Επιστροφή στην Πατρίδα |
Σαρκίς Αγαμπατιάν Αρμενικά Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2013 τεύχος 79
Αν και γνωρίζει διαδοχικά κύματα μετανάστευσης από τότε που η Αρμενία έγινε ανεξάρτητη, ωστόσο 30.000 περίπου Αρμένιοι από διάφορες χώρες του κόσμου με διαφορετικά προφίλ και νοοτροπίες έχουν εγκατασταθεί στη μητέρα-πατρίδα τα τελευταία χρόνια. Τον Αύγουστο του 2012, δημιουργήθηκε το Ίδρυμα RepatArmenia με σκοπό να προωθήσει και να διευκολύνει τη μετανάστευση προς την Αρμενία. Πρώην οικονομικό στέλεχος στη Μόσχα, ο Βαρτάν Μαρασλιάν, υπεύθυνος του Ιδρύματος, που εγκαταστάθηκε στη χώρα πριν από τρία χρόνια, δίνει τις δικές του εξηγήσεις στο περιοδικό Nouvelles d’ Armenie σε ένα αφιέρωμα της Ζάρα Ναζαριάν από το οποίο και σταχυολογήσαμε τα πιο ενδιαφέροντα σημεία: Η πρώτη «απόπειρα» επιστροφής μου στην πατρίδα έγινε το 1998 όταν ήμουν μεταπτυχιακός φοιτητής. Έζησα δυόμισι χρόνια. Μπόρεσα να καταλάβω και να νιώσω την Αρμενία βαθιά μέσα μου, διότι οι γνώσεις μου από τη χώρα ήταν περιορισμένες. Το 2010, έκανα τη δεύτερη απόπειρα επιστροφής, αυτή τη φορά με τη σύζυγο και την 18 μηνών κόρη μου, αποδεχόμενος την προσφορά του υπουργείου Διασποράς να έρθω και να εργαστώ ως υφυπουργός. Εγκατάσταση στην πατρίδα Μετά από δύο εβδομάδες έντονων συζητήσεων και σκέψεων με τη σύζυγό μου, αποφασίσαμε να μην αφήσουμε να πάει χαμένη η ευκαιρία και να ζήσουμε στην Αρμενία, έστω κι αν κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε μια αναστάτωση στην επαγγελματική μου σταδιοδρομία. Έμεινα σ’ αυτή τη θέση δύο περίπου χρόνια. Αρχικά το Ίδρυμα είχε δώδεκα άτομα, ξεκινήσαμε από το μηδέν χωρίς κανένα χορηγό και γι’ αυτό τον λόγο υπήρχε μεγάλος ενθουσιασμός. Τα ιδρυτικά μέλη προέρχονται από τον Λίβανο, τη Γαλλία, την Αυστρία και τη Ρωσία. Η ιδέα είναι απλή : οι αρμενικές κοινότητες στη διασπορά έχουν την τάση να αφομοιώνονται στις χώρες φιλοξενίας λόγω της απουσίας ενός δομημένου πυρήνα όπως ένα ισχυρό αρμενικό Κράτος. Γι’ αυτόν τον λόγο, η Αρμενία χρειάζεται άτομα δραστήρια που να μπορούν να παίξουν ένα ρόλο πιονιέρων στους αντίστοιχους τομείς τους. Πρέπει να καταλάβουμε ότι η Αρμενία βρίσκεται σε μια περίπλοκη γεωγραφική θέση. Το πρόβλημα της εποίκησης της Αρμενίας είναι ένα πρόβλημα στρατηγικό: ένα κράτος με 1,5 ως 2 εκατομμύρια κατοίκους έχει ελάχιστες ελπίδες επιβίωσης σ’ αυτήν την περιοχή … Θα πρέπει ο πληθυσμός να φτάσει τα 4 με 5 εκατομμύρια κατοίκους, από τους οποίους οι 500.000 στο Καραμπάχ. Για να φτάσουμε αυτόν τον στόχο, πρέπει όλοι αυτοί που θεωρούνται υπεύθυνοι για το μέλλον της Αρμενίας και των παιδιών τους να σχεδιάσουν τον