελαλιάν είναι ποιητής, μεταφραστής και δημοσιογράφος που ασχολείται με θέματα αρμενικού εν γένει ενδιαφέροντος. Έχει δημοσιεύσει βιβλία και άρθρα τόσο στην αρμενική όσο και την ελληνική και ιταλική γλώσσα.
|