επαναπατρισμό και να τον στηρίξουν. Δεν ξέρω αν οι Αρμένιοι της διασποράς συμμερίζονται αυτήν την άποψη. Αυτό που ξέρω είναι ότι το ζήτημα της αναγνώρισης της γενοκτονίας που απασχολεί τόσο πολύ τις αρμενικές κοινότητες θα λυθεί από μόνο του αν η Αρμενία γίνει ένα ισχυρό Κράτος. Προς το παρόν, συνεχίζουμε το ίδιο λάθος εδώ και 100 χρόνια, ελπίζοντας να διευθετήσουμε τα προβλήματά μας με τη βοήθεια των ξένων δυνάμεων. Αυτό δεν οδηγεί πουθενά. Στην καλύτερη των περιπτώσεων θα καταφέρουμε να λύσουμε μερικά τοπικά προβλήματα, αλλά σίγουρα δεν θα πετύχουμε τον γενικό στόχο που είναι η αναγνώριση της Αρμενικής Γενοκτονίας από την ίδια την Τουρκία. Το Ίδρυμά μας απευθύνεται πρωτίστως στα άτομα εκείνα που έχουν εγκαταλείψει την Αρμενία πριν από δέκα ή είκοσι χρόνια και που στην πλειονότητά τους είναι σε θέση να επιστρέψουν στη χώρα και να έχουν μια άνετη ζωή. Καθώς και σε άτομα της διασποράς που αναζητούν μια διαφορετική ποιότητα ζωής και δεν θέλουν να περάσουν τον χρόνο τους για να διατηρήσουν την αρμενική τους ταυτότητα έχοντας ενταχθεί σε διάφορους συλλόγους. Τα σαββατιάτικα σχολεία δεν αποτελούν εγγύηση ότι τα παιδιά τους θα παραμείνουν Αρμένιοι. Στην Αρμενία υπάρχουν δύο προβλήματα που αποθαρρύνουν την επιστροφή: η απουσία ανεπτυγμένης αγοράς εργασίας και η μονοπώληση της οικονομίας. Η Αρμενία διαθέτει πλήθος ευκαιριών, οι οποίες πέρα από τους τομείς όπου έχουν το μονοπώλιο οι ολιγάρχες, προσφέρουν δυνατότητες ανάπτυξης. Πιστεύω κυρίως στους τομείς υψηλής τεχνολογίας και υπηρεσιών, ιδίως σ’ αυτούς που οι πελάτες μπορούν να βρίσκονται στο εξωτερικό, όπως για παράδειγμα, οι νομικές υπηρεσίες, οι σχεδιαστές ιστοσελίδων κ.λπ. Εδώ, η ποιότητα ζωής είναι ανώτερη και μπορεί κάποιος να συνδιάσει την εργασία του και με άλλες δραστηριότητες. Επιπλέον είναι μια όμορφη χώρα, πολύ ασφαλής ειδικά για τα παιδιά. Στόχοι του Ιδρύματος Το Ίδρυμά μας έχει διατυπώσει τρεις κύριους στόχους: προώθηση επαναπατρισμού, υπηρεσίες για τη διευκόλυνση της επιστροφής και συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς και την ίδια την κοινωνία ώστε να δημιουργηθεί το κατάλληλο κλίμα που να ενθαρρύνει την επανεγκατάσταση. Για να γίνω περισσότερο σαφής, έχουμε επαφές με γραφεία ευρέσεως εργασίας που μας βοηθούν και εξηγούν σε όσους το επιθυμούν πώς θα περάσουν από μια συνέντευξη ώστε να είναι ποιο εύκολη η πρόσληψή τους στην πατρίδα. Συντάσσουμε ενημερωτικά φυλλάδια με όλες τις απαραίτητες πληροφορίες στα πλαίσια μιας μελλοντικής εγκατάστασης: νομικής φύσεως, οργάνωση μεταφοράς οικοσκευής, ιδίως με προϋπολογισμούς για διαφορετικούς τύπους οικογενειών και διαφορετικούς τρόπους ζωής. Ένα άλλο καθήκον μας είναι να εξηγήσουμε στους Αρμένιους δημόσιους υπαλλήλους ότι κάθε άτομο που έρχεται να εγκατασταθεί εδώ, είναι ένας πλούτος για τη χώρα και τον ντόπιο πληθυσμό και ότι οι συμπατριώτες τους δεν παίρνουν τη θέση τους στην αγορά εργασίας, αλλά αποτελούν μια πηγή τελείως ιδιαίτερη, συχνά δημιουργικής εργασίας. Μέλημά μας είναι η «απομυστικοποίηση» της ιδέας του επαναπατρισμού, διότι στη διασπορά υπάρχει, είναι αλήθεια, μια αρνητική εικόνα για την Αρμενία. Δεν ισχυρίζομαι ότι όλα βαίνουν καλώς εδώ, αλλά η κατάσταση δεν είναι απελπιστική όπως νομίζουν πολλοί. Ένα μεγάλο πλεονέκτημα που δύσκολα συναντάμε αλλού, είναι ότι εδώ μπορεί κάποιος να δει πιο εύκολα και γρήγορα τα αποτελέσματα των προσπαθειών του. Όσον αφορά τη στρατιωτική θητεία, αν κάποιος επιθυμεί να εγκατασταθεί στην Αρμενία μπορεί να επιλέξει το νομικό στάτους που θα του επιτρέψει να ζήσει και να εργαστεί στη χώρα χωρίς να είναι υποχρεωμένος να υπηρετήσει στον στρατό. Μπορεί επίσης, όπως οι Αρμένιοι πολίτες που εγκατέλειψαν τη χώρα σε μικρή ηλικία, να περιμένει να γίνει 27 χρονών και να εξαγοράσει τη θητεία του. Αλλά νομίζω ότι το να υπηρετήσει τη στρατιωτική θητεία στην πατρίδα του αποτελεί ζήτημα τιμής για έναν Αρμένιο. Από την εξαγγελία της ίδρυσης του RepatArmenia πριν από ένα χρόνο, 450 άτομα απευθύνθηκαν σε εμάς, από τα οποία το 50% προέρχονταν από τη Συρία, 13% από τις Η.Π.Α., 12% από τη Ρωσία, ενώ οι υπόλοιποι ήταν ομογενείς από τον Λίβανο, τον Καναδά και το Ηνωμένο Βασίλειο. Είμαστε υπερήφανοι διότι γύρω στα 100 άτομα βρήκαν εργασία και άλλα 20 ξεκίνησαν τη δική τους ατομική επιχείρηση. Πολλές εταιρίες, ιδίως αυτές που δραστηριοποιούνται στον τομέα του τουρισμού ή της υψηλής τεχνολογίας αναζητούν συνεργάτες από τη διασπορά που γνωρίζουν όχι μόνο ξένες γλώσσες, αλλά και τις αγορές. Οργανώσαμε φόρουμ για τον επαναπατρισμό, στο Σαν Φρανσίσκο, στο Λος Άντζελες, στο Λονδίνο και στη Μόσχα. Προβλέπεται να οργανωθούν κι άλλα μέχρι το τέλος του έτους στη Βηρυτό και στο Παρίσι. Τέλος, γι’ αυτούς που διστάζουν, είμαστε έτοιμοι να οργανώσουμε επισκέψεις στην Αρμενία σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο για να τους παρουσιάσουμε τη χώρα και τις δυνατότητες εγκατάστασης, να τους συστήσουμε σε άλλους επαναπατρισθέντες των οποίων η εμπειρία θα μπορούσε να τους είναι χρήσιμη. Πρόσφατα, οργανώσαμε μια τέτοια επίσκεψη σε μια ομάδα Αρμενίων της Αιγύπτου. Μπορούμε επίσης να οργανώσουμε βιντεο-συνέδρια με ομιλητές από διάφορες χώρες. Το μόνο που χρειάζεται είναι να έρθουν σε επαφή μαζί μας και να διατυπώσουν τις ανάγκες τους στην ιστοσελίδα: repatarmenia.org. Συμπερασματικά, από την προσωπική μου εμπειρία μπορώ να πω ότι οι συνθήκες δεν ήταν ποτέ τόσο ιδανικές γι’ αυτούς που επιθυμούν να έρθουν και να ζήσουν στην Αρμενία. Απλώς, χρειάζεται να γίνει το πρώτο βήμα … Μισέλ Νταβουτιάν Ο πενηντάρης αυτός από το Παρίσι εργάστηκε στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας, κατ’ αρχάς στην οικογενειακή εταιρία «Davoudian Industries», κατόπιν συγχωνεύοντας την «Infodis» και συνεταιριζόμενος με την επιχείρηση «Ozone» την οποία ανέπτυξε στο εξωτερικό. Η σχέση του με την Αρμενία υπήρχε πάντα, χάρις στις συνεχείς δραστηριότητες της οικογένειάς του που βοηθούσαν τη χώρα. «Ερχόμουν συχνά στην Αρμενία, αλλά δεν σκεφτόμουν να εγκατασταθώ εδώ. Οι ενέργειές μου είχαν ένα εντελώς εθελοντικό χαρακτήρα, χωρίς καμιά εμπορική σκοπιμότητα». Όπως συνέβη και με πολλούς άλλους, η ώθηση δόθηκε μετά τον σεισμό του 1988. Μετά από μια μελέτη της αγοράς και των αναγκών της, δημιουργεί τον Δεκέμβριο του 2007, μια αρμενική εταιρία πληροφορικής, την «Apaga Technologies» και για να συμβάλλει στην ανάπτυξη της χώρας, εγκαθιστά την έδρα της εταιρίας του στο Γκιουμρί. «Αποφάσισα να εγκατασταθώ εκεί που άλλοι δεν πατούσαν το πόδι τους. Ήθελα να είμαι μακριά από την πρωτεύουσα και να έχω γρήγορη πρόσβαση στα γύρω χωριά». Στόχος αυτής της απόφασης ήταν να δημιουργήσουμε θέσεις εργασίας στα μικρά και μεσαία χωριά της Αρμενίας που υποφέρουν περισσότερο από την οικονομική κρίση. Ο ίδιος βρίσκει πολύ γραφειοκρατικό το διοικητικό σύστημα στην Αρμενία, ιδίως στους τομείς των φόρων και των δασμών. Ωστόσο θεωρεί ότι η κατάσταση σταδιακά βελτιώνεται και ότι είναι πολύ σημαντικό που υπάρχουν Αρμένιοι από τη διασπορά που συνεισφέρουν με τις γνώσεις και την εμπειρία τους στην αλλαγή της νοοτροπίας. Ζορζ Ταμπακιάν Γεννημένος στον Λίβανο όπου σπούδασε μηχανικός, ο Ζορζ Ταμπακιάν, ένας από τους συνεργάτες του Ιδρύματος RepatArmenia, εργάστηκε επτά χρόνια στο Ντουμπάι πριν εγκατασταθεί οριστικά στην Αρμενία, την οποία είχε γνωρίσει παλαιότερα ως τουρίστας. «Από το σχολείο, ακούγαμε για την “Αρμενία, την Πατρίδα …” Στο μυαλό μας είχε εντυπωθεί η ρομαντική εικόνα της Αρμενίας, κάτι που ήταν λάθος. Η Αρμενία είναι μια χώρα με τις καλές και τις κακές της πλευρές, πρέπει να τη δεχτούμε έτσι όπως είναι». Το 2010 μετά τη γέννηση του πρώτου του παιδιού, πήρε την απόφαση να εγκατασταθεί με την οικογένειά του στην Αρμενία. Σήμερα, ομολογεί ότι ο ερχομός του στην πατρίδα ήταν ένα είδος «θεραπείας» για να απαλλαγεί από το συναίσθημα του θύματος. «Αισθάνθηκα ότι δεν ήμασταν ένας “ξεριζωμένος” λαός, αλλά ένας λαός νικητής που κατάφερε να επανακτήσει τα εδάφη του. Σήμερα, είμαι πολίτης της Αρμενίας. Υπάρχει μια συνέχεια: κάποτε οι παππούδες μας ήταν φενταήδες, κάποια μέρα ο γιος μου θα υπηρετήσει στον αρμενικό στρατό». Κατά τη γνώμη του για να γνωρίσει κάποιος καλύτερα τη χώρα θα πρέπει να περάσει περισσότερο χρόνο ώστε να καταλάβει καλύτερα την πραγματικότητα της κατάστασης στην Αρμενία. Ραφφί Κασαρτζιάν Ο Ραφφί είναι 8 χρονών, όταν η οικογένειά του αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη Βηρυττό για να εγκατασταθεί κατ’ αρχάς στο Ιράν και μετά στις Η.Π.Α. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του, μένει μακριά από τις αρμενικές δραστηριότητες, αλλά στο πανεπιστήμιο Στάνφορντ όπου σπουδάζει διεθνείς σχέσεις, έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με τον Σύλλογο Αρμενίων Φοιτητών. Στην αρχή της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας, δέχεται μια πρόσκληση να διδάξει αγγλικά στο Ερεβάν, την περίοδο που η Αρμενία είχε μόλις ανεξαρτητοποιηθεί. «Αμέσως ένιωσα ότι βρισκόμουν στο σπίτι μου, έστω κι αν οι πρόγονοί μου κατάγονται από την Κιλικία». Μετά από ενάμισυ χρόνο παραμονής στη χώρα, θα πρέπει να επιστρέψει στις Η.Π.Α. για να συνεχίσει τις σπουδές του, αλλά η ιδέα να εγκατασταθεί στην Αρμενία είναι συνέχεια στο μυαλό του. Μερικά χρόνια αργότερα, το 2008, παντρεμένος πια, πατέρας δύο παιδιών και γεμάτος εμπειρίες σε μια αμερικανική εταιρία, ο Ραφφί Κασαρτζιάν δέχεται μια καινούργια πρόσκληση: να εργαστεί στην «Icon Communications» στην Αρμενία. «Ήταν ένα είδος πρόκλησης,διότι ήθελα να καταλάβω αν μπορούσα να χρησιμοποιήσω στην Αρμενία την εμπειρία και τα επαγγελματικά εργαλεία που είχα αποκτήσει στη Δύση». Σήμερα, ο Ραφφί είναι υπεύθυνος ενός τομέα του ομίλου Εντουάρντο Ερνεκιάν στο Ερεβάν. Εντάχθηκε στο Ίδρυμα Repat-Armenia για να βοηθήσει και να μεταδώσει τις εμπειρίες του. «Για κάποιον που είναι πετυχημένος στο εξωτερικό, η εγκατάσταση στην Αρμενία θα μπορούσε να θεωρηθεί ένα είδος οπισθοδρόμησης. Είναι αλήθεια ότι εδώ η αγορά είναι πολύ πιο μικρή, αλλά υπάρχει μια σημαντική διαφορά: μπορεί να δει κάποιος γρήγορα τα αποτελέσματα των προσπαθειών του», λέει για να προσθέσει : «Σήμερα, θα μπορούσα πολύ εύκολα να επιστρέψω στις Η.Π.Α. αξιοποιώντας την αρμενική μου εμπειρία, αλλά ομολογώ ότι δεν έχω καμιά τέτοια πρόθεση. Αισθάνομαι απόλυτα εναρμονισμένος εδώ, τα ιδανικά και οι προσωπικοί μου στόχοι συμπίπτουν απόλυτα με αυτούς της χώρας». Συμβουλή για όσους διστάζουν να έρθουν να εγκατασταθούν στην Αρμενία; «Δεν πρέπει να πάρουν μιαν απόφαση βασιζόμενοι στα συναισθήματα ή στα όνειρά τους. Η απόφασή τους πρέπει να είναι ορθολογιστική». |